Шартты рефлекс түрлері

Презентация қосу

Астана медицина университеті КеАҚ
Қалыпты физиология кафедрасы

Жоғарғы жүйке жүйесі
қызметі туралы ілім.

Орындаған: Бейсенбекова Аделя Маратқызы
Мамандығы: Жалпы медицина 1курс Топ:123
Қабылдаған: Сайлаубекқызы Айсұлу
Жоспар
1.Жоғарғы жүйке іс-әрекеті
2.Зерттеу әдістері
3.Шартты рефлекстердің жіктелу
4.Шатты рефлекстің тежелуі
5.Жоғарға жүйке жүйесінің типтері
Жоғары жүйке іс-әрекеті
Адам мен жануарлардың үлкен ми
сыңарлар қыртысы және оған таяу
құрылымдары орталық жүйке жүйесінің
жоғары бөлімі болып саналады. Бұл
жетекші бөлімнің қызметі-жоғарғы
жүйке іс-әрекетінің негізін қүрайтын,
яғни мінезді бейімдейтін күрделі
рефлекстік әсерленісті жүзеге асыру.
Алғаш рет орыстың атақты физиологы
1863 жылы И.М Сеченов жоғарғы жүйке
іс-әрекеттер туралы болжам ұсынды.
XX ғасырдың басында И.П.Павлов ми қыртысын зертеуде
көптеген өзгерістер енгізді. Адамның мінез-құлқы негізінде,
ЖЖІӘ-нің маңызды орын атқаратынын атап көрсетті. Сілекей
бөліну үрдісін зерттей келе И.П. Павлов шартты рефлексті ашты.
Ол шарты рефлекстің жоғарғы деңгейі тітіркендіргіш емес, оған
ілесіп жүретін сигнал екенін көрсетті.

И.М.Сеченов И.П.Павлов
Жоғарғы жүйке іс-әрекетінің
зерттеу әдістері:

4. Электрофизиологиялық
1. Клиникалық әдісі
әдіс

2. Алып тастау
5. Биохимиялық әдіс
(экстирпация) әдісі

3. Тітіркендіру әдісі 6. Кибернетикалық әдіс
Жоғарғы жүйке іс-әрекеті

Шарты рефлекс-жеке тіршілік
Шартсыз рефлекс-жүйке
кезінде жүйке жүйесінің
жүйесінің тау біткен түрлік
иемденген ісерленісі.Ол
әсерленісі.Организм іс-
лайықты рецептор апараты
ірекетінің осы көрінісіне
арқылы,кез келген сигналдық
сәйкес,ол барабар тітіркену
тітіркенудің әсеріне жауап
әсеріне жауап ретінде тұрақты
ретінде,тұрақсыз және өзгергіш
рефлекстік жолдар ішінде
рефлекстік жолмен жүзеге
пайда болады.
асырылады.
Шартты мен шартсыз рефлекстің
айырмашылығы.
И.П. Павлов - жануарларда (иттерде) шартты
рефлекстерді қалыптастыру және бекіту кезінде,
қыртыс процесстері жоғары жүйке іс-әрекеті
типтерінің қалыптасуында маңызды орын
алатынын көрсетті.
Күш;
Тепе-теңдік;
Жылдамдық;

Күш – қозу және тежелу процесстері дәрежесі.

Теңдесулік – қозу және тежелу процесстерінің
қатынасы.

Жылжымалық – қозу және тежелу процесстерінің
бір-бірне алмасу жылдамдығы.
Шартты рефлекс
түрлері
• І. Рецептордың
орналасуына сәйкес
1. Экстероцептивті
2. Проприоцептивті
3. Интероцептивті

• ІІ. Шартты
тітіркендіргіштің
табиғатына сәйкес
1. Табиғи
2. Жасанды
• III. Биологиялық маңызына байланысты
1. Ас қорыту
2. Қорғаныш
3. Жыныстық
4. Бағдарлау

• IV. Жауап беру реакциясына
байланысты
1. Тамыр қозғалтқыш
2. Сөл бөліну
3. Қимыл-әрекеттік
4. Экскреторлы және т.б.

• V. Рефлекстің ерекше түрі -
уақытқа байланысты рефлекс
Шартты рефлекстерді зерттей келе
И.П. Павлов мидың іс-әрекеті 2 үрдістен
құралатынын анықтады:

теже
қозу лу

Қозудың таралуы
бірнеше ағзалар
мен жұйкелерді
Қыртысты
қамтып,
Тежелу тежелудің
жайылмалы
жинақталған орындалуы
реакциялар
және барысында,
түрінде, ал
жайылмалы шартты
үрдістің
күйінде рефлексті
жинақталуы
болады. өшіретін
рефлекстік
бірнеше түрі
реакция мен оның
бар.
мақсатының
тарылуына әкеліп
соқтыруы мүмкін.
Шартты сілекей бөлу рефлекстің қалыптастыруы:
- жануарға сілекей безіне фистула қояды
- тәжірибені сауыққанан кейін жасайды;
жануарларды жеке камерада ұстайды.
Жануарға тағам шартты рефлексін қалыптастыру үшін алдымен
индифферентті тітіркендіргішті қолданып, 4-5 секундтан кейін
тағаммен нықтау керек.
Егер біраз қайталанғаннан кейін жарыққа, сілекей бөлінсе, онда
рефлекс қалыптасқан болып табылады.
Қорғаныштық шартты рефлексті қалыптастыруда шартсыз
тітіркендіргіш ретінде электрлік ток қолданылады.
Шартты рефлекстің жіктелуі:
Рецептор белгісіне қарай шартты рефлекстер экстрарецептивтік
(сыртқы қабылдағыштық) және интерорецептивтік (ішкі
қабылдағыштық)
Тиімділігіне қарай шартты рефлекстер вегетативтік және аспаптық
Тітіркендіргіштік түріне қарай табиғи және жасанды
Шартты және шартсыз тітіркендіргіштердің қарым-қатынасына және
ұштастырылған мерзіміне сәйкес нақты және іліспелі болып
бөлінеді.
Шартты рефлекстің тежелуі:
Орталық жүйке жүйесіндегі тежелуді ашқан орыстың атақты ғалымы
И.М.Сеченов тежеудің сытрқы (шартсыз)және ішкі(шартты) түрлері болады
Шартсыз тежелу-жүйке жүйесінің туа біткен қасиеті. Ол сыртқы бөтен түрткілер
әсерінен мінез актысының кенеттен әлсіреуі немесе басылып қалуы.
Шартты тежелу-жүйкенің жүре пайда болған қасиет. Ол шартты рефлекс сиақты
құрылады.
Павлов шартты тежелуді өшіретін, ажырататын, шартты тежейтін және
кешіктіретін деп 4 түрге бөлді.
Сыртқы тежелудің пайда
болуы:
1. Басқа тітіркендіргіш әсерінен.
2. Өте күшті тітіркендіргіш әсерінен. Сыртқы тежелудің бірінші
түрі бөгде тітіркендіргіштің әсерінен бірден пайда болады, яғни
қалыптастыруды қажет етпейді. Кейбір жағдайда сыртқы тежелу
бағдарлау реакциясын тудырады. “Бұл не?” - деген рефлекс пайда
болады.
Бұл кезде бұрын қалыптасқан рефлекстік іс-әрекет тоқтайды.
Шартсыз тежелудің екінші түрі -“ШЕКТЕН ТЫС ТЕЖЕЛУ”. Ол
тітіркендіргіш ұзақтығын және күшін шектен тыс көбейткен кезде
байқалады. Бұл кезде тітіркендіргіш күші қыртысты жасушалардың
жұмыс істеу қабілетінен жоғары болады. Бұл тежелудің қорғаныштық
маңызы бар.
Жоғары жүйке іс-әрекеттің типтері

Сангвиник (ширақ)-мінезі
Холерик (ұстамсыз)-
жайдарлы, іскер, қызу
албырт, қызба, ашушан,
қанды,пысық,көпшіл,
еліктегіш адам.
елгезек, көңілшек адам.

Меланхолик ( әлсіз)-
Флегматик жұмсақ мінезді, өкпешіл,
(салмақты,инертті)- дәрменсіз, мұнды,
сабырлы, байсалды, жасқаншақ,
енжар,сылбыр мінезді жауапкершіліктен
салмақты, шабан сезкенгіш, дегенін
қимылды келеді. орындата алмайтын,
шалалық қасиеті болады.
Қорытынды:
Адам мен жануарлардың үлкен ми сыңарлар қыртысы жіне
оған таяу құрылымдары орталық жүйке жүйесінің жоғары
бөлімі болып саналадығы жайлы көптеген тұжырымдарды
білдім. Бұл жетекші бөлімнің қызметі-жоғарғы жүйке іс-
әрекетінің негізін қүрайтын, яғни мінезді бейімдейтін күрделі
рефлекстік әсерленісті жүзеге асырылатыны жайлы дәйекті
ойға кедім. Ол жайлы ең алғаш рет орыстың атақты
физиологы И.М Сеченов жоғарғы жүйке іс-әрекеттер туралы
болжам ұсынғанын, оны Павлов нақтылы тәжірбие түрінде
дәлелдегенін зерттеу барысында оқыдым.
Жоғарғы жүйке жүйе іс-әрекеті жайлы көптеген мағлұматтар
алдым.
НАЗАРЛАРЫҢЫ
ЗҒА РАҚМЕТ!
Қолданылған әдебиеттер:
Адам физиологиясы. Х.Қ.Сәтбаева, А.А.
Өтепбергенов, Ж.Б. Нілдібаева, «Эверо» Алматы
2010
АДАМ ФИЗИОЛОГИЯСЫ: 3-ШІ БАСЫЛЫМ,
ҚАЙТА ҚАРАЛҒАН. ЖӘНЕ ҚОСЫҢЫЗ. / РЕД.
Г.И. КОСИЦКИЙ. МӘСКЕУ: МЕДИЦИНА,
1985.544 Б.
Ишигов Ибрагим Агаевич, Нарымбетова Тохжан
Мансуровна Физиология-1 (оқу-әдістемелік
құрал)
Биология. Тейлор Д., Грин Н., Стаут У

Ұқсас жұмыстар

Шартты рефлекстің шартсыздан айырмашылығы

Шартты рефлекстердің тежелуі

Шартты рефлекс

Жоғарғы дәрежелі жүйке әрекеті

Шартты рефлекстің тежелуі

Жоғары жүйке әрекеті

Шартты рефлекстерді қалыптастыру

ЖОҒАРҒЫ ЖҮЙКЕ ӘРЕКЕТІ

Шартсыз рефлекс Шартты рефлекс

Орталық жүйке жүйесінің физиологиясы

Пәндер