Қалқанша безінің иодтирониндері

Презентация қосу

Оңтүстік Қазақстан медицина академиясы
Биология және биохимия кафедрасы

СӨЖ
Тақырыбы:Қалқанша безінің иодтирониндері.

Орындаған:Ералы Балнұр
Тобы:ЖМҚБ-03-19
Қабылдаған:Асилбекова Г.К.
Жоспар
• Кіріспе
• Қалқанша безі
• Негізгі бөлім
• Қалқанша безінің иодтирониндері
• Тироксин
• Трииодтиронин
• Қалқанша безінің йодотониндерінің әсер ету
механизмдері
• Қалқанша бездерінің гипо- және гипер функциялары
• Қорытынды
• Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Қалқанша безі — ағзадағы кішкентай органдардың
бірі болғанымен, одан шығатын гормондар
ағзадағы барлық зат алмасу процестерін реттеп
отырады. Ол мойынның алдыңғы бөлігінде
орналасқан.Салмағы 30-40г. Қалқанша без сырты
дәнекер ұлпалық қапшықпен қапталған. Қапшықтан
қалқанша без ішіне таралатын дәнекер ұлпалы
перделіктер без паренхимасын бөлікшелерге
бөледі. Бөлікшелер көптеген көпіршіктерден
(фолликулдардан) тұрады. Фолликул қуысын
құрамында күрделі протеин — тироглобулин
болатын қоймалжың зат — коллоид толтырып
тұрады
Қалқанша безі екі түрлі гормон бөліп шығарады.
Оның бірі-трийодтиронин (Т3), екіншісі-тироксин
(Т4) деп аталады.Бұл екі гормон тирозин
аминқышқылының туындысы болып
табылады.Иодтирониндердің биосинтетезі
қалқаншы безінің фолликулаларында жүреді.
Қалқанша безінің иодтирониндерінің синтезінің
көпкомпонентті процесі мынадай
кезеңдерден тұрады:
-қан иодидтерінің қалқанша безінде
фиксациясы және элементарлы иодқа
дейін тотығуы;
-өзгешелік белок-тиреоглобулинның синтезі;
-тиреоглобулин молекуласында иодталған
тирозилді қалдықтардан иодтирониндердің
түзілуі;
-тиреоглобулиннен тиреоидты гармондардың
бөлінуі жене қан өтуі.
Тироксин — гормонның
түзілуі мен бөлінуін
гипофиздің алдыңғы
бөлігінен бөлшетін
гормондар реттейді. Қанда
тироксиннің
концентрациясы қалыпты
деңгейде болтан кезде,
гипофизден бөлінетін
гормонный мөлшері
азаяды. Бұл тироксиннің
қалыпты деңгейде болуына
көмектеседі.
Адам организмінің сұйықтық
ортасындағы гормондардың 75%-ға
жуығы белоктармен байланысқан
қалпында ағып жүреді. Бұл тиреоидты
гормондардың бүйрек арқылы
шығарылуына жол бермейді.
Гормондар тек бос қалпында ғана әсер
етеді. Трийодтирониннің белсенділігі
тироксиннің белсенділігінен 6-10 есе
жоғары.Гормондардың күйрелуі
біршама ақырын жүреді (2-4 тәуліктен
кейін). Артық гормондар бауырда
ферменттік күйрелуге ұшырайды.
Бездің дәнекер тінді стромасында
«ақшыл» жасуша немесе С-жасушалар
деп аталатын ерекше түрі табылды
(ағыл. calctonin), кейде оны орысша
атына байланысты К-жасуша деп те
атайды. Бұлар кальций және фосфор
алмасуын реттеуге қатысатын,
құрамында йод жоқ – тирокальцитонин
және өте белсенді катакальцин
гормондарын бөліп шығарады
Қалқанша без қанмен өте жақсы
қамтамасыз етіледі. Мұндағы қан
ағысының минуттық мөлшері бездің
өз көлемінен 3-7 есе көп. Қанның
мөлшері жағынан ол организмде
бірінші орын алады. Бұл оның ішкі
секрециялық қызметінің
белсенділігін көрсетеді. Қалқанша
без жүйке талшықтарымен жиі
торланған, оның жүйке қызметінің
реттелуі симпатикалық,
парасимпатикалық және
денелік жүйкелер
арқылы жүзеге асырылады.
Трииодотиронин тегін (Т3 ст.) -
бұл қалқанша без шығаратын
гормон және дененің жеткілікті
жұмыс істеуі үшін өте маңызды.
Үш саны оның молекуласындағы
йод атомдарының санын
білдіреді. T3-тің негізгі
функциясы-тіндерді оттегінің
сіңуіне ынталандыру және
метаболизмді белсендіру.
Триодтиронин мен прогормон
тироксинінің (T4) түзілуі гипофиздің
алдыңғы бөлігі шығаратын
тиреотропты гормонның әсерінен
болады. Ол өзін-өзі реттеудің жабық
цикліне енеді: қан плазмасындағы
триодтиронининің және тироксиннің
жоғарылауы гипофиздің алдыңғы
бөлігінде қалқанша қоздырғыш
гормонының түзілуіне әкеледі. Бұл
гормондардың концентрациясы
төмендеген сайын гипофиздің алдыңғы
бөлігі қалқанша қоздырғыш гормонның
түзілуін арттырады, осылайша теріс
кері байланыс қан айналымы кезінде
қалқанша безінің гормондарының
құрамын белгілейді.
Тироксин мен триодотирониннің энергия
алмасуына әсері айқын. Метаболизм
процестерінде қалқанша безінің гормондары
болмаған кезде тироксин мен
триодотирониннің энергия алмасуына әсері
байқалады. Қалқанша безінің гормондарын
босатуда жалпы процестердің жылдамдығы
төмендейді; егер олар артық болса, соңғы
уақытта негізгі метаболизм нормадан екі есе
артуы мүмкін. Калоригендік әсер
(гормондардың дене температурасын ұстап
тұруға және энергия өндіруге қатысуы) өсіп
келе жатқан ағзаның барлық
жасушаларында, әсіресе жүйке жүйесінің
жасушаларында көрінеді.
Қалқанша безінің йодотониндерінің
әсер ету механизмдері

Йодотониндер ми жасушалары мен гонадтардан
басқа барлық жасушаларға енеді.
Мақсатты жасушаларда 2 типті рецепторлар бар.
Йодотониндердің негізгі әсерлері-олардың
рецепторлармен әрекеттесуінің нәтижесі, олар
хроматинмен әрекеттесіп, белгілі бір гендердің
транскрипция жылдамдығын өзгертеді.

Йодотониндер 2 типті процестерді реттейді:
1) тіндердің өсуі және саралануы;
2) 2) энергия алмасуы (гипофункция кезінде негізгі
алмасу төмендейді, ал гиперфункция кезінде
жоғарылайды).
Қалқанша безінің гипофункциясы

Гипотиреоз - Бос Т3 және Т4
жетіспеуінен байқалады. Гипотиреоз
қалқанша безінің қызметінің
жеткіліксіздігінен, гипофиз немесе
гипоталамус ауруларының
нәтижесінде де болуы мүмкін.
Гипотиреоз жас шамасына
байланысты, дегенмен, оның
көптеген көріністері балалар мен
ересектерде бірдей байқалады.
Ересектерде Микседема, ал
балаларда Критинизм деп аталады.
Белгілері
• Семіздік Жалқаулық
• Тез шаршағыштық
• Баяу қозғалу
• Жұмыс қабілетінің төмендеуі
• Есте сақтау, интеллекттің төмендеуі
• Брадикардия
• Терісі құрғақ, ісінген, қабыршықтанған
• Беті солғын тартқан, маска тәрізді
• Баланың дамуы баяулайды, ойлау қабілеті
дамуы артта қалады.
Қалқанша безінің гипофункциясын
емдеу қалқанша безінің гормондарын
( триодотиронин және тироксин)
толықтыруға негізделген. Емдеу кейін
бірнеше апта бойы жүреді қарқынды
жақсарту сияқты сыртқы түрін,
сондай-ақ көңіл-күйін бақылайды.
Тежелу, ұйқышылдық және суық сезім
жоғалады, ісіну жоғалады. Науқас
дәрі-дәрмектерді тағайындау
бойынша және өмір бойы демеуші
дозаларда дәрігердің мұқият
бақылауымен қабылдауы керек. Дәрі-
дәрмекті тоқтату қайталануды
тудырады.
Қалқанша бездің гипер-
функциясында тиреотоксикоз
ауруы дамиды (диффузиялы
қабынба жемсау, Базедов
ауруы, Грейвс ауруы). Бұл
аурудың белгілері: қалқанша
бездің үлкеюі (жемсау), бадырақ
көз, жүректің тез соғуы, зат
алмасуды артуы, әсіресе, негізгі
зат алмасудың, дене
салмағының азаюы, тамаққа
тәбеттің артуы, организмнің
жылу балансының бұзылуы,
қоздырушы және тітіркегіштіктің
артуы.
Қалқанша безінің гипер-
функциясын емдеу көбіне оң
нәтиже береді, жазылумен
аяқталады.
Емдеудің үш әдісі белгілі:
• фармакологиялық
• хирургиялық
• радиоактивті йодтың
радиоизотопымен
Қорытынды
Қалқанша без гормондары жүрек қызметін
жылдамдатады. Олар орталық жүйке
жүйесінің дамуына және қызметіне елеулі
әсер етеді.Иттердің безін алып
тастағаннан кейін, оларда шартты
рефлекстердің қалыптасуы өте киын
болады. Қалыптасқан шартты рефлекс
келесі күні жойылып кетеді де, оны
жаңадан қалыптастыруға тура келеді.
Ал без қызметінің жоғарылауынан орталық
жүйке жүйесінде қозу тежелуден басым
болады. Бұл – гипертиреоз кезінде
аурулардың өте эмоциялы болуының
себебі. Қалқанша без қызметінің
бұзылуынан адам зейінінің бірқатар
көрсеткіштері өзгереді.
Пайдаланылған әдебиеттер

1. «Биохимия» Е.С. Севериннің
ред. басшылығымен,
«ГЭОТАР, Медиа», 2014ж;
2. Тапбергенов С.О.
Медициналық биохимия –
Алматы, 2011
3. Сейтембетов Т.С.
Биологиялық химия-Алматы
2011
4. Сеитов З.С., Биохимия, -
Алматы, 2012;
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Тироксин - зат алмасу реакциясын реттейтін гормон түрі

Заттар алмасуының реттелуі. Гормондар алмасуының биохимиясы

Кілегейлі қабықтар мен мүшелердің құрамындағы эпителий тіндерінің мамандануы

Қалқанша безінің құрылымын ультрадыбысты зерттеу негізінде созылмалы аутоиммунды тиреоидиттің жиілігін бағалау

Қалқанша безінің қанмен қамтамасыз етілуі

ЭНДОКРИНДІК ЖҮЙЕ АУРУЛАРЫ БАР ПАЦИЕНТТЕРДІ ТЕКСЕРУ

Гормондар туралы

Қалқанша бездің құрылысы мен қызметі

Қалқанша безі гормондары

Аналық безінің ісіктері

Пәндер