КҮШТІ ЖЕР СІЛКІНІСІ САЛДАРЫНАН

Презентация қосу

КҮШТІ ЖЕР СІЛКІНІСІ
САЛДАРЫНАН
ИНЖИНЕРЛІК ТАЛДАУ

Орындаған: Ералыұлы Нұрдәулет
С-18-1
Тексерген: аға оқытушы Суйменова М.К.
Жер сілкінісі (грек сөзінен шыққан «сейсмос»: жер
сілкінісі) жер қабатындағы толқулар мен
ауытқулар, жер асты дүмпулері мен соққылары,
жер қабаты жылжуынан туындаған немесе
адамдардың әрекеті салдарынан пайда болған үлкен
қашықтықта болатын құбылыс.
Сейсмикалық қауіпсіздік мәселелері біздің еліміз үшін әрқашан маңызды, Қазақстан аумағының
үштен бір бөлігі сейсмикалық қауіпті, онда 6 млн. адам тұрады, республиканың 40%-дан астам
өнеркәсіп әлеуеті шоғырландырылған, олар жер сілкінісінің тұрақты қауіпінде тұр. Республиканың
аса сейсмикалық қауіпті өңірі Алматы қаласы, Алматы, Шығыс Қазақстан, Жамбыл және
Оңтүстік Қазақстан облыстары болып табылады.

Соңғы он жылда көмірсутегі шикізаттарының қарқынды өндірілуіне байланысты, еліміздің батыс
өңірінде орналасқан мұнай кәсiпшiлiгi аудандарындағы техногендік сипаттағы күшті жер
сілкінісінің нақты қаупі туындайды.
Жер сілкінісі қатты болғандықтан, шығатын
энергияның санына және ошақтың алшақтығына,
жер сілкінісі күшін өлшеу үшін негізгі көрсеткіштер
көлемін, олардың кинетикалық энергиясын
сипаттайтын, қарқындылық және ошақ
тереңділігіне байланысты. Әрбір жер сілкінісінің
өзінің ошағы мен эпиорталығы бар.

Жер сілкінісінің ошағы терең жердегі орын, онда
жер сілкінісі пайда болады, ол жерде серпінді
сейсмикалық толқындар (гипо орталық) таралады.
Жер сілкінісінің эпиорталығы деп ошаққа
аса жақын жердің үстіндегі орынды
айтады.

Жер қойнауында энергияның жиналуынан
әрдайым күрделі үрдістер болып тұрады,
соның босатылуынан сейсмикалық
дүмпулер болады. Жер сілкінісі ошағы
болған немесе болатын аумақтарды
сейсмикалық облыс деп атайды.

Ошақтың тереңділігі мен қарқындылығы
бойынша 12 балдық халықаралық
сейсмикалық шкала құрылған (Рихтер
шкаласы).
Жерсілкінісі шартты түрде бөлінеді:

Әлсіз -1-3 балл

Орташа – 4 балл

Едәуір күшті -5 балл

Күшті - 6 балл

Қиратушы -8

Жойқын – 9 балл

Аса жойқын -10 балл

Апатты – 11-12 балл.
Мысалға 3 көріністі алайық.

4 балл. Орташа жер сілкінісі.

Дірілді ғимараттың ішіндегі көп адамдар сезеді, далада азын-аулақ.
Ұйықтап жатқан адамдар оянуы мүмкін. Тербеліс ауыр жүк тиелген жүк
автомобильінің жүрісіне ұқсас. Терезе, есік, ыдыс-аяқ дірілдейді, едендер
мен қабырғалар сықырлайды. Аспалы заттар сәл тербеледі.

7 балл. Өте күшті жер сілкінісі.

Адамдар қорқады, ғимараттан жүгіріп шығады, көпшілігі аяқтарымен
әрең тұрады. Үлкен қоңыраулар өздігінен соғылады. Тастан қаланған
ғимараттардың қабырғаларында жарық пайда болады, кейбір
ғимаратттар қирайды. Опырылу, кішігірім тау көшкіндері, жолдарда
жарық болуы мүмкін.
11 – балл. Апатты.

Көпірлер, темір жолдар, кірпіш үйлер қирайды. Тас жолдар
жарамсыз болып қалады. Ағаштар сынады. Жануарлар
мазасызданады.

Жер сілкінісін алдын-ала болжау және ескерту мүмкін
емес. Болжау 80 жағдайда анықталады және ұйғарынды
сипатта болады. Бірақ, жақында болатын жер сілкінісін
анықтауға болатын белгілері бар. Бұл келесі құбылыстар:
бұрын белгіленбеген аудандардағы газдың иісі, жарқ еткен
көрініс, өте жақын орналасқан электр желілерінің (бірақ
бір-біріне тимеген) ұшқыны, үйдің ішінде көгілдір сәуленің
пайда болуы. Жер сілкінісінің жақындап қалғанын адамдар
жануарлардың мінез құлығының өзгеруінен білуге болады:
иттердің ұлуы, жылқылардың кісінеуі, ал құстардың
аспанда дөңгелектерді мазасыз суреттейді, мысықтар
жер сілкінісінің болжанатын эпиорталығы аумағынан
қашады.
Жер сілкінісін тұрақты бақылауды сейсмикалық
қызметтер жүзеге асырады. Қазіргі заманғы әлемдік
желіде 2000 мыңнан астам стационарлық сесмикалық
станциялар есепте бар, олардың мәліметтері жүйелі
түрде сейсмологиялық бюллетендер мен каталогтарда
жарияланады.

Жер сілкінісін алдын ала болжайтын және оның күшін
белгілейтін арнайы құрал сейсморгаф деп аталады. Жыл
сайын бұл құралдар бірнеше жүз мыңнан астам жер
сілкінісін белгілейді. Адамдар 10 мыңға жуық жер
сілкінісін сезеді, оның ішінде шамамен 100-і қиратушы
болып табылады.
Назарларыңызға
Рахмет

Ұқсас жұмыстар

Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар жайлы

КҮШТІ ЖЕР СІЛКІНІСІ САЛДАРЫНАН ИНЖИНЕРЛІК

Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар

Апаттың салдары

Төтенше жағдайлардың түрлері мен сипаттамалары

ТӨТЕНШЕ ЖАҒДАЙ АЙМАҒЫ

Сабақты қорыту. Сабақтың тақырыбы

Жер сілкінісі, өрт және су тасқыны кезінде не істеу керек?

Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар. Тұрғындарды қорғау

Тау жыныстары

Пәндер