Орыс космизмі

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
“Геодезия және картография” кафедрасы.

СӨЖ
Тақырыбы: Орыс космизмі

Тексерген: Абдикакимов М.Т
Орындаған: Саулебеков Д.Ж

2019-2020 оқу жылы
Жоспар :
• Кіріспе;
• Негізгі бөлім:
• Орыс космизмнің екі тенденциясы бар,
• В. С. Соловьев Идеялары,
• Соловьев философиясының өзекті идеясы,
• Л. Шестовтың (1866-1938 жж.) ілімінде басты ой,
• К. Э. Циолковский (1857-1935 жж.),
• В. И. Вернадский (1863-1945 жж.),
• Қорытынды.
• Пайдаланған әдебиеттер.
• Орыс космизмі. ХІХ ғ. соңы мен ХХ ғ. басында орыстың
философиялық ой-пікірінде ғарыштық философия пайда болды,
оны орыс космизмі деп атады. Өкілдері: Н. Ф. Федоров, В. С.
Соловьев, Н. Я. Умов, К. Э. Циолковский, В. И. Вернадский, П. А.
Флоренский, Н. Г. Холодный, А. А. Чижевский. Олар адамның
космоспен бірлігі мәселесі, адамның ғарыштық табиғаты және
адам іс-әрекетінің ғарыштық маңызды сұрақтарын қарастырды.
Космизм тұжырымдамасы көптеген жағдайда Ресейде көп
танылған эволюциялық көзқарасқа сүйенеді.
Орыс космизмнің екі тенденциясы бар:
2. Ғылыми немесе жаратылыстану іліміндегі
1. Қияли ойға байланысты немесе прогреске байланысты. Оның өкілі В. И.
Вернадский өзінің биосфера мен Ноосфера,
дінге сүйенген бағыт. Діни Жер мен Әлем рөлі туралы ілімдерін
идеялар Н. Ф.Федоров, В. С Қосымша: жасады, К. Э. Циолковский ғарышты игеру
Соловьев., П. А Флоренский. теориясын ұсынды.
еңбектерінде көп. В. С. Соловьев(1853-1900
жж.) – орыс философы,
діни қайраткер, публицист
және ақын. Москва
1. 70-ші жылдардағы университетін бітірген.
теологиялық прогресшілдік. Оның шығармашылық өмірі 3. 90-шы жылдары,
2. 80-ші жылдардағы үш кезеңге бөлінеді: Эсхатологиялық (гр
дүниежүзілік мемлекет
eshatos- соңғы және logos
утопиясы.
– ілім, сөз) көзқарастары.
В. С. Соловьев Идеялары:
Ол мына идеяларды ұсынады: қорқынышты сот және зұлымдықтың әлемді жеңуі – тарихтың соңы; адамның
рухы зұлымдық әлемінде зарығуда; бірақ адам Абсолютке қатысы бар және құтылуы мүмкін, ол бүкіл әлемдік
шіркеуді жасау жолымен іске асады; шіркеу – келешек қауымдастықтың негізі, адамдардың бірлігі; адам санасын
езілуден босату керек, ол үшін христиан дінінің кұндылығын қабылдау икемді. Соловьевтің «біртұтастық» (бәрінің
бірлігі) идеясы адамзаттың бұдан да артық, жоғарғы сатыдағы эволюцияға өтуін дайындайды. Оның шыңына
жетіп, «Құдай-адам» пайда болады. Соловьев жүйесінің негізгі теологиялық бағыты осы. Материализм мен
революциялық-демократиялық ой-пікірге ол қарсы болды. Христан діні мен платонизмді, классикалық неміс
философиясын (Ф. Шеллинг) және ғылыми эмпиризмді біріктірумен айналысты. Бұл шын мәнінде мүмкін емес,
метафизикалық әдіс еді.
«Жер бетінде шындық бола ма, әлде болмай ма?» деген сұраққа христиан дінінен жауап іздеді. Әлеуметтік тұрғыдан
келгенде, елдің тыныштығын сақтау үшін Рим папасы мен орыс патшасының татулығы арқасындағы Одақты құруға
шақырды.
1. Христиан дінін
материалдық өмірдің, уақыт В. С. Соловьев (1853- 2. Жетілдірілген жыныстық
пен кеңістіктің қирауынан 1900 жж.) махаббат адам бүтіндігін
құтқарып, тозбайтын ғарыш және дүниені сақтап, мәңгі
сұлулығына айналдыруды өлмеске жеткізеді деп
мақсат етті; санады.
Соловьев философиясының өзекті
идеясы
Барлығын біріктіру идеясы, оның негізгі қағидасы «құдайға – барлығы бір». Барлығының бірлігі, бірінші
кезекте, жаратушы мен жаратылғанның бірлігі. Соловьевтің құдайының адами кейіпі жоқ, ол дүниеде
әрекеттенетін, ерекше ұйымдастырушы күш, «ғарыштық ақыл». Сонымен В. С. Соловьев ақылды сезімге
қызмет етуге, дінді адам санасындағы рационалдық бастаманы тірек етіп, діни көзқарасты жаңа ғылыми
жетістіктермен дәлелдеуге ұмтылады. Н.А. Бердяев (1874-1948) орыс діни философиясының көрнекті өкілі.
Экзистенциалист оның философиясының негізі еркіндіктің – болмысқа қарағандағы басымдығы. Болмыс
мәнін адам, адам арқылы ашып таниды. Ол діни мистика жолдарындағы жеке адамның «ішкі рухани» таза
рухын азаттық үшін таптық күреске қарама-қарсы қойды. Ол алғашқы кезде марксизмге жақындап, кейінен
діни философияға, персонализм мен экзистенциализмге бет бұрып, халықтың бірлігін, рухани бостандығын
қолдады.

Экуменикалық қозғалыстың теориялық негізін салуға, бүкіл христиан шіркеулерін біріктіруге С. И.
Булгаков (1871-1944 жж.) көп еңбек сіңірді. Ол қоғамдық дисгармонианы (үйлеспеушілік) оның әр
құрылымының әр түрлі бастамаларды – экономикалық, саяси, рухани, өнегелік, т. б. ұстанып, дербес өмір
сүруінен деп түсіндірді. Егер олардың бәрін бір негізде құрса, әлеуметтік организмнің қарсыласулары мәңгі
жоғалар еді. Осы негіздің болуы керек: егер құдай абсолют болса, онда ол біртұтас.
Л. Шестовтың (1866-1938 жж.) ілімінде
басты ой
Сенім мен ақылдың түбегейлі қарсы болуы, сыйспау тезисі. Тек құдайға
ғана сенуге болады, ол ешбір тиянақты мазмұнға ие емес. Көрінген
танымдық әрекет күнәға тең, бұл интеллектуалдылыққа қарсы ұмтылыс.
Шестовқа, дінге өте ыңғайсыз адам ақылын, байланыстырушылық
дәрежеден алып тастау үшін қажет болды. Сондықтан ол ақылдың
кемістігін, болмыстың көп сипаттылығын бейнелей алмауын көбірек
айтады. Бұл соңында ашық мистицизмге әкелді.
Екінші тенденция: космизм - қоршаған ортаны, адамды өзара байланыстағы бүтіндік деп қарайтын философиялық
бағыт. А. Л. Чижевский (1897-1964 жж.) жердегі (биосфера) өмірдің дамуы тек ішкі себептердің әсерін ғана емес,
сонымен бірге ғарыштың күшті әсеріне байланысты екендігін айтты. Жердегі болып жатқан процестерді айқындаушы
Күн. Күннің белсенді қызметі хайуандардың жүріс-тұрысына, көтерілуі және қайтуы, әлеуметтік катаклизмдерге –
соғыс, революцияға әсер етеді. Ол өзінің идеяларын жай түсініктер емес, ғылым тілімен түсіндіруге тырысты, өлеңдер,
көркем шығармалар жазды. Чижевскийдің философиясын батыста өзіндік ерекше ғылыми негізі бар деп есептеді. Бізде
«күнге табыну» философиясын ғылыми емес, абсурд деп санады. Федоровтың «Жалпы іс» (Общее дело)
философиясының негізгі тақырыбы - ішкі импульстік эволюцияның әсерінен адам іс-әрекет өрісінің тұрақты көбеюі,
өзінің белсенділік сферасына космостық кеңістікті қосуы. Адам кеңістікті ғана емес, уақытты да игереді. Таным,
тәжірибе мен еңбектің арқасында мәңгілікті табады және өмірден кеткен ұрпақты өмірге қайтарады деген идеялары.
Адам табиғатты игеріп, өзін бағындыра отырып, өзінің организмін өзгертуді, ғарышты игеруді мақсат етеді дейді.
К. Э. Циолковский (1857-1935 жж.)
• Оның пікірінше,материя негізінде өте
ұсақ бөліктер – атомдар, ұсақ емес
конфигурациясында (кескін үйлесімі)
әртүрлі материалдық денелер
жасалады. Оның ғылыми-техникалық
жобалары, қазіргі замандағы
космонавтиканың қалыптасуына өте
зор ықпал етті. Ол ақыл-ой және
шығармашылық адамды космосқа
көтереді, уақыт барысында оның
физикалық табиғаты өзгереді, ол
жоғарғы организмдерге жақындайды,
жұлдызаралық кеңістікке орналасады
деп болжады.
В. И. Вернадский (1863-1945 жж.)
• Адамның эволюциялық барысында қоршаған
табиғатты өзгерту іс-әрекеті күшейе түседі. 1. Жер шарының
Биосфера (өмір сферасы) әрдайым үздіксіз әлемдік тарихын 2. Байланыс құралы
ноосфераға өтеді. Ноосфера – ақыл-ой сферасы, қамту және мен жетістіктерді
адамның өмірінде, оның материалдық және рухани адамзатты бір айырбастауды қайта
мәдениетінде пайда болады. Ноосфера әрдайым тұтастыққа құру.
ұлғаяды және болмыстың басқа да салаларына
тарайды. Келешекте ноосфера жер үстінде жетекші айналдыру.
болып қосмосқа ауысады деген ойларды айтып,
биосфераның ноосфераға өтуінің әлеуметтік-
табиғи негізгі алғышарттарын анықтады. 4. Барлық
адамдардың тұрмыс
3. Энергияның жаңа
жағдайын көтеру
көзін табу.
және олардың
теңдігіне жету.
Ноосфера: ақыл-ойдың құдіреті арқылы дүниеге
келген ғажайып техникалық құралдардың күшімен
табиғатты бүлдірмей, оны жоспарлы, жүйелі, әрі сапалы
түрде пайдаланып, өзгерту, түрлендіру, сақтау – жарқын
келешектің белгісі.

Легальдық жария марксистер (Н. А. Бердяев, С. И.
Булгаков, С. Л. Франк, П. Б. Струве) – жас философтар,
әрі экономистер. Бұлар марксизмдегі қоғам туралы
ғылыми теорияның нақтылығын көрді, бірақ Маркстің
революция мен диктатура идеясын қабылдамады. 1902 -
05 жылдары «легалистер» марксизмнің материализм мен
атеизмінен бас тартып, Соловьевтің біртұтастық діни
философиясына эволюция жолымен көшті.
Қорытынды:
• Ресейдегі алғашқы марксизм теоретигі әрі
насихаттаушысы Г. В. Плеханов (1856-1918 жж.).
Плехановтың философиялық-әлеуметтік еңбектері
жоғары бағаланды. Оның көптеген еңбектері маркстік
теорияны дамытты. Марксизмді философиядағы жаңа
кезең ретінде санап, ол оның сапалық өзгешелігін
ашты. Тарихты материалистік тұрғыдан түсінуді
жетілдірді. Қоғамдық болмыс пен қоғамдық сана
қатынастарының күрделігін көрсетті, қоғамның
қарама-қарсы таптары күресінің көрінісі болатын
идеялар шайқасында қоғамдық психологияның рөліне
көп көңіл бөлді. Ол Россиядағы орыс революцияшыл-
демократтардың тарихи рөлін көрсетті.
Пайдаланған әдебиеттер.
• Ғабитов Т.Х. Философия оқулық. Алматы 2002 жыл
• Сыдықов Қ. Философия Алматы 2001 жыл
• Кішібеков Д. Философия Алматы 1998 жыл.
• Тұрғынбаев қ. Философия Алматы 2001 жыл

Ұқсас жұмыстар

Чаадаевтің орыс тарихи либералдық материализмі

Орыс философиясы

Кеңестік философтар және олардың көзқарастары, тұжырымдары

БИЛИНГВИЗМДІ ЗЕРТТЕГЕН ҒАЛЫМДАР

Орыстың діни философиясы

Қазақ және орыс тілдерінің бөлінуі

Орыс-Жапон соғысы

Аралығындағы орыс философиясы

Славянофиндер философиясы

Орыс философиясының қалыптасу ерекшеліктері мен негізгі ағымдары

Пәндер