Бүйрекүсті безі гормондары

Презентация қосу

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Биология және биотехнология факультеті
Биофизика және биомедицина кафедрасы

СӨЖ
ТАҚЫРЫБЫ:ОРГАНИЗМНІҢ ТҮРЛІ ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ
КҮЙЕРІНДЕГІ ЭНДОКРИНДІК БЕЗДЕРДІҢ
ФУНКЦИОНАЛДЫ БЕЛСЕНДІЛІГІ
ОРЫНДАҒАНДАР:УСЕРБАЕВА МАРЖАН.
ҚАБЫЛДАҒАН:СРАИЛОВА Г.

АЛМАТЫ – 2020
Жоспар
▪ І бөлім.Кіріспе
▪ ІІ бөлім.Негізгі бөлім.
▪ Бүйрекүсті безі.Бүйрекүсті безі гормондары
▪ Бүйрек үсті безі және стресс
▪ Бүйрек үсті безінің гипоксияға әсері
▪ Адреналиннің физиологиялық күйлерге әсері
▪ ІІІ бөлім.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Эндокринді бездер немесе ішкі секреция бездері
организмнің сұйық ішкі ортасына (қан, лимфа, ұлпа
сұйығы) бөлетін бездер. Бұл бездер тек секрет бөлетін
соңғы бөлімдерден тұрады, шығару өзектері болмайды
және қан тамырларына өте бай келеді. Эндокринді бездер
(ішкі секреция бездері): орталық және шеткі эндокринді
бездер болып екіге бөлінеді. Орталық эндокринді бездерге:
гипоталамус, гипофиз және элифиз, ал шеткі эндокринді
бездерге: қалқанша, қалқанша маңы, бүйрекүсті бездері
жатады. Бұлардан басқа организмде қосарлана қызмет
атқаратын аралас бездер де болады. Оларға: жынысбездері,
ұйқы безі, плацента және тимус (айырша без) жатады.
Эндокринді бездер гормондары организмнің сұйық ішкі
ортасы арқылы дене мүшелерінің дамуы мен қызметін,
олардағы зат алмасу деңгейін гуморальды реттеуге
қатысады.
Бүйрекүсті безі
Бүйрекүсті бездері бүйректердің жоғары жағында
орналасқан.Олардың салмақтары 6-12гр.Әрқайсысы
қыртысты және милы қабаттан тұрады
Милы және қыртысты қабаттарының шығу
тегі,құрылысы,қызметі жағынан әртүрлі.Олардың қанмен
қамтамасыз етуі ерекше.

Бүйрекүсті бездерінің салмағы аз болғанымен тіршілік
маңызы өте зор.

Егер жануардың екі безін де алып тастаса,7-10 күннің ішінде
өліп қалады,жануар еттері әлсіреп,тамақтан қалады,кейіннен
сіңірі тартылып,ішкен тамағын құса береді.
Бүйрек үсті безінің көріністері: МРТ,
КТ.
Бүйрекүсті безі гормондары

Қыртысты қабаты Милы қабаты

Глюкокортикостероидтар Адреналин

Минералокортикостероидтар Норадреналин

Андрокортикостероидтар
Катехоламиндердің организмге әсері
Адреналин жүрек-қантамырлар жүйесіне өте күшті
әсер етеді(жүректің соғу ырғағын
тездетеді,қантамырларын тарылтады)

Ішектің бірыңғай салалы еттеріне әсер етеді.Оның
тонусын төмендетіп қозғалысын тежейді.

Бронхының бірыңғай салалы еттерін босаңсытады

Көздің қарашығын үлкейтеді
Жүкті әйелдің жатырының бірыңғай салалы
еттерінің жиырылуына әсер етеді.

Тері түктерінің қапшықтарының етін
жиырады,сондықтан адамның эмоция кезінде төбе
«шашы тік тұрады».

Көмірсулардың алмасуына әсер етеді.

Бауыр еттеріндегі гликогенолизді
күшейтіп,гиперкликемия мен глюкозурияны
тудырады.

Майдың алмасуына әсер етеді.Ол липолизді
күшейтіп липогенезді басады,майдың тотығуын
күшейтеді.
Бүйрекүсті безінің анатомиялық көрінісі
Адреналин әсері
Бүйрек үсті безі және Стресс

Қауіпке тап болған кезде ми
қыртысында гипоталамусқа
енетін дабыл пайда болады.
Гипоталамус гипофизге әсер
ететін гормонды синтездейді.
Реакциялардың нәтижесі-
бүйрек үсті бездерін
ынталандыру және оларды
кортизол мен адреналиннің
қанына шығару.
Қауіпке тап болған кездегі гипоталамус-гипофизарлы жүйедегі әсер ету
механизмі
Адреналин мен кортизол гормонының стрестік
жағдайдағы әрекеті

Адреналин
• жүрек соғу жиілігін жоғарылатады,
• қан қысымын жоғарылатады
• энергия шығынын арттырады.
Кортизол
• негізгі стресс гормоны, қандағы қантты
жоғарылатады,
• мидың глюкозаны қолдануын жақсартады
• тіндерді қалпына келтіретін заттардың қол
жетімділігін арттырады
Әр түрлі стрестік жағдайдағы миға сигналдың келуінің
сызба нұсқасы
Бүйрек үсті безі және Стресс

Дененің стресс-реакция жүйесі өзін-өзі шектеуге
қабілетті. Қабылданған қауіп жойылғаннан кейін
гормондардың деңгейі бірдей мәндерге оралады.
Адреналин мен кортизол төмендеген сайын жүрек соғу
жиілігі мен қан қысымы бастапқы мәндерге жетеді,
қалған жүйелер өз қызметін қалпына келтіреді.
Стресс факторы үнемі болған кезде, дене тұрақты кернеу
жағдайында болады. Стресске қарсы әрекет ету жүйесі
ұзақ уақыт бойы күйінде қалады.
Бүйрек үсті безі және Стресс

Кейде ұзақ уақыт бойы созылған Мұндай факторлар:
стресстік фактор, бүйрек безін ● қиын өмірлік жағдай (жақын
шаршатып,дезадаптацияға адамның қайтыс болуы,
ұшыратады. Медицинада бұл ажырасу, көшу);
● созылмалы аурулар;
жағдай "бүйрек үсті стресс ● созылмалы стресс (қаржылық
синдромы" немесе "бүйрек үсті стресс, зиянды еңбек
безінің шаршау синдромы"деп жағдайлары, отбасылық
аталады. Кортизол өндірісінің қатынастардың нашарлығы,
төмендеуі байқалады, оның алкогольді теріс пайдалану);
мөлшері қалыпты денсаулықты ● дұрыс емес тамақтану және
сақтау үшін жеткіліксіз болады жаттығулардың болмауы;
● нашар ұйқы және т. б.
Бүйрек үсті безіне гипоксияға әсері
Жоғарғы биіктікте ауа сирейді, ауадағы оттегі мөлшері азаяды. Осымен
байланысты тау жағдайына бейімделу екі бағытта жүреді. Бір жағынан
ауадағы оттегін тиімді сіңіріп, тканьдерге жылдам жеткізуді қамтамасыз
ететін механизмдер дамиды. Екінші жағынан, тканьдердің оттегі
тапшылығы жағдайында тіршілік ету қалыптасады немесе организмнің не
оның жеке бөліктерінің тіршілік әрекеті төмендеп, олардың оттегін
шығындатуы Гипоксия кезде тканьдердегі энергия шығынын қадағалайтын
тетіктер іске қосылып , тиімді қызмет атқара бастайды. Қандағы
эритроциттердің саны одан әрі өседі, өйткені оны гипоксияның әсерінен
бүйректе түзілетін эритропоэтиндер демеп отырады.Тканьдердегі тотығу
процесі жеңілдейді.Оттегі клеткаларға оңай беріледі және ұтымды
пайдаланылады. Бейімделудің үшінші сатысында анаэробты гликолиз
күшейіп, оттегін пайдалану көрсеткіші төмендейді. Және гипоксия кезінде
бүйрек үсті безінің қанмен қамтамасыз етілу процессінде патология орын
алады.
Бүйрек үсті безі және гипоксия
Бүйрек үсті безінің гипер және гипофункциясы

● Қандағы электролиттердің ● Гипофункциясы кезінде
санын бақылайтын әлсіздік, шаршау, тәбеттің
минералокортикоидтердің төмендеуі,
артық болуы; ● дене салмағының төмендеуі,
● Адренал гиперандрогенизм; ● қан қысымының төмендеуі
● Қатерлі ісіктен немесе стресс туралы шағымдар пайда
жағдайында пайда болатын болады.
артық катехоламиндер; Мұндай науқастар вегетативті
● Глюкокортикоидтардың артуы, дисфункция маскасымен
қан қысымының, иммунитеттің невропатологтармен сәтсіз
және метаболизмнің емделеді. Сондықтан қан қысымы
нормаларын сақтауға жауапты. төмен барлық науқастарға
эндокринологқа бару керек!
Бүйрек үсті безінің патологиясын
алдын-алу шаралары

• Стресстік факторлардың болуының
алдын алу:
• Дұрыс тамақтану. Ол да организмнің
стресстік жағдайға түсуінен сақтайды.
• Жақсы ұйқтау. Уақытылы ұйқтау, және
ұйқы қануы организмнің барлық
процесстерінің дұрыс жүруінің негізгі
себепшісі.
• Таза ауада серуендеу. Бұл организмде
болатын гипоксия процессін
болдырмауға көмектеседі.
Қорытынды
Бүйрек үсті безі ағзамызда өте маңызды қызметтерді атқарады.
1. Бездердің қыртысты қабатынан түзілген гармондар (кортизон)
көмірсудың алмасуын және оның нәруыздың түзілуін реттейді.;
2. Тұз және су алмасуды қаматамассыз етеді.
3. Қан мен басқа ұлпаларға натрий, калий және хлордың қалыпты
мөлшерін реттейді;
4. Жыныс мүшелерінің дамуына да әсер етеді. Бездің ішкі милы
қабатын адреналин гармоны бөлінеді. Адреналин қан қысымын
жоғарылатады; бауырдағы гликоген мөлшерін азайтады; қан ұюын
тездетеді; жүректің жиырылу ырғағын тездетеді.
Сондықтан біз дер кезінде эндокринологпен кеңесіп,тексертіп тұруымыз
қажет.Егерде бұл жағдайларды орындамасақ,бүйрек үсті безінің
гипофункциясы мен гиперфункциясы байқалып,организм
деадаптацияланады.
Пайдаланылған әдебиеттер

▪ Адам физиологиясы.Х.Қ.Сәтбаева;
▪ Физиология.В.М.Смирнова;
▪ Физиология человека.Покровский;
▪ Эскин И.А. Основы физиологии эндокринных
желез.М.:Высшая шк.,1975
▪ Балаболкин М.И. Эндокринология. М.: Универсум паблишинг,
1998.
▪ Потемкин В.В. Эндокринология. М.: Медицина, 1978.
▪ . Kazmedic.kz
▪ stud.kz
▪ Држевецкая И.А. Основы физиология обмена веществ и
эндокринной

Ұқсас жұмыстар

Бүйрекүсті без қыртысы

Қалқанша безі гормондары

Қалқанша маңы бездері

Эндокринді жүйе

GLANDULA - БЕЗ, ЛАТ

Ішкі секрециялық бездер, олардың қызметтік ерекшеліктері

Асқорыту бездерінің гормондары

Бүйрекүсті безі

Ішкі сөлініс бездерінің гормондары

Айырша без

Пәндер