Вегетативті жүйке жүйесі

Aвтономды жүйке жүйе:

Ішкі ағзаларды, тамырларды, бұлшықеттерді, бездерді, теріні, орталық жүйке жүйесін иннервациялайды.

Ішкі орта тұрақтылығын, қаңқа бұлшықеттерінің трофикалық иннервациясын эндокринді және гуморальді регуляциямен сақтап отырады.

Екі бөлімнен тұрады: симпатикалық және парасимпатикалық.

Вегетативті жүйке жүйесінің симпатикалық және парасимпатикалық бөлімінің функциональды әсері ішкі ағзаларға қарама қарсы болып келеді.

Вегетативті жүйке жүйесінің бөлімдері

ВЖЖ: жүйке жасушасынан және өсіндісінен- жүйке талшығынан тұрады.

Вегетативті жүйке жасушалары мида және жұлында жинақталып, вегетативті

ядроны құрайды. Жоғарыда айтылғандардан басқа ВЖЖ омыртқа жотасы, ішкі

ағза маңында және олардың қабырғаларында көптеп орналасқан.

Құрылысына қарай: орталық және перифериялық болып бөлінеді:

Орталық бөлім - ( ми және жұлындағы ядро) Перифериялық бөлім - (мидан тыс

және жұлын айналасындағы құрылымдар)

-вегетативті ганглилер

-пре және погстганглионарлы талшықтар

-вегетативті өрімдер

Ми және жұлыннан шыққан ВЖЖ преганглионарлы талшық деп аталады.

Олар вегетативті түйін жасушасына келеді. Түйіннен ішкі ағзаларды

иннервациялайтын постганглионарлы талшық шығады. Вегетативті ганглийлер

- перифериялық жүйкелердің макроскопиялық қалыңдаған түрі. Ганглийлерде

преганглионарлы талшық постганглионарлыға синаптикалық түрде

ауыстырылады.

Парасимпатикалық бөлім

Құрамы: парасимпатикалық ядро, түйін және талшық.

Парасимпатикалық ядро бас миында (құрамында III, VII, IX и X жұп

нервтері) және жұлынның сегізкөздік бөлімінде орналасады

Краниалды және сакралды бөлімдері бар Краниалды бөлімде мына қүрылымдар болады:

1. Көзқозғалтқыш нервінің қосымша ядросы

(Якубович ядросы - n. accesorius n. III және Перлиа- n. interstitialis n. III) :

қарашық ұлғаюын бақылау;

2. жас ядросы: жас бөлінуді қадағалайды;

3. Жоғарғы және төменгі сілекей бөлетін ядро- n. solivatorius sup VII, n.

solivatorius inf n. IX сілекей бөлуді қамтамасыз етеді;

4. Кезбе нервтің дорсальды ядросы- n. dorsalis n. X ішкі ағзаларға

парасимпатикалық әсер етеді (бронхтар, жүрек, асқазан, ішек, бауыр,

ұйқыбез) .

Жұлынның сегізкөздік бөлімі - nuc. intermediolateralis S2-S4 қуықты, тік

ішекті және жыныс ағзаларын иннервациялайды.

Бас миындағы вегетативті парасимпатикалық ганглийлер

1. G. n cilliare -V жұп нервтің І тармағы аймағында орналасқан (m. cilliaris. M. sphincter pupille)

2. G. n pterygopalatinum- V жұп нервтің ІІ тармағы (жас безі, ауыз және мұрын сілемейлі қабатының бездері)

3. G. n oticum-V жұп нервтің ІІІ тармағымен байланысқан (құлақ маңы сілекей безі)

4. G. n submandibulare - жақ асты сілекей безі.

5. G. n sublingualis- тіласты сілекей безі, G. n submandibulare. Бұл екеуін макроскопиялық бөлуге келмейді.

Симпатикалық бөлім

Бас миында орталығы жоқ, тек жұлынның бүйір мүйіздерінде C8 - L2 деңгейінде орналасады (nuc. intermediоlateralis)

Симпатикалық ядро - жұлынның бүйір мүйізінде кеуде және бел бөлімінде орналасады. Бұл ВЖЖ орталық бөлімі болып табылады.

Бүйір мүйіздің талшықтары сәйкес жұлын-милық нервтер құрамында жұлыннан шығады, байланыстырғыш талшықтар түзе отырып олардан бөлінеді. Олардан шекаралық симпатикалық бағанға талшықтар барады.

Шекаралық симпатикалық бағанның жұп 20-25 түйіндері омыртқа

бағанасының бүйірінде орналасады, нерв түйіндерімен оларды

байланыстыратын талшықтардан тұрады. Мойын, кеуде, жұлдызша тәрізді

өрімдерден тұрады (бел және жамбас бөлімдері) . Шекаралық симпатикалық

бағаннан талшықтар жұлын нервтеріне және

вегетативті нерв өрімдеріне барады. Вегетативті нерв өрімдерінен- ішкі

ағзаларға, тамырларға, бездерге барады.

ВЖЖ-ні маңдай және самай бөлімі төмпек асты бөлімі арқылы бақылайды

Гипоталамус үш топ ядролардан тұрады: алдыңғы, ортаңғы және артқы. Әр

топ ядролардың өз қызметтері бар. Алдыңғы бөлім парасимпатикалық

бөлім регуляциясына, ал артқы топ симпатикалық нерв жүйесіне әсер етеді.

Лимбикалық жүйе

Ұйқы мен тынығуды регуляциялайды;

вегетативті-висцеральді және мінез құлық реакцияларына әсер етеді;

Гипоталамус

Зат алмасудың барлық түріне соның ішінде: эндокринді функцияға, жыныстық сфераға, жүрек тамыр және тынысалу жүйесіне, АІЖ қызметіне, дене температурасына, ұйқы мен тынығуға әсер етеді.