Жұмыртқа жасушасы

Презентация қосу

Тақырыбы: Адам
эмбриологиясы. Прогенез.
Эмбриональдық дамудың
бастапқы кезеңдері.

Орындаған: Кенжебек Ә.О.
Курс: 1 курс
Мамандығы: Жалпы медицина
Тобы: 107 Б
Қабылдаған: Нұрмұхан Г.С.

medkrmu.kz
Жоспар

Ⅰ. Кіріспе
Ⅱ.Адам эмбриологиясы.
2.1. Прогенез.
2.2.Эмбриональдық дамудың бастапқы кезеңдері.
Ⅲ. Қорытынды.
Ⅳ. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

medkrmu.kz 2
Кіріспе

Эмбриология ұрықтың пайда
болуы және дамуы туралы ілім.
Эмбриология жыныс
жасушаларының қалыптасуын,
дамуын, құрылысын және
эмбриондық дамудың негізгі
кезеңдерін, ұрықтан тыс
мүшелердің дамуын зерттейтін
морфология ғылымының саласы.

medkrmu.kz 3
Кіріспе

Эмбриология (ұрық және
грек. логос – ілім) – жыныс
клеткаларының қалыптасуын,
дамуын, құрылысын,
ұрықтануды, ұрықтың пайда
болуын және оның
эмбрионалдық дамуының
негізгі кезеңдерін зерттейтін
биологиялық ғылым.

medkrmu.kz 4
Адам эмбриологиясы

Адам ұрығының эмбриогенезі онтогенездің бір
бөлігі де,бірнеше сатылардан тұрады.

I- ұрықтанудың нәтижесінде зиготаның пайда болуы.

II- пайда болған зиготаның бөлшектенуі,осының нәтижесінде
бластоцистаның пайда болуы.

III- гаструляция,ұрық жапырақшаларының түзіліп,одан ұрықтың
біліктік мүшелерінің дамуы.

medkrmu.kz 5
Адам эмбриологиясы

IY- гистогенез бен органогенез немесе ұрықтың
тіндері мен мүшелерінің дамуы бұлармен қоса
ұрықты
.. қоршаған,ұрықтан тыс мүшелердің
қалыптасуы.

Y- Жүйелердің дамуы
системогенез.
Онто Проэмбриональды – гаметаның
генез дамуы , ұрықтануы
кезең
дері Эмбриональды – туылғанға
дейінгі даму

Постэмбриональды – туылғаннан
кейінгі даму

medkrmu.kz
Прогенез

Адам ұрығының эмбриогенезі мен прогенезі тығыз
байланысты.Прогенез жыныстық жасушалардың
дамуы мен пісіп жетілуі постэмбриональдік
постэмбриональдық болып жіктеледі. «Прогенез»
- аналық жыныс пен аталық жыныс
жасушаларының дамуы мен пісіп жетілуі болып
табылыды.Осының нәтижесінде құрамында
гаплоидты хромосомалар жиынтығы бар
ұрықтануға қабілетті,жыныстық жасушалар пайда
болады.

medkrmu.kz
Гаметогенез

ⅠМейоздық
бөліну
Ⅱ Мейоздық
бөліну
ЖЖұмыртқа Ұрықтану
жасушасы
Зигота
Сперматазоид

medkrmu.kz
Сперматогенез

Аталық клеткалардың даму циклын
сперматогенез деп атайды.
Сперматогенез аталық жыныс безінің
ирек каналшықтарында жүреді және 4
дәуірден тұрады:
• Көбею
• Өсу
• Пісіп-жетілу
• қалыптасу

medkrmu.kz
Сперамотогенез
Көбеюші аталық жыныс клеткаларын –
сперматогонийлер деп атайды. Көбею дәуірінде
сперматогонийлер митоздық тәсілмен жедел
бөлінеді. Осының нәтижсінде олардың саны
көбейеді. Бірнеше рет бөлінгеннен кейін өсу дәуірі
басталады.
Пісіп- жетілу дәуірін жыныс клеткаларының
диплоидтық күйінен гаплоидтық күйіне ауысуы деп
қарастыруға болады.
Пісіп жетілу дәуірінен кейін дамудың соңғы
кезеңі қалыптасу дәуірі басталады, сперматидалар
сперматазоидтарға айналады.

medkrmu.kz
Сперматазоид
1. Гликозилтрансфераз
а ферменті
2. .акросомальды
гранула
3. Чехлик
4. Проксимальды
центриоль
5. Митохондрия
6. Фибрилл қабаты
7. Аксонема
8. Дистальды
центриоль
9. Дистальды
фибрилла

medkrmu.kz
Сперматазоид

medkrmu.kz
Овогенез

Овогенез –
жұмыртқа клеткасының
даму циклы , аналық
гаметалардың дамуы
аналық жыныс бездерінде
жүреді.
Аналық жыныс
клеткаларының дамуы 3
дәуірге бөлінеді:
• көбею
• өсу
• пісіп - жетілу

medkrmu.kz
Жұмыртқа жасушасы

medkrmu.kz
Жұмыртқа жасушасы
Аналық жыныс жасушасы (яйцеклетка); (ovocytus;
лат. ovum — жүмыртқа; гр. kytos - жасуша) —
ядросында хромосомалардың жекеленген
жиынтығы болатын, пісіп жетілген ұрғашы
жануарлардың жыныс жасушасы.
Сперматозоидтармен салыстырғанда аналық
жыныс жасушасының (жүмыртқа жасушасының)
саны аз, көлемі бірнеше есе үлкен келеді. Аналық
жынысжасушасының халықаралық атауы — "
овоцит ". Жұмыртқа клеткасының пішіні дөңгелек
немесе сопақ болып келеді. Ол дене жасушасына
тəн құрылымдардан құралған. Бірақ, оның
цитоплазмасында центросома (клетка орталығы)
органелласы болмайды, ядросында
хромосомалардың гаплоидты жиынтығы болады.
Жұмыртқа жасушасының арттық қоректік заттары
сарыуыз түрінде болады.
Жұмыртқа жасушасы
Жұмыртқа жасушасы

Овоциттің
классификацияс
ын анықтау
түрлері

ЦИТОПЛАЗМАСЫН
САРЫУЫЗДЫҢ
ДАҒЫ ОРНАЛАСУ
МӨЛШЕРІНЕ СИПАТЫНА ҚАРАЙ
Эмбриональдық дамудың бастапқы кезеңдері

Ұрықтану этаптары: 1. Капацитация. Сүтқоректілердің
спермасы ең алғашында ұрықтануға қабылетсіз
болады. Аналық даралардың жыныс жолдарында
(жатырда) 5-6 минут ішінде сперматозоидада
функциональдық және биохимиялық өзгерістер өтеді.
Бұл өзгерістер гликопротеиндерге, липидтерге және
плазмалық мембрананың иондық каналдарына,
жұмыртқа жасушасының мөлдір қабықшасымен
байланысатын сперматозоида үшін қажет
рецепторларға қатысы бар. Капацитация кезінде
сперматозоидадың белсенділігі жоғарылай түседі.

medkrmu.kz
Эмбриональдық дамудың бастапқы кезеңдері

2. Акросомальды реакция. Капаситациядан кейін
сперматозоида бас жағында орналасқан гиалуронидаза
ферментін қолдана отырып жұмыртқа жасушасының
сәулелі венец арқылы өтеді. Сонда кейін спермия мөлдір
қабықшамен байланысады, акросомальды реакция өтеді.
Гидролитикалық ферментер мөлдір қабықша арқылы
өтуге көмектеседі. Ары қарай сперматозоидтың
мембранасы жұмыртқа жасушасымен қосылады.

medkrmu.kz
Эмбриональдық дамудың бастапқы кезеңдері

3. Кортикальды реакция. Сперматозоидтармен
қосылу жұмыртқа жасушасын белсендендіреді.
Кортикальдік гранулалар жасушааралық кеңістікке
сұйықтықтарын бөліп шығарады. Кортикальдік
гранулаларда болатын затрат мөлдір қабықшаның
құрылымын өзгартеді, нәтижесінде ары қарай бір
де бір сперматозоид ол арқылы өте алмайды.

medkrmu.kz
Эмбриональдық дамудың бастапқы кезеңдері

4. Бірінші бөліну ұршық жібін қалыптастыру. Екі
пронуклеустер жұмыртқа жасушасының орталығына
қарай миграцияланады. Центросомалар екі еселенеді,
ядролық қабықшалар ыдырайды, және екі гаметаның
хромосома лары бірінші бөліну ұршық жібімен
қосылады (жалпы метафазалық пластинка на түзеді).
Зиготаның түзілуінің екі типі бар: 1.
Пронуклеустердің ядролық мембранасының қосылу
жолы- синкарион (теңіз кірпісі). 2. Ядролық
мембрананың бұзылысынан кейін, хромосоманың
бірігуі – сингамия (сүтқоректілер, адам.)

medkrmu.kz
Эмбриональдық дамудың бастапқы кезеңдері

Ұрықтанған жұмыртқа жасушасы бөлініп,
бластула пайда болады. Сүтқоректілерде
бөлшектенудің келесі этаптары белгілі: 1.
Жасушалар бір-біріне тығыз орналасып шар
тәріздес, яғни моруланы түзеді. 2. Жасушалар
арасында сұйықтыққа толы аймақ - бластоциста
түзіледі. 3. Жасушалар біртіндеп шетке қарай
жылжып бластула қабырғасын немсе
бластодерманы түзеді.
Бөлшектену-дегеніміз жетілген зиготаның митоз
жолымен бөлінуі. Бөлшектену көп жасушалы,
бірқабатты ұрықтың- бластуланың түзілуімен
аяқталады.

medkrmu.kz
Эмбриональдық дамудың бастапқы кезеңдері

Гаструляция - бұл эмбрионналдық жасушалардың
қозғалу процесі, нәтижесінде ұрықтың 2 немсе 3 қабаты
пайда болады. Екі қабатты гаструла сыртқы жапырақ-
эктодермадан және ішкі қабат – энтодермадан тұрады.
Үш қабатты гаструлада мезодерма пайда болады.
45 Екі қабатты гаструланың пайда болуының төрт әдісі
бар: 1. Инвагинация –бластодерманың бір бөлігінің
түгелдей ішке енуі. 2. Эпиболия – вегетативті полюстағы
ірі жасушалардың анимальді полюстегі ұсақ
жасушалармен өсіп жабылуы. 3. Деляминация –
бластодерма жасушаларының екі қабатқа бөлінуі. 4.
Иммиграция – бластоциста ішіне жасушалардың
ауысуы.

medkrmu.kz
Эмбриональдық дамудың бастапқы кезеңдері

.
Адамдағы бөлшектену және
имплантация. Ұрықтанғаннан соң бір
күннен кейін зигота бөліне бастарды.
Шамамен төртінші тәулікте
бластомерлерден, 60 немсе одна да көп
жасушалардан тұратын тығыз шар
морула пайда болады. Әрі қарай
бластоциста қалыптасады.
Бластоцистаның имплантациясы
шамамен ұрықтанғаннан кейін 7-ші
тәулікте жүреді
.
Органогенез барысында ұрық
Эмбриональдық дамудың бастапқы кезеңдері
жапырақшалары келесі ұлпаларға және
мүшелерге бастама береді:
Эктодермадан – эпидермис, орталық
және шеткі жүйке жүйелері, көз, ішкі
құлақ демиды; Эндодермадан – тыныс
алу және ас қорыту жүйелерінің
эпителиальді төсеніші, ас қорыту
трактісіне ашылатын, бездер, бауырдың
безі және ұйқы безі жасушалары
демиды; Мезодермадан – қаңқа бұлшық
еті және ішкі мүшелердің бұлшық еті,
қан жасушалары және венаның ішкі
төсеніштері, репродуктивтік мүшелердің
және зәр шығару жүйесінің сір
қабықшалары (серозная оболочка),
жүрек-тамыр жүйесінің көп бөліктері.
Қорытынды

Медициналық эмбриология адам ұрығының
даму заңдылығын зерттейді.Гистологиялық
эмбриология бөлімінде тіндердің дамуы мен шығу
тегіне,ана- плацента- ұрық жүйесінің метоболистік
және функциональдық ерекшеліктеріне баса назар
аударылған,себебі олар қалыпты жағдайдан ауытқу
себептерін анықтауға мүмкіндік береді де,медицина
практикасында маңызды роль атқарады.
Адам эмбриологиясын білу барлық
дәрігерлерге,әсіресе акушерлік салада істейтіндерге
аса қажет.Себебі бұл ана ұрық жүйесі бұзылғанда
диагноз қоюға,туа біткен кемтарлық пен балалардың
туғаннан кейінгі ауыру себептерін анықтауға
мүмкіндік береді.
Әдебиеттер

1. Ажаев С.А. Гистология. 1-бөлім. Цитология және адам эмбриологиясы.

2.Кафаров В. В., Винаров А. Ю. Моделирование и системный анализ
биохимических производств. –М.: Лесная промышленность, 1985. 280 с.

3. Цитология және гистология : оқу құралы / Қ. Ә. Сапаров. – 2-бас., өңд.,
толықт. – Алматы : Қазақ университеті, 2019. – 312 б.

4. Гистология және эмбриология негіздері : (жоғары оқу орындарының
студенттеріне арналған оқулық) / Нұрышев, Мұхит Хайрошұлы,– толықт.,
жаңарт., 2-бас. . - Алматы : Қарасай, 2007 . - 272 б.

medkrmu.kz

Ұқсас жұмыстар

Аналық жыныс бездері туралы

Жыныс жасушаларының құрлысы және дамуы

Жыныс жүйесі. Эмбриональдық даму кезеңдері

Тозаңның түзілуі

Аналық бүрлер көлемі

Гаметогенез жә не ұрықтану процесі

Жануарлардың аталық жыныс жүйесі

ГАМЕТОГЕНЕЗ САТЫЛАРЫ

Аталық жыныс безі

Тұқымдар Аналық гаметофит

Пәндер