Шартты рефлекс түрлері

Жоғарғы жүйке жүйесі қызметі туралы ілім.

Астана медицина университеті КеАҚ

Қалыпты физиология кафедрасы

Орындаған: Бейсенбекова Аделя Маратқызы

Мамандығы: Жалпы медицина 1курс Топ:123

Қабылдаған: Сайлаубекқызы Айсұлу

Жоспар

1. Жоғарғы жүйке іс-әрекеті

2. Зерттеу әдістері

3. Шартты рефлекстердің жіктелу

4. Шатты рефлекстің тежелуі

5. Жоғарға жүйке жүйесінің типтері

Адам мен жануарлардың үлкен ми сыңарлар қыртысы және оған таяу құрылымдары орталық жүйке жүйесінің жоғары бөлімі болып саналады. Бұл жетекші бөлімнің қызметі-жоғарғы жүйке іс-әрекетінің негізін қүрайтын, яғни мінезді бейімдейтін күрделі рефлекстік әсерленісті жүзеге асыру. Алғаш рет орыстың атақты физиологы 1863 жылы И. М Сеченов жоғарғы жүйке іс-әрекеттер туралы болжам ұсынды.

Жоғары жүйке іс-әрекеті

XX ғасырдың басында И. П. Павлов ми қыртысын зертеуде көптеген өзгерістер енгізді. Адамның мінез-құлқы негізінде, ЖЖІӘ-нің маңызды орын атқаратынын атап көрсетті. Сілекей бөліну үрдісін зерттей келе И. П. Павлов шартты рефлексті ашты. Ол шарты рефлекстің жоғарғы деңгейі тітіркендіргіш емес, оған ілесіп жүретін сигнал екенін көрсетті.

И. М. Сеченов

И. П. Павлов

Жоғарғы жүйке іс-әрекетінің зерттеу әдістері:

1. Клиникалық әдісі

2. Алып тастау (экстирпация) әдісі

3. Тітіркендіру әдісі

4. Электрофизиологиялық әдіс

5. Биохимиялық әдіс

6. Кибернетикалық әдіс

Жоғарғы жүйке іс-әрекеті

Шартсыз рефлекс-жүйке жүйесінің тау біткен түрлік әсерленісі. Организм іс-ірекетінің осы көрінісіне сәйкес, ол барабар тітіркену әсеріне жауап ретінде тұрақты рефлекстік жолдар ішінде пайда болады.

Шарты рефлекс-жеке тіршілік кезінде жүйке жүйесінің иемденген ісерленісі. Ол лайықты рецептор апараты арқылы, кез келген сигналдық тітіркенудің әсеріне жауап ретінде, тұрақсыз және өзгергіш рефлекстік жолмен жүзеге асырылады.

Шартты мен шартсыз рефлекстің айырмашылығы.

И. П. Павлов - жануарларда (иттерде) шартты рефлекстерді қалыптастыру және бекіту кезінде, қыртыс процесстері жоғары жүйке іс-әрекеті типтерінің қалыптасуында маңызды орын алатынын көрсетті. Күш; Тепе-теңдік; Жылдамдық; Күш - қозу және тежелу процесстері дәрежесі. Теңдесулік - қозу және тежелу процесстерінің қатынасы. Жылжымалық - қозу және тежелу процесстерінің бір-бірне алмасу жылдамдығы.

Шартты сілекей бөлу рефлекстің қалыптастыруы: - жануарға сілекей безіне фистула қояды - тәжірибені сауыққанан кейін жасайды; жануарларды жеке камерада ұстайды. Жануарға тағам шартты рефлексін қалыптастыру үшін алдымен индифферентті тітіркендіргішті қолданып, 4-5 секундтан кейін тағаммен нықтау керек. Егер біраз қайталанғаннан кейін жарыққа, сілекей бөлінсе, онда рефлекс қалыптасқан болып табылады. Қорғаныштық шартты рефлексті қалыптастыруда шартсыз тітіркендіргіш ретінде электрлік ток қолданылады.

Шартты рефлекстің жіктелуі:

Рецептор белгісіне қарай шартты рефлекстер экстрарецептивтік (сыртқы қабылдағыштық) және интерорецептивтік (ішкі қабылдағыштық)

Тиімділігіне қарай шартты рефлекстер вегетативтік және аспаптық

Тітіркендіргіштік түріне қарай табиғи және жасанды

Шартты және шартсыз тітіркендіргіштердің қарым-қатынасына және ұштастырылған мерзіміне сәйкес нақты және іліспелі болып бөлінеді.

Шартты рефлекстің тежелуі:

Орталық жүйке жүйесіндегі тежелуді ашқан орыстың атақты ғалымы И. М. Сеченов тежеудің сытрқы (шартсыз) және ішкі(шартты) түрлері болады

Шартсыз тежелу-жүйке жүйесінің туа біткен қасиеті. Ол сыртқы бөтен түрткілер әсерінен мінез актысының кенеттен әлсіреуі немесе басылып қалуы.

Шартты тежелу-жүйкенің жүре пайда болған қасиет. Ол шартты рефлекс сиақты құрылады.

Павлов шартты тежелуді өшіретін, ажырататын, шартты тежейтін және кешіктіретін деп 4 түрге бөлді.

Сыртқы тежелудің пайда болуы:

1. Басқа тітіркендіргіш әсерінен. 2. Өте күшті тітіркендіргіш әсерінен. Сыртқы тежелудің бірінші түрі бөгде тітіркендіргіштің әсерінен бірден пайда болады, яғни қалыптастыруды қажет етпейді. Кейбір жағдайда сыртқы тежелу бағдарлау реакциясын тудырады. “Бұл не?” - деген рефлекс пайда болады. Бұл кезде бұрын қалыптасқан рефлекстік іс-әрекет тоқтайды.

Шартсыз тежелудің екінші түрі -“ШЕКТЕН ТЫС ТЕЖЕЛУ”. Ол тітіркендіргіш ұзақтығын және күшін шектен тыс көбейткен кезде байқалады. Бұл кезде тітіркендіргіш күші қыртысты жасушалардың жұмыс істеу қабілетінен жоғары болады. Бұл тежелудің қорғаныштық маңызы бар.