Торлы құрылым

Оңтүстік Қазақстан медициналық академиясы

Орындаған:Ералы Балнұр

Тобы:ЖМҚБ-03-19

Қабылдаған:Оразбаева Ж. Т

Презентация

Тақырыбы:Торлы құрылым физиологиясы

Жоспар

1. КІРІСПЕ

2. Негізгі бөлім: * Торлы құрылым * Торлы құрылымның орналасуы * Торлы құрылым қызметі

3. Қорытынды

4. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМ (РЕТИКУЛЯРНАЯ ФОРМАЦИЯ) - СОПАҚША

МИ СҰРЗАТЫ ЯДРОЛАРЫНЫҢ АРАСЫНДА ОРНАЛАСҚАН,

ЖҮЙКЕ ЖАСУШАЛАРЫ МЕН ЖҮЙКЕ ТАЛШЫҚТАРЫНЫҢ

ТОРЛАНҒАН ӨРІМДЕРІНЕН ҚҰРАЛҒАН МИДЫҢ ҮЙЛЕСТІРГІШ

АППАРАТЫ. ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМ МИ ДІҢГЕГІ ҚҰРЫЛЫМДАРЫН

(СОПАҚША МИ, ОРТАҢҒЫ МИ, АРАЛЫҚ МИ)

БАЙЛАНЫСТЫРЫП, КҮРДЕЛІ РЕФЛЕКТОРЛЫҚ ДОҒАНЫҢ ІС

ЖҮЗІНЕ АСУЫН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕДІ. ОЛ ОРТАҢҒЫ ЖӨНЕ

РОМБЫ ТӨРІЗДІ МИ ОРТАЛЫҚТАРЫН БІРІКТІРІП, ҮЙЛЕСТІРУ

ҚЫЗМЕТІН ДЕ АТҚАРАДЫ. ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМ СОПАҚША

МИДАҒЫ ТЫНЫС АЛУ ЖӘНЕ ЖҮРЕК-ТАМЫРЛАР ЖҮЙЕСІНІҢ

ОРТАЛЫҚТАРЫН ТҮЗЕДІ.

ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМ (РЕТИКУЛЯРЛЫҚ ФОРМАЦИЯ) . БҰЛ СЫРТ

ПІШIНI ТОРҒА ҰҚСАЙТЫН, БІР-БІРІМЕН ШЫРМАЛЫП

ЖАТҚАН НЕЙРОНДАРДАН ТҰРАДЫ. ОЛАРДЫҢ АРАСЫНДА

КӨПТЕГЕН СИНАПСТАР ҚҰРАЛАДЫ. МӘСЕЛЕН, ЕКІ НЕЙРОН

ДЕНДРИТТЕРІ АРАСЫНДА 3-ҒА ЖУЫҚ СИНАПСТАР

БОЛУЫ МҮМКІН. ОСЫДАН 150 ЖЫЛДАЙ БҰРЫН ТОРЛЫ

ҚҰРЫЛЫМҒА АЛҒАШ СИПАТТАМА БЕРГЕН ДЕЙТЕРС

БОЛАТЫН. ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМ МИ БАҒАНЫНЫҢ ОРТАҢҒЫ

БӨЛІГІН АЛЫП ЖАТЫР.

Құрылымдық-функционалдық критерилерге байланысты торлы түзіліс 3 бөлікке бөлінеді:

1) медиандық орталық сызық бойында орналасқан;

2) медиальды, сабаудың медиальды бөлігінде орналасқан;

3) латеральды, сенсорлық аймаққа жақын орналасқан нейрондар

Медиандық аймақ - нейрондары серотонин медиаторын синтездейтін ядролы жіп тәрізді элементтерден құралған.

Бұл бөлік ағзадағы қозғыштық қасиеті мен жыныстық

қабілетке, және ұйқыны реттеуге қатысады.

Медиальды аймақ- тарамдалмайтын ұсақ нейрондардан тұрады.

Бұл бөлікте өте көп мөлшерде ядролар орналасқан, арасында дендриттермен тығыз

байлансқан мультиполярлы нейрондардар кездеседі. Бұлар мидағы үлкен жарты

шарлардағы қыртыстарға жоғарылыған, ал жұлынға төмендеген нерв талшықтарын

түзеді. Медиальды бөліктің жоғарылаған жолдары тікелей немесе таламус арқылы

жаңа ми қыртысының белсенділігін арттырып әсер етеді, ал төмендеген жолдары тежегіштік қасиетке ие.

Латеральды аймақ - ми сабауындағы сенсорлық аймаққа жақын орналасқан торлы

түзілістер, жане осы түзіліс ішінде орналасқан нейрондар жатады. Бұл бөліктің

құрлымдық бірлігі үшкіл невтің ядроларымен байланыс түзетін ядролар болып

табылады. Бұл бөлікте сенсорлық бөлікті медиаьлды аймақпен, және мотрлық

аймақпен байланыстыратын жоғарылаған, төмендеген жолдар бар. Латеральды

аймақ жоғарыда айтылғандар ішінде ең жасы, әрі эволюция нәтижесінде дамып-

өсуіне байланысты, медиальды аймақты кішірейтті.

ОРТАЛЫҚ ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІНДЕ СҰР ЖӘНЕ АҚ ЗАТТАРМЕН ҚАТАР ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМ (РЕТИКУЛЯРЛЫ ФОРМАЦИЯ) ДЕГЕН АТПЕН БЕЛГІЛІ БОЛҒАН ТҮЗІЛІС КЕЗДЕСЕДІ. ОЛ ПІШІНІ МЕН МӨЛШЕРІ ӘРТҮРЛІ ТОРШАЛАРДЫҢ ШОҒЫРЛАНУЫ НӘТИЖЕСІНДЕ ПАЙДА БОЛАДЫ. ОСЫ ТОРШАЛАРДЫҢ ШАШЫРАҢҚЫ ОРНАЛАСҚАН ӨСІНДІЛЕРІ БІР-БІРІМЕН АЙҚАСЫП, ҚИЫЛЫСЫП, ТОР ТӘРІЗДІ ЗАТ ҚҰРАЙДЫ. ТОРЛЫ ЗАТ ОРТАЛЫҚ ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІНІҢ КӨПТЕГЕН БӨЛІМДЕРІНДЕ ОРЫН ТЕБЕДІ. ЖҰЛЫНДА ОЛ АСТЫҢҒЫ ЖӘНЕ ҮСТІҢГІ МҮЙІЗДЕР АРАЛЫҒЫНДА -- БҮЙІР БАҒАНДА

ОРНАЛАСАДЫ.

ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМ ЖҰЛЫННЫҢ МОЙЫН БӨЛІГІНДЕ АНЫҚ

БАЙҚАЛАДЫ, ДЕГЕНМЕН, ОЛ МИ САБАҒЫНДА ЖАҚСЫ ШОҒЫРЛАНҒАН.

ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМ МИ САБАҒЫНЫҢ МЕДИАЛЬДЫҚ БӨЛІГІ МЕН ӨЗЕГІН

АЛА ЖАТАДЫ ДА, КӨРУ ТӨМПЕКТЕРІНЕ ДЕЙІН СОЗЫЛАДЫ. ТІПТІ, КӨРУ

ТӨМПЕШІКТЕРІ МЕН ГИПОТАЛАМУСТЕ ДЕ БҮЛ КҰРЫЛЫМНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІН

КЕЗДЕСТІРУГЕ БОЛАДЫ. ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМДЫ АЛҒАШ XIX ҒАСЫРДЫҢ

АЯҒЫНДА ДЕЙТЕРС АШҚАН. XX ҒАСЫРДА ОНЫҢ МОРФОЛОГИЯСЫ ТЕРЕҢ

ЗЕРТТЕЛІП, КӨПТЕГЕН ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ АНЫҚТАЛҒАН. ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМДЫ

ҚҰРАЙТЫН НЕЙРОНДАР ӨСІНДІЛЕРІ ҚЫСҚА КЕЛЕДІ ДЕ, ӨТЕ КӨП ТАРАМДАНАДЫ ЖӘНЕ ОЛАР ТОПТАСЫП, КӨПТЕГЕН ЯДРОЛАР ҚҰРАЙДЫ.

ТЕК ҚАНА СОПАҚША МИДА ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМНЫҢ 90 ЯДРОСЫ

ОРНАЛАСАДЫ. МИДЫҢ ЕШБІР БӨЛІМДЕРІНДЕ ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМДАҒЫДАЙ

МӨЛШЕРДЕ ЯДРОЛАР КЕЗДЕСПЕЙДІ. БҰЛ ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМ ҚЫЗМЕТІНІҢ

КҮРДЕЛІЛІГІНІҢ, ЖАН-ЖАҚТЫЛЫҒЫНЫҢ БЕЛГІСІ.

ТОРЛЫ ҚҰРЫЛЫМ НЕЙРОНДАРЫ ДЕНЕНІҢ БЕЛГІЛІ БІР БӨЛІКТЕРІМЕН

НАҚТЫЛЫ БАЙЛАНЫС ТҮЗБЕЙДІ. ОЛАР ӘРТҮРЛІ РЕЦЕПТОРЛАРДЫҢ -КӨРУ,

ЕСТУ, ЖАНАСУ, ДӘМ СЕЗУ, ТЕРМОРЕЦЕПТОРЛАР, Т. Б. ТІТІРКЕНУІ

НӘТИЖЕСІНДЕ ҚОЗАДЫ. КЕЗ КЕЛГЕН РЕЦЕПТОР ТІТІРКЕНГЕНДЕ

ТІТІРКЕНІС ОРТАЛЫҚҚА ТЕПКІШ АРНАУЛЫ ЖОЛ АРҚЫЛЫ МИ ҚЫРТЫСЫНА

БАҒЫТТАЛАДЫ ДА, ТІТІРКЕНГЕН РЕЦЕПТОРДЫҢ ТАБИҒАТЫНА

БАЙЛАНЫСТЫ ОНЫҢ БЕЛГІЛІ БІР БӨЛІГІНДЕ ҚОЗУ ПАЙДА БОЛАДЫ.

СОНДЫҚТАН БҰЛ ЖОЛДЫ АРНАУЛЫ НЕМЕСЕ КЛАССИКАЛЬҚ ӨТКІЗУ ЖОЛЫ

ДЕП АТАЙДЫ. БҮЛ ЖОЛ ҮШІН КӨРУ ТӨМПЕГІ (ТАЛАМУС) ӨТКЕЛ БОЛЫП

ТАБЫЛАДЫ. АРНАУЛЫ ӨТКІЗГІШ ЖОЛ АРҚЫЛЫ ИМПУЛЬС ӨТЕ ШАПШАҢ

ТАРАЛАДЫ ЖӘНЕ МИ ҚЫРТЫСЫНЫҢ НАҚТЫЛЫ БӨЛІГІНЕ БАҒЫТТАЛАДЫ

ДА, ШОҒЫРЛАНҒАН ҚОЗУ ПРОЦЕСІН ТУДЫРАДЫ. ОЛ ӨЗІНДІК ҚАСИЕТІН

САҚТАП, ӘСЕР ЕТКЕН ТІТІРКЕНДІРГІШТІҢ СИПАТЫН БЕЙНЕЛЕЙДІ,

ТІТІРКЕНДІРГІШ ЖАЙЛЫ АНЫҚ МӘЛІМЕТ ЖЕТКІЗЕДІ, НАҚТЫЛЫ ТҮЙСІК

ТУҒЫЗАДЫ. ДЕМЕК, БҰЛ ИМПУЛЬСТЕР БЕЛГІЛІ БІР ХАБАР (СИГНАЛ)

РЕТІНДЕ ҚАБЫЛДАНАДЫ.

Торлы құрылым ми қыртысы қызметін түгелдей күшейтетеін бейарнамалы жүйке жүйесі деп те атайды. Ол ми қыртысына әсер еткенмен де өзі ми қыртысына тәуелді. Ми қыртысы торлы құрылым арқылы өзінің қызметін өзі реттейді, яғни кері байланыс арқылы ми қыртысы торлы құрылымдағы қозуды күшейте немесе бәсеңдете алады. Мұнымен қатар торлы құрылым орталық жүйке жүйесінде қозу мен тежелу үрдістерінің жайылуын және бір орталыққа жиналуын реттейді. Бастапқы кезде торлы құрылымда белгілі бір дербес, қызметті реттейтін орталық жоқ деп есептелінетін. Қазір воролий көпірінде орналасқан торлы құрылымда ми қыртысындағы тежеуді тездететін, жануарды ұйықтататын орталық бар екені анықталып отыр. Ал сопақша мидағы торлы құрылымда жұлын қызметін күшейтетін және тежейтін әсері төменге қарай бағытталған екі орталықтың бар екені анық болды.

Торлы құрылым ауырсыну сезімін тудыруға қатысады. Мәселен торлы құрылымға ғана әсер ететін барбитураттар тобынандәрі ішіп ауырсыну сезімін жоюға болады (аналгезия) . Торлы құрылым, гипоталамус, таламус және ми қыртысы қосылып лимбиялық жүйе құрады. Бұл жүйе эмоция және мотивацияны тудырып адамның ісәрекетіне, мінез-құлқына ықпал жасайды.