Арнайы психологияның дамуы

“Арнайы психологияның дамуы”

Дайындаған: Исатайқызы Бибінұр

Психология 409т

Тексерген: магистр, аға оқытушы Умирзахова-Ахмет А. К

Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті

Инновациялық білім беру факультеті

Психология және арнайы білім беру кафедрасы

Жоспары:

Кіріспе

Негізгі бөлім

Арнайы психологияның тарихы

Арнайы психологияның басқа ғылымдармен байланысы

Арнайы психологияның пайда болуы және дамуы

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Арнайы психология

психикалық және дене бітімі жағынан кемістіктері бар ересек адамдар мен балалардың психикалық даму заңдылықтарын және психикалық қызметтерінің өзіндік ерекшеліктерін зерттейтін психология ғылымының дербес саласы.

Арнайы психологияның нысаны -

туа біткен және жүре пайда болған, психикалық және дене бітімі дамуында ауытқуы бар балалар.

Арнайы психологияның пәні,

ерекше оқытуды қажет ететін балалардың психикалық дамуы болып табылады.

Арнайы психологияның мақсаты -

түрлі психикалық, соматикалық, сенсорлық, зияткерлік, тұлғалық-әлеуметтік дамуында ауытқуы бар балалар мен жасөспірімдерді, сондай-ақ, мүмкіндігі шектелген ересек адамдарды қоғамға бейімдеу.

Арнайы психология тарихы

Арнайы психологияның теориялық білім мен психологияның басқа салаларын дамытуға қажетті практикалық жұмыстардың әдістерін жинақтайды. Ерекше даму ауытқулары бар әр түрлі санаттағы балалардың психикалық ерекшеліктерін зерттеу психикалық онтогенездің заңдылықтарын нормада түсінуге ықпал етеді.

Батыс Еуропа мен Америка елдеріндегідей Ресейдегі арнайы психология саласындағы жүйелі зерттеулердің басталуы жалпыға бірдей білім беру туралы заңдардың қабылдануымен және өзегі бастапқыда зағиптар, саңырау және ақыл-есі кем балаларға арналған мектептер құрған арнайы білім берудің мемлекеттік жүйелерін құрумен басталды.

Тарихи тұрғыдан бірінші болып арнайы психологияда кемақылдар психологиясы (олигофренопсихология), саңырау және нашар еститіндер психологиясы (сурдопсихология), соқыр және нашар көретіндер психологиясы (тифлопсихология) сияқты бірлескен бағыттары пайда болды. Өзінің жүз жылға жуық тарихында арнайы психология өзінің зерттеу және практикалық қолдану аясын едәуір кеңейтті. Қазір ол психикалық дамуы тежелген, сөйлеу қабілеті бұзылған, ерте балалық аутизмі бар балаларға, моторикасы бұзылған, ақаудың күрделі құрылымы бар балаларға және т. б. бағытты қамтамасыз ете алады.

Француз психиатры Ж. Э. Д. Эскирол 1839 жылы ақыл-есі кем адамдар туралы екі томдық еңбек шығарды, онда ақыл-ойдың артта қалуымен байланысты медициналық, гигиеналық және медициналық-әлеуметтік проблемалардың ішінде маңызды орынды таза психологиялық мәселелер алды. Ақыл-ойдың артта қалуы (ол кезде идиотия деп аталады) алдымен психикалық аурудан ерекшеленетін, дамудың бұзылуынан туындайтын және міндетті түрде ақыл-ой кемістігімен бірге жүретін тұрақты жағдай ретінде анықталды. Эскиролға дейін ақыл-ойдың артта қалуы психоздың бір түрі болып саналды.

Жан-Этьен Доминик

Эскироль (1772-1840)

ХІХ ғасырдың ортасында ғана ақыл-есі кем адамдарға медициналық көмек көрсетуге тырысумен байланысты ақыл-есі кем адамдарды ғылыми зерттеудің алғашқы нәтижелері пайда болды.

Арнайы психологияның басқа ғылымдармен байланысы

Арнайы психология пәнаралық ғылым болғандықтан, оның басқа ғылымдармен байланысын Усанова О. Н. екі деңгейде қарастырады.

Бірінші деңгей - ішкі психологиялық байланыстар, мұнда жалпы психология, жас ерекшелік психологиясы, клиникалық психология, әлеуметтік психология, педагогикалық психология т. б. көптеген салаларымен байланысы.

Екінші деңгей - сыртқы психологиялық байланыстар, бұл деңгей арнайы психология мәселелерінің негізін, философия, әлеуметтану, медицина, педагогика және т. б. адам туралы ғылымдар тұрғысынан қарастыруды көздейді.

Усанова Ольга Николаевна

«Л. С. Выготский жас ерекшелік психологиясын, балалар психологиясын, педагогикалық және арнайы психологияны өзара жақындатады. Мысалы, арнайы және жас ерекшелік психологиясының зерттеу нысаны бір, ол - дамып, өсіп келе жатқан адам. Егер жас ерекшелік психологиясы қалыпты дамудағы психикалық даму онтогенезін, жасқа сай даму динамикасын т. б. зерттейтін болса, арнайы психология ауытқыған дамудағы үдерістерді процестерді зерттейді.

Лев Семёнович Выго́тский

(1896-1934)

Педагогикалық психологиямен байланысы мынадан көрінеді: арнайы психология даму ауытқуы бар балалардың білім, білік, дағдыларды меңгеру ерекшеліктерін, педагогиалық үдеріс заңдылықтарын, оқыту-тәрбиелеу үдерісінде психиканың өзгеру механизмдерін зерттейді.

А. В. Петро́вский (1924 - 2006)

В. И. Лубовский, Т. В. Розанова т. б. арнайы психологияны дефектология ғылымының саласы ретінде қарастырады»

Шындығында, арнайы психологияның пайда болуы, туа біткен немесе жүре пайда болған кемістіктердің салдарынан, қалыпты дамуы бұзылған балаларға психологиялық көмек беру қажеттілігінен туындаған болатын. Демек, арнайы психология теориялық және практикалық дефектология үшін пайда болған. Бірақ дефектология арнайы білім беру мәселелерімен айналысады, сондықтан арнайы психологияны коррекциялық педагогикамен байланыстыруға болады.

Арнайы психологияның пайда болуы және дамуы

Францияның халыққа білім беру министрлігі, ХІХ ғ. жалпыға міндетті бастауыш білім беру енгізілді, ақыл-есі кем балаларды арнайы сыныптарға жіберу мақсатында оларды іріктеудің принциптері мен әдістерін әзірлейтін комиссия құрылды.

Бұл комиссияның құрамына көрнекті француз психологы А. Бине мен психиатр Т. Симон кірді. Министрліктің нұсқауларын орындай отырып, Бине мен Саймон ақыл-есі кем балалардың сипаттамаларын сипаттайтын маңызды материалдар жинады және олардың диагностика принциптерін көрсетумен қатар өздерінің «Аномальды балалар» кітабына енгізді, оның аудармасы 1911 жылы Ресейде басылды.

Арнайы психологияны дамыту үшін американдық Х. Келлердің «Оптимизм» (1910) және «Менің өмірім туралы әңгіме» (1920) кітаптары болды, олар балалық шағында есту мен көру қабілетінен айрылған, өзін-өзі бақылауға негізделген күрделі мүгедек.

Хе́лен А́дамс Ке́ллер

(1980-1968)