Арманның әрекетке қатысы

Презентация қосу

Қиялдың
физиологиялық
негіздері
Кіріспе
Талай ғасырлар бойы
адам көптеген ғалымдар
әулетінің зерттеу объектісі
болып келеді.
Әрбір ғылымның өзіне
тән зерттеу объекісі
болады.
Психология
Тұңғыш дүниеге келген жері
Греция. Бұл термин гректің екі
сөзінен тұрады
1.Псюхе –жан,
2. Логос-сөз, ілім
«Жан туралы ғылым» дегенді
білдіреді.
Ой Түйсік

*Психикалық Елес
құбылыстар-бізді Сезім
қоршап тұрған сыртқы
дүние заттары мен
құбылыстарының Тілек
Мінез
мидағы әр түрлі
бейнелер болып
табылады.
Қызығу Қабілет
* Негізгі бөлім
1. Жан
қуаттары..... Қиял

Ойлау

Түйсік

Қабылдау
Ес
* Қабылдау-заттар мен
құбылыстардың түсі,
дыбысы, дәмі, иісі,
формасы т.б тұтас
күйінде бейнеленеді.
Ес-сыртқы дүние
заттары мен
құбылыстарының
адам миында
сақталып, қайтадан
жаңғыртылып,
танылып, ұмтылуын
бейнелейтін процесс.
Ойлау –сыртқы дүние
заттары мен
құбылыстарының
байланыс-
қатынастарының
миымызда жалпылай
және жанама түрде
сөз арқылы
бейнеленуі. Ойлау
сезім мүшелері
арқылы алынған
мәліметтерді
Қиял-біз бұрын
қабылдаған
заттар мен
құбылыстардың
обрызына сүйене
отырып, еш
уақытта
көрмеген
нәрселерді де
*Жанның өзінде бұрыннан бар
суреттеулерден жаңа суреттеулер
жасай алуы қиял деп саналады”
М.Жұмабаев
1
Адамдардың
қиялына тән
кейбір
ерекшеліктерді
төмендегіше
топтастыруға
болады:
2

*Қиялдың мазмұны мен
формасы адамның жас
және дара
ерекшеліктеріне де, білім Баланың қиялы
тәжірибесіне де
байланысты
2
Қиял адамның өскен ортасына,
этностық ерекшелігіне, табиғат, жер-
су қоршауына байланысты да
көрініп отырады.
Қиял адамның барлық психикалық
4 құбылыстарымен ұштасып жататын
процесс.
«
«Ақылдан ажыратылған фантазия
құбыжық тудырады, ақылды арқау еткен
фантазия-өнер атасы, ғажайыптар бұлағы»
(Ф.Гойя)

Адам қиялы еңбек процесінде, іс-әрекет
үстінде жарыққа шығып, дамып
отырады.
2.1. Қиялдың физиологиялық негізі

Жүйке байланыстарының іске қосылуы,
бұзылуы, қайта түзілуі мен жаңа жүйелерге
бірігуі.
Қапелінде қиялына бірдеңе түсе кетіп
адамның өзінен өзі шошып, терге малынып,
қызарып-бозарып, дірілдей қалатынын
байқаған боларсыздар. Осындай қиялдың
әсерінен кей кездері адам өзін сырқатқа да
ұрындырады.
Қиял күшін арқау еткен француз аптекарі Эмиль Куэ
“Саналы
“Саналы сендіру
сендіру арқылы
арқылы өзін
өзін өзі
өзі басқару
басқару мектебі”
мектебі”

Сырқат адам өзіне қолайлы уақытта жайғасып
(жатып не отырған күйі) өзін ешқандай
сырқаты жоқтай сезініп 20-30
20-30
мәрте
мәрте

“Мен тәуір боламын, мен тәуірмін. Сырқат
бәсеңдеді. Сырқат кетті...” . Бірнеше минутқа
созылған осындай сеанстар күнініе
3-4
рет
ұйқыға кетер алдындағы сабырға түсіп,
босаңсыған
Осы күнгі аутогендік емдеу әдісі осы
Эм
2/2 Қиял
түрлері

Актив- Пассивтік
түрінің шегі түс
қиялдың Қиял қызметі көру. Бұл
шарықтап әрқилы деңгейде адамның ояу
дамуының көрінуі мүмкін. кезінде де туып
жоғарғы Оның көп түрлі отырады. Адам
сатысы, болуының басты алдында ешбір
адамның себебі ең алдымен мақсат қоймаса
өз қиялын да, оның көз
творчествалық басқаруға деген алдынан
әрекетімен саналы елестер
тығыз бағытынан. тізбектеліп өтіп
байланысып жатады.
жатқан түрі
Леонарда да Винчи:
қабырғадағы даққа,
үйілген күлге, бұлтқа
қарап, осылардан
адамның пішінін,
табиғат көріністерін
табуға болады дейді.

Ырықсыз қиялдың
мысалы
2/3.
2/3. Қиял
Қиял
бейнелерінің
бейнелерінің
жасалу
жасалу жолдары
жолдары

Қиялдағы елестерді топтастырудың
қарапайым түрі агглютинация деп
аталады. Осы әдіс арқылы
мифологиялык, бейнелер (кентавр,
сфинкс, жезтырнақ) мен түрлі
механизмдердің, машиналардың
конструкциялары (амфибия — танк,
судан өте алатын жеңіл танк,
аэрошана — суға қонып, ұша алатын
самолет) құрастырылады.
Агглютинация әдісі ежелгі Мысыр
елінде, сондай-ақ, Солтүстік Америка
индеецтерінің өнер ескерткіштерінен
үлкен орын алған.
“Абай” романындағы
“Бір жұмысшының,
Құнанбай образы сол
поптың, дүкенші
кездегі үстем тап
саудагердің портретін
өкілдерінің жай ғана
дұрыс суреттеп жазу
жиынтығы емес,
үшін жүз, екі жүз
сонымен қатар, ол
шамалы поп, жұмысшы
өзіндік психикалық
саудагерлерді қадағалап
қасиеттері бар жеке
қарауымыз керек” дейді
адамның да образы.
М.Горький

Қиял обрыздарының күрделі түрі- типтік образдар жасау.
Типтік образдар жасауда бірінші орында нақты адамның
ортақ бейнелері көзге түседі:
2/4.
2/4.
Шығармашыл
Шығармашыл
қиял
қиял әдістері
әдістері

Ағылшын ғалымы Г.Уоллес
шығармашыл еңбектің 4 кезеңін бөліп,
ұсынады

1.Дайындық-идеяның пайда болуы;

2.Ой жетілуі-қойылған проблемаға орай
білімдердің жинақталуы, жетіспеген деректерді
іздеу, топтау;

3.Аян болу- діттелген нәтижені сезіммен қауіп
түсу;

4.Тексеру.
2/5.
2/5. Қиял
Қиял және
және
жеке
жеке адам
адам Мысалы: Л.Бетховен ән
күй әуенін соншалыты
дәл елестете
Қиял өзінің дараланған күйінде алатындығын, тас керең
әр жеке адамның өте мәнді, болып қалған күнінде де
ерекше қасиеттерін ғажайып музыка
айқындайды. туындыларын
Адам қиялының ерекше түрі – шығарудан қалмаған.
арман. Арман келешектегі
әрекеттерге арналған қиял. Ол-
шығармашылық қиял емес,
бірақ, соған дайындықтың Арман бос
бастапқы сатысы. Арманды қиялдаумен түк
бағалауда ескеретін жайттар: жанаспайды. Бір
А) Арманның әрекетке қатысы; пайдасы жоқ,
Ә) Шындықпен жанасуы; тиымсыз түрі.
Б)Оның келешек мәні; (Қажырсыз қиял)
2/6. Қиялды “Ақтық демің таусылғанша ой
дамыту ойлап, қиял қанатында
жолдары.
ұшатындығымен де адам биік,
адам ұлы” Ш.Айтматов

Кейде құр қиялдану, мұңдануды да қиял деп
түсінетіндер де бар. Бұл-теріс пікір. Қиял-
психикалық құбылыс. Ал түс психикалық
құбылыс емес. Ол ұйқы кезінде мидың кейбір
бөліктерінің қызметінде пайда болатын
физиологиялық құбылыс.
Қиялы көп, ойшыл адамдарды қияли деп те
сөгеді. Міне, осының бәрі қиялдың өмірдегі
маңызын төмендетуден туған. Қиял иесі өзіміз.
Бізге қиялдану емес қиялдау керек.
Қиялды дамыту дегенімізде ең алдымен әркім
өзі қиялының аз немесе көп екенін, қай
дәрежеде екенін білгені жөн.
Қорытынды.

“Кешегі қиял -
бүгінгі шындық”

Қиялы әлсіздің өзі
де әлсіз. Ендеше
бір мезгіл
қиялдап,
армандап, тұруды
ұмытпайық.
*НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Қиял туралы жалпы ұғым

Қиялдың жалпы сипаттамасы және олардың психикалық ісәрекеттегі рөлі

Нұрғиса Тілендиев

Ұлағатты ұстаздар мерекесі құтты болсын!!!

SMART мақсат қою

Мемлекеттік елтаңбасының авторы, Еуразия ұлттық университетініңпрофессоры

Білімді, іскерлікті, дағдыны меңгеру процесі

Қабілет туралы түсінік

Тәрбие жұмысының моделін кұрайтын бөліктер

Теориялық адам

Пәндер