Фонетика - тіл ғылымының тілдердің дыбыстық жүйесін зерттейтін саласы

Презентация қосу

ФОНЕТИКА және оның
салалары
Фонетика – гректің фоне деген сөзі
негізінде қолданысқа еніп,
қалыптасқан. Фонеманың мағынасы:
дыбыс, үн, дауыс.
Фонетика – тіл ғылымының тілдердің
дыбыстық жүйесін зерттейтін саласы.
• Эксперименталды (Дауыс
жазатын аппаратураны кең
қолдануда құралады)
• Жалпы (әрбір тілдің дыбыстық
жүйесін, заңдылықтарын
зерттейді)
• Жеке (Белгілі бір тілдің дыбыстық 1
жүйесін қарастырады)
Фонетика
Жеке
фонетика

Сипаттама– тілдің Тарихи – тілдің
өмір сүріп тұрған дыбыстық
дәуіріндегі дыбыстық жүйесін тарихи
жүйесін түрғыдан
қарастырады қарастыарады
Сөйлеу аппараты деп дыбыстау
мүшеренінің жиынтығын айтамыз.
Дыбысталу мүшелері мыналар: өкпе,
тамақ, көмей, дауыс шымылдығы,
тамақ қуысы, ауыз қуысы, мұрын
қуысы, тіл, таңдай, тіс, ерін , т.б.
Сөйлеу дыбыстарының 3 аспектісі:

Есту арқылы қабылдауға
Акустикалық мүм. беретін тербелістің
нәтижесі

Тіл дыбыстарын
Артикуляциялық шығаруға бағытталған
сөйлеу жұмысы

Жетекші сала, себебі
Функционалды құрылымдық қызмет
атқарады
Дыбыстар:

ДАУЫСТЫ ДАУЫССЫЗ

Үн басым Салдыр басым
Буын құрайды Буын құрамайды
Кедергіге ұшырамай, Кедергіге ұшырап,
тосқауылсыз шығады тосқауылмен айтылады
Күш түспей, қалпы Дыбыстау мүшелеріне
жайдары болады күш түседі
Фонациялық ауа баяу Фонациялық ауаның
Қысым бүкіл дыб шығуы күштірек
аппаратына жалпылама Қысым дыбыстау
түседі аппаратының бір ғана
мүшесіне түседі
ДАУЫССЫЗДАР:

ҚАТАҢ Ұяң
(дауыстың (дауыстың
қатысуынсыз қатысуымен
жасалған жасалған
күшті әлсіз
дыбыстар : дыбыстар: ғ,
к, қ, т, п, с) г, д, б, з )
Жұмсақ таңдай қалпына қарай:
мұрын жолды (м,н)
ауыз жолды (б,д)

Артикуляциялық жағына қарай :
шұғыл (эксплозив) (п,б,т,д,к,г,қ)
ызың (фрикатив) (в,ф,ғ,с,ш,х)
африкат : (ч, ц)
Артикуляциялық орнына қарай:
Лабиаль(ерін):
билабиаль,
лабиоденталь

Тіл алды:
Көмей
денталь,
(фаринг.)
альвеоляр

Тіл арты Тіл ортасы
ДАУЫСТЫЛАР:
Тілдің қалпына қарай:

Жуан (а,ы, ұ, о) Жіңішке (ә, е, і, ө, ү)

Ерін қатысына қарай:

Еріндік (ұ, ү, о, ө) Езулік (а, ы, і, е)
Жақтың ашылуына
қарай:

Ашық (а, ә) Қысаң (ұ, ү, ы, і)

Аралығындағы (о, ө,
е)

Ұқсас жұмыстар

Фонетика және оның салалары

Сипаттамалы фонетика

Қазақ тілі білімі қазақ тілін зерттейтін ғылым саласы

Сөйлеудің темпі

Бастауыш сыныптарда қазақ тілі сабағында фонетиканы оқыту

Тіл білімінің салалары

Фонетика

Тіл дыбыстарының жасалу жолдары

Орта ғасыр тіл білімі

Фонетиканың зерттелу тарихы

Пәндер