Сотта мемлекеттің мүддесін қорғау

Презентация қосу

Сотта мемлекеттің
мүддесін қорғау
Жоспар:

1. Прокуратура органдарының сотта мемлекет мүддесін білдіру түсінігі, маңызы және міндеттері
2. Прокуратура органдарының іс-әрекеттерін жүзеге асырудағы әдістемелік нұсқаулықтар
3. Қылмыстық істердің соттарда қаралуына прокурордың қатысуы және оның рөлі
1. Прокуратура органдарының сотта мемлекет мүддесін білдіру түсінігі, маңызы
және міндеттері

Сот төрелігін жүзеге асыру кезінде заңдардың дәл сақталуын маңызды кепілі прокурорлық қадағалау
болып табылады. Сотта мемлекет мүддесін білдіру прокурорлық қадағалаудың жеке саласы, прокуратура
органдары жұмысының маңызды құрамды бөлігі болып табылады. Бұл қадағалауды прокурорлар аудандық
(қалалық) соттардан бастап ҚР Жоғарғы Сотына дейінгі барлық сот сатыларында жүзеге асырады.

Сот төрелігіндегі прокурорлық қадағалаудың рөлі мен маңызы 1995 жылғы 21
желтоқсандағы "Прокуратура туралы" ҚР Заңының қабылдануына байланысты едәуір
жоғарлады. Аталған заңның 30-бабында сот талқылауындағы прокурордың құзыры
қарастырылған:
Қылмыстық, азаматтық немесе өзге сот ісін жүргізу барысында сотта мемлекет мүддесін
білдіре отырып, прокурор осы Заңға, сондай-ақ Республиканың қылмыстық істер жүргізу,
азаматтық істер жүргізу және өзге де заңдарға сәйкес апелляциялық (кассациялық) және
қадағалау тәртібінде өз өкілеттігін жүзеге асырады.
Соттың (судьяның) іс бойынша шығарған шешімімен, үкімімен немесе өзге қаулысымен
оның заңға сәйкессіздігі немесе негізсіздігі бойынша келіспеген жағдайда, прокурор істі
қайта қарау немесе құқықтық актінің күшін жою, не өзгерту туралы жоғары тұрған сотқа
наразылық беруге құқылы.
ҚР процессуалдың заңы, прокуратура туралы Заңы прокурорлардың сотта мемлекет мүддесін
білдіру кезіндегі өкілеттігін, сондай-ақ заң бұзушылықтарды жоюға бағытталған прокурорлық
шара қолдану жолдарын да анықтайды. Қылмыстық, азаматтық және өзге де сот өндірісін
жүргізу кезінде сотта мемлекет мүддесін білдіре отырып, прокурорлар өз құзыреті шегінде:
1) істі басты сот талқылауына дайындау кезінде судья шешімінің заңдылығы мен негізділігін
тексереді;
2) мемлекеттік айыптаушы ретінде шығады;
3) басты сот талқылауы барысында туындаған мәселелер бойынша қорытындылар береді;
4) мемлекеттік және қоғамдық мүдделерін, азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін
қорғау талап етілсе, талаптар қояды, оларды сотта қолдайды;
5) сотгың заңсыз және негізсіз үкімдеріне, ұйғарымдар мен қаулыларына наразылық келтіреді;
6) наразылықтар және шағымдар бойынша қаралатын қылмыстық істерге кассациялық және
қадағалау сатыларында қорытындылар береді;
7) соттың үкімдерін, ұйғарымдары мен қаулыларының уақытылы орындалулары мен
заңдылығын тексереді:
8) соттың үкімдерін, ұйғарымдары мен қаулыларының уақытылы орындалуларын қадағалауды
жүзеге асырады;
9) соттың үкімдерін, ұйғарымдарын, қаулыларын қайта қарау немесе жаңадан ашылған мән-
жайларға байланысты қылмыстық істерді жаңғыртуға заңмен қарастырылған жағдайларда
шаралар қолданады.
Прокуратураға қатысты Ережелер ҚР Конституциясының VII «Сот және әділдік» бөліміне
енгізілген. Прокуратура органдарының сот билігіне, заң шығарушы және атқарушы билікке
ешқандай қатысы жоқ.

Апелляциялық өндіріс дегеніміз – бұл Қадағалау өндірісі дегеніміз - бұл сот
сот өндірісі барысында соттың актілеріне күмән келтірілген жағдайда
тарапынан жіберілген қателіктерді тиімді яғни сот шешімі әділетсіз болғанда
түрде түзете отырып, сот актілерінің құзыры жоғары соттың сот актілерін
заңға сай орындалуын жүйелі түрде тексеру тәртібі. Қадағалау өндірісі арқылы
бақылау негізіндегі жоғарғы сот заңды күшіне енген үкімді, қаулы мен
тарапынан бақылау жүргізу шешімді қайта қарауға болады.
формаларының бір түрі.
ҚР «Прокуратура туралы» Заңының 30 бабында:

1. Аппеляциялық және қадағалау өндірісі негізіндегі қылмыстық, азаматтық
немесе басқа да сот өндірісі барысында прокурор мемлекеттің мүддесін қорғай
отырып, 1995 жылғы 21 желтоқсандағы ҚР «Прокуратура туралы» Заңы мен
қылмыстық-процессуалдық, азаматтық процессуалдық және ҚР басқа да
заңнамаларына сәйкес өз өкілеттілігін жүзеге асырады.

2.Прокурор іс бойынша соттың (судьяның) заңға сай келмейтін шешіммен,
үкімімен немесе қаулымен келіспеген жағдайда, істі қайта қарау мақсатында
немесе құқықтық актіні өзгерту мақсатында құзыры жоғарғы сотқа шағым беруге
құқылы.

Заңның 31 бабына сәйкес, прокурор сотқа қатыспаған жағдайда да заңсыз
немесе негізсіз шығарылған, заңды күшіне енбеген сот үкімі мен қаулы, сот
(судья) шешімі бойынша құзыры жоғары сотқа наразылық танытуға құқылы.
Заңның 32 бабының негізінде:
1.Прокурор өз құзырлығының шеңберінде соттың заңды күшіне енген
шешімін, қаулысы мен үкімін соттан талап етуге құқылы.
2.Заңға сай келмейтін немесе негізсіз шығарылған, заңды күшіне енген сот
шешімі, қаулысы мен үкімі бойынша прокурор қадағалау тәртібінің негізінде
наразылық таныта алады. Егер наразылық прокурордың құзырлығының
шеңберінен асып кеткен жағдайда прокурор өзінен құзыры жоғары прокурорға
наразылық таныту туралы шағымдана алады.
3.заңды күшіне енген соттың шешімі, үкімі мен қаулысына наразылық таныту
немесе оны тоқтату бойынша прокурордың өкілеттілігі ҚР заңнамалары арқылы
айқындалады.

Республиканың Жоғарғы Сотының нормативтік заңдары мен Конституцияға
сәйкес келмеген жағдай бойынша ҚР Бас Прокуроры наразылықты
Республиканың Жоғары Сотының пленарлық отырысына ұсынады (Заңның 33
бабы).
3. Қылмыстық істердің соттарда қаралуына прокурордың қатысуы және оның рөлі

Заң тергелген қылмыстық іс бойынша (ҚР ҚІЖК 299-бабы) басты сот талқылауын тағайындау
жайында қабылданған қаулының заңдылығы мен негізділігінің барлық жауапкершілігін судьяға, және тек
қана оған жүктейді. ҚІЖК 299-бабында көзделген шешімдер (басты сот талқылауын тағайындау, істі
қосымша тергеуге қайтару, істі қысқарту және т.б.) қабылданғанға дейін судья прокурордың және
тараптардың міндетті қатысуларымен істі алдын ала тыңдай алады (ҚІЖК 301-бабы). Судья ҚІЖК
нормаларының елеулі түрде бұзылуын анықтаса, істі қосымша тергеуге қайтару, айыпты өзгерту, істі
қысқарту, сараптама тағайындау туралы өтініштер, сондай-ақ дәлелдемелерге жол бермеу туралы
өтініштер бар болған жағдайда алдын ала тыңдауды міндетті түрде өткізеді.

Ситуациялық талдау:
Сот тәжірибесін қорытындылау 2000 жылы республика бойынша қосымша тергеуге 3742 адамға қатысты
2421 қылмыстық іс қайтарылғандығын, оның ішінде прокурордың заңсыз қайтару туралы
наразылықтары бойынша кассациялық саты 1190 адамға қатыстысын бұзғандығын көрсетеді.
Тергеу органдарымен жіберілетін заң бұзушылықтар мен кемшіліктердің анықталуына байланысты, соттар
істерді көбіне қосымша тергеуге дұрыс қайтарады. Сондай-ақ, прокурорлардың наразылықтары бойынша
бұзылатын, яғни жеткіліксіз негіздер бойынша шығарылған сот қаулылары да аз емес. Кейде соттар
істердің мәнін тыңдап, олар бойынша заңды, негізді және әділ үкім шығаруға болатын істерді қосымша
тергеуге жолдайды. Ал кейбір кезде соттар айыпталушының, жәбірленушінің, куәнің жауаптарындағы
маңыздары аз қарама-қайшылықтарды жою үшін қылмыстық істерді қайтарады. Мұндай жағдайларда,
прокурордың наразылығы мен судьяның қаулысы сот қатесін түзетудің жалғыз іс жүргізу құралы болып
табылады, себебі негізсіз қаулы тек прокурордың наразылығы бойынша ғана бұзылады.
Прокурордың сотқа қатысуы соттың заңды және негізді үкім қабылдауының кепілі
ғана болып қоймайды, сондай-ақ қылмысты алдын-алу және құқықты насихаттау
жөніндегі жұмыс нысандарының бірі болып табылады. Қылмыстық істер бойынша
сотта мемлекеттік айыпты қолдау, мемлекетте заңдардың дәл және біркелкі
орындалуын қадағалауды жүзеге асыру жөніндегі прокурорлық қызметтің басымды
бағыттарының бірі болып табылады.

Заңда анықталған апелляциялық тәртіпте қылмыстық істерді тексеру тәртібі
соттардың қателіктерін олар заңды күшіне енгенге дейін түзетілетін жағдайды
қамтамасыз етеді. ҚІЖК 458, 460-баптарына және Бас прокурор нұсқауларына сәйкес,
прокурорларға әрбір заңсыз және негізсіз үкімдерге кассациялық тәртіпте наразылық
келтіру міндеті жүктелген. Қадағалау өндірісі сатысындағы прокурорлардың қызметі
егер олар әдеттегідей, кассациялық тәртіпте түзетілмесе, соттарда қылмыстық істер
бойынша жіберілген қателіктерді жоюға мүмкіндік тудырады.
Глоссарий:

Прокурорлық қадағалау – прокуратура органдары жүзеге асыратын қадағалау:
- заңның дұрыс орындалуын қадағалау;
-адам мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының сақталуын қадағалау.

Мемлекеттік билікке қарсы қылмыс – РФ қылмыстық құқығы бойынша:
- Конституциялық қатардың негізі;
- мемлекеттің қауіпсіздігі;
- мемлекеттік билік органдарының қалыпты жағдайда құрылуы;
- мемлекет пен мунципальды қызметтің мүддесі;
- әділдікті жүзеге асыру;
- басқарудағы орнатылған тәртіп.
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

СОТ ТӨРЕЛІГІНДЕГІ ПРОКУРОРЛЫҚ ҚАДАҒАЛАУДЫҢ РӨЛІ

Адвокат. Адвокаттар көрсететін заң көмегінің түрлері

Сотта өкілдік етудің екі түрі бар

Істі сотта қарауға әзірлеу сатысы

АДВОКАТ ЭТИКАСЫ

Прокуратура

Тараптар - сотта субьективтік құқықтары немесе заңмен қорғалатын жеке мүддесі туралы даулары қаралып және шешілуге тиіс іске қатысушы тұлғалар

ІС ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫ

Азаматтық іс жүргізудің міндеттері мен принциптері

ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ ОРГАНДАРЫНЫҢ ҚЫЗМЕТІ

Пәндер