Картаның масштабын табың

Географиялық есептер 1. Мына сандық масштабтарды атаулы масштаб түрінде жазың. А) 1:1 1) 1:100 1м=100см 1 см де 100 м Олай болса, 1:100=100м, 1 см де 100 м 2) 1:1 Ә) 1:1 1см=1км 1см де 1 км 1см де 1км 1:1=1км 3) 1:10 Б) 1:1 1:1=10км 1см де 10км 1см де 10км

География пәні бойынша олимпиадалық есептерді шығарудың тиімді жолдары

тиімді тәсілі

2. Атаулы масштабты сан масштаб түрінде жазың. А) 1см де 25м 25м×100=2500 А) 1см де 25м 1:2500 1:2500 Ә) 1см де 20км Ә) 1 см де 20 км 1км=1см 1:2 20км×1=2 1:2

3. Берілген қашықтық бойынша картаның масштабын табу. А) Жер бетіндегі екі нүктенің арақашықтығы 23, 5км. Ал картада 9, 4см тең. Картаның масштабы қандай? Шешуі: 23, 5:9, 4=2, 5км 1см де 2, 5км 1 : 25, 0 1:25 Ә) 15000м арақашықтықты картада 3см орналастырды. Картаның масштабын табың. Шешуі: егер 1500м-ді 3см-ге орналастырған болса, 1см-дің қанша екенін табуымыз керек. Ол үшін 1500:3=500м 1см-де 500м Сан масштаб түрінде 1:5 Б) Жер бетінде арақашықтық 340м, ал картада 17см тең. Картаның масштабын табыңдар. 340:17=20м 1см-де 20м 1:2000

4. Картаның масштабы бойынша арақашықтықты табу. А) Масштаб 1:2 Картада арақашықтық 5см-ге тең. Жер бетіндегі қашықтықты табың. Шешуі: 1:2 1см-де 2км 2км·5=10км Жауабы: 10км Ә) Екі нүктенің арасы жер бетінде 5000м. Масштаб 1:5 картадағы қашықтықты табың. Шешуі: 1:5 1см-де 500м 5000:500=10см Жауабы: 10см

5. Егер картадағы 1см² жер бетінде 1га тең болса онда картаның масштабы қандай болады? 1га дегеніміз ауданы 1м² болатын жер участогы. Мысалы, 100×100=1м² 1см²-1га 1см²-1м² 1см-100м немесе 1:1 1см - 100м

6. Егер картаның сандық масштабы 1:2 тең болса онда осы картадағы 5мм кесінді неше метрге тең? 1см де 2000м 1мм - 200м 5·200=1000м Жауабы:1000м

7. Егер масштаб 1:1 тең болса, 4есе аса ірі атаулы масштабты табыңыз. 1:4=25000 1:25000 1см - 250м

8. Масштабы 1:2 тең картада ауылдар арасындағы қашықтық 10см бір ауылдан екінші ауылға 5км/ сағ жылдамдықпен жолаушы шықты. Бір ауылдан екінші ауылға жету үшін қанша уақыт керек. 1:2 1см де 2км 2км×10=20км 20км:5км/сағ =4сағ

Белгілі бір нүктенің координатасын анықтау 1) А Қаласының координатасын анықтау. А қаласы 20-30 градус параллельдің аралығында орналасқан 20градустан А қаласына дейінгі қашықтықты градус есебімен анықтау керек. 20 -30 градус аралығы 10градусқа тең. Оны сызғышпен өлшегенде 27мм. Олай болса 10градус=27мм. Ал 20 градустан А қаласына дейін 14мм. Осы 14мм-дің неше градусқа тең екенін табуымыз керек

10° - 27мм X=(14мм·10°) :27мм=5, 18° X - 14мм 20+5, 18=25, 18° с. е 25, 18°=25° 6мин 48 сек 1°=60 0, 1=6мин 1мин=60сек 0, 1мин=6сек 6·8=48сек

2) Жер шары шеңберінің 1градус доғасы қанша км екенін анықтаңыз. Шешуі: 4:360градус=111км Жауабы: 1°= 111км

3) Африканың солтүстігінен оңтүстікке дейін қанша созылып жатқанын. Градус және км есебінде анықта. Солт. шеткі нүктесінің координатасы 37 ° с. е Оңт. шеткі нүктесінің координатасы 35° о. е Екі нүктесінің арақашықтығы 37° с. е +35 о. е= 72° тең 72°·111=7992км=8000км Жауабы:72° 8000км Африканың батыстан шығысқа арақашықтығын табу. Батыс шеткі нүктесінің координатасы 16º б. б Шығыс шеткі нүктесінің координатасы 53º ш. б 10ºпараллель арқылы өтеді. 10º параллельде 1º доғаның ұзындығы 109км тең. 16º б. б + 53º ш. б = 69º 69º·109км = 7521км = 7, 5км Жауабы: 69° 7, 5км

4) Қазақстанның солт. шеткі нүктесінің координатасы 55° 26мин с. е Оңт. шеткі нүктесінің координатасы 40° 56мин с. е

55°26мин - 40°56 мин=14°30мин=14, 5° 14, 5·111км= 1609, 5км=1600км Батыс шеткі нүктесінің шеткі координатасы 46° 30мин Шығыс шеткі нүктесінің координатасы 87° 20мин

87°20мин-46°30мин=40°50мин=41º 50°паралель арқылы өтеді 50° параллельде 1° доғаның ұзындығы - 71, 7км оны жуықтағанда -72км 41°·72км=2982км=3000км

Ауаның көлемін табу 1. Егер ұзындығы 6м, ені 4м, биіктігі 3м сынып бөлмесіндегі ауаның салмағы қанша болатынын есептеп шығарыңыз. Шешуі: бөлмедегі ауаның көлемін табамыз. V=a·b·c V=3·6·4=72м³ 1м³ ауаның салмағы 1кг 300грамм =1, 3кг 72·1, 3=93, 6кг Жауабы: 93, 6кг

2. Көлемі 200м³ сынып бөлмесінің ауасында + 20 ° температурада қанша грамм су буы болады? 1м³ ауада +20° температурада 17 грамм су буы болады 200×17=3400г 3400г:1000=3, 4л 1000г=1л

3. 1 тонна мұхит суынан қанша тұз алуыға болады? 1л мұхит суында 35г тұз бар. 1т=1000кг=1000л 1000×35г=35000г=35кг Жауабы: 35 кг тұз бар.

4. Таудың етегінде + 20°, ал шыңында - 16° болса, таудың биіктігі қандай ? Температура 1000 метр биіктікте 6° төмендейді 20°-(-16°) =20+16=36° 36°:6=6 6·1000=6000 м=6 км Жауабы: 6 км

5. 3 км биіктікте температура -6° көрсетті. Осы кезде Жер бетіндегі қандай болады. ? 3·6=18° 18+(-6) =12 Жауабы: Таудың етегінде t=12°

6. Әуежайда температура +24° болды . Ұшақ 9 км көтерілді . Ұшақтың сыртында температура қанша градус болады ? 9 км = 9000 м 9000:1000=9 9·6=54 24°-54°= -30º Жауабы:-30°

7. Барометр тау етегінде 740 мм, ал тау басында 440мм көрсетсе таудың биіктігі табың? 740- 440= 300 300·10=3000 м Әрбір 10м биіктікте қысым 1 мм кемиді

8. Таудың етегінде қысым 750мм болса, биіктігі 4 км таудың басында қысым қанша болады 4 км= 4000м 4000:10=400 750-400=350мм Жауабы: Таудың басында 350мм

9. Мәскеу қаласының атмосфералық қысымы 748мм болса мұхит деңгейімен салыстырғанда оның биіктігі қандай? Шешуі: (760-748) x10=120мм Мұхит деңгейінде биіктік 0 м, бұл қалыпты қысым 760мм болады.

10. Егер елде жыл басында 12560 мың адам өмір сүрсе, жыл ішінде 118 мың адам дүниеге келсе, ал өлгендер 7, 5 ‰-ні құраса, ел халқының саны жыл соңында қанша болатындығын есептеңіз.

Шешуі: 7, 5‰ қанша адам болатынын табу керек 1256 1000‰ Х 7, 5‰ Х = (1256·7, 5) : 1000= 12560·7, 5=94200 адам Табиғи өсім 118000 -94200=23800 адам Жылдың соңында 1256+23800 = 12583800=12583, 8 мың = 12584 мың

12. Халықтың жылдық табиғи өсу мәнін промильмен есептеңіз. Бір жылда туған адамдардың саны 18500, өлгендер саны 13200, тұрғын халық саны 1596 мың адам Шешуі: Табиғи өсім 18500-13200= 5300 адам 1/1000 = 1 ‰ N K= • 1000‰ K= (5300 x 1000) :1596000=5300:1596=3. 3 X K -коэфициент N -табиғи өсім X - халық саны Жауабы: 3, 3 ‰

12. Елдегі өлім жетім коэффициентін анықтаңыз. Жыл бойында туылған адамдардың саны 760, табиғи өсу 4, 2‰ ал халықтың саны 52730 адам K=(760·1000) :52730 =76000 : 52730= 14, 4 ‰ 14, 4- х = 4, 2 X=14, 4 - 4, 2 = 10, 2 ‰ Жауабы: Өлім-жітім коэффициенті -10, 2 ‰