Атаулы және нақты табыс

Қазақстан білім және ғылым министрлігі

Алматы технологиялық университеті

ҚР соңғы 10 жыл ішіндегі жұмыссыздық пен инфляция деңгейлеріне талдау жасау

Орындаған:Сейдахан Ақнұр

Группа:БТ 19-12

Қабылдаған:Айтходжаева Г

Қазақстан Республикасындағы инфляцияның дамуы - мемлекеттік бюджет тапшылығына байланысты болған болатын. Бюджет тапшылығы Қазақстанның егемендінгі жағдайында да сақталынып тұрды

2000 - 9, 8 %,

2001 - 6, 4 %,

1996 - 15, 4 %,

1997 - 17, 7 %

1991 ж. бюджеттің шығыс бөлігінде 20, 4 %,

1995 - 17, 4%

2002 - 5, 2 % құрады. 2008 жылы республикалық бюджеттің тапшылығы 1, 453 млрд. теңгені (ЖІӨ-ге 0, 11 %) құрады.

1998 - 18 %,

1999 - 14, 3 %

1992 - 8, 6 %,

1993 - 11, 9 %,

1994 - 10, 2 %

Бюджет тапшылығы инфляцияның қайталама факторы болып табылады, өйткені ол шығындардың инфляциясынан және осыған байланысты мемелкет кірістерінің құнсыздануынан туады.

Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі агенттігінің ресми деректері бойынша инфляцияның ең жоғарғы деңгейі 2008 жылдың қаңтар-тамыз айларында орын алды, яғни 19. 4 % құрады. Бұл соңғы жылдарда белгіленген ең жоғарғы деңгей болып табылады. Әсіресе азық-түлікке деген баға өте жоғары деңгейде болып, көшбасшылыққа ие болды - 27. 8%.

2009 жылдың қараша айында 2008 жылға қарағанда ұн бағасы 75%, күріш -75%, нан - 40. 6%, жарма - 16. 7% -ға қымбаттады. Майдың бағасының өсуі -5. 9%, сүт өнімдері мен жұмыртқа бағасының өсуі болса -15. 9% ды құрады. Жеміс бағасы - 22%, көкөніс - 20. 4, кондитер өнімдері- 16. 2% - ға өсті. Ет пен ет өнімдеріне - 19. 7%, балық пен теңіз өнімдері деген баға осы кезеңде - 14. 6%-ға өсті. Соның ішінде құс еті - 24. 9%, жылқы еті - 12%, шошқа еті - 17. 9% қой еті - 17%, шұжық өнімдері - 16. 6% - ды құрады.

2008 жылдың қараша айында қатты отын 4. 7%, нығыздалған газ - 1. 6% ға өсті. Жуу және тазалау құралдары 1. 9%, дәрі дәрмек - 1. 1%, киім және аяқ киім - 15, жеке гигиена тауарлары 0. 9% ға көтерілді. Ал бензин бағасы 16. 3% мен дизельді отын - 11. 9% ға төмендеген болатын.

Ақылы қызмет көрсетудің ішінде білім беру мекемелерінің қызмет көрсету құны - 0. 9% - ға, медицина мекемелерінің қызмет көрсетуі - 0, 8%, мәдени қызметтер - 0. 8%, тұрғын үй - коммуналдық қызмет көрсету және жолаушылар көлігінің қызметі 0. 3% - ға қымбаттады. Шаштараз қызметі - 1. 2%, ресторан және қонақжай қызметтері - 1% - ға қымбаттап отыр.

2008 жылдың 1 жартыжылдығында борыштық капитал бойынша міндеттемелер 1, 8 млрд. долларға, резиденттердің шетелдік активтері - 1, 3 млрд. долл. өсті.

2008 жылдың 1 - жартыжылдығында жалпы сыртқы борыш 12, 7 % - ға өсіп, 25, 8 млрд. долларды құрады. Мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген борыш бойынша міндеттемелер 3, 59 млрд. долларға төмендеген кезде, сыртқы борыштың өсімі банктердің және үлесіне сыртқы борыштың 86%-ы тиесілі, кепілдікпен қамтамасыз етілмеген республика кәсіпорындарының заемдық операцияларымен толық қамтамасыз етілді.

Тұтастай алғанда, 2008 жылы тамызда шілде айына қарағанда инфляция 0. 8% деңгейінде қалыптасты. Тұтыну бағалары құрылымы бойынша неғұрлым жоғары деңгейде азық-түлік тауарлары -7, 4%-ға қымбаттады, азық түлікке жатпайтын тауарларға және ақылы қызмет көрсетулерге бағалар мен тарифтер тиісінше 6, 2%-ға және 5, 9%-ға көтерілді. 2009 жылы инфляция динамикасына тән ерекшеліктердің ішінде барлық тұтыну тауарларына және қызмет көрсетулерге бағаның өткен жылдағыдай ерекшеленген «лидерлерсіз» іс жүзінде біркелкі өсуін атап айтуға болады. Бұдан басқа, теңге енгізілген сәттен бастап барлық жылдарда болған инфляцияның күтілетін маусымдық төмендеуінің орнына есептік жылдың 2008 жазғы айларында оның көтерілгендігі байқалды.

Алдыңғы жылдарға көз жүгіртсек 2009 жылы жылдық инфляция деңгейі 10, 7%-ға жетті (2009 жыл желтоқсан 2008 жылғы желтоқсанға), алдыңғы жылдарға қарағанда біршама өскенҚазақстан Республикасының Статистика жөніндегі агенттігінің ресми деректері бойынша инфляция 2008 жылы шілдеде 0, 9% құрады (2007 жылдың маусымында - 0, 8%) . Азық-түлік тауарларына баға 0, 4%-ға, ал азық-түлікке жатпайтын тауарлар 0, 9%-ға және ақылы қызмет көрсету - 0, 5%-ға қымбаттады.

Сонымен біз инфляцияны екі типке бөлдік - сұраныстың артуынан және шығындардың өсуінен болатын. Күнделікті өмірде бұл екі типті ажырату өте қиын. Мысалы, денсаулық сақтау шығындары тез арада өсті, артынан жиынтық шығыны көбейді, бұл сұраныс инфляциясын тудырады. Егер тауарларға, ресурстарға сұраныс өссе, онда кейбір фирмаларда материалдарға, ресурстарға, жанармайға шығын өсіп жатқандығы байқалады. Сол кезде өндіріп жатқан тауарлардың бағасын көтеруге мәжбүр болады. Өндірістік шығындар өсуі салдарынан сұраныс инфляциясы пайда болады. Бірақ көптеген фирмалар оны инфляция шығыны деп ойлайды. Бұл екі типтің қайсысы екенін ажырату қиын. Сұраныс инфляциясы жиынтық шығындар болғанда байқалады. Ал инфляция шығыны автоматты түрде өз-өзінен жоқ болады. Ұсыныс азайған кезде нақты ішкі өнім көлемі және айналым қысқарады. Бұл шығындардың өсуіне кедергі болады.

Инфляцияның үйлестірімді әсері. Ал енді инфляцияның зардабын зерттейік. Біріншіден, инфляция табысты қалай жіктейтінін және ЖІӨ-ге қалай әсер ететінін көрелік.

Баға деңгейі және ЖІӨ арасында белгілі бір қарым-қатынас бар. Нақты көлем және өндірістік бағалардың деңгейі бір қалыпта көтеріледі немесе қысқартылады. Бірақ соңғы 20 жыл ішінде көптеген оқиғалар болды. Мысалы, нақты өндірістік көлем қысқартылып, ал бағалар өсіп жатады. Нақты өндірістік көлем белгілі бір деңгейде тұр, барлығы жұмыс істеп жатыр. Нақты өндірістік көлемнің және табыстың өскенін елестетелік. Бұл жерде инфляцияның әсер етуін және табыс жіктелуін көре аламыз. Егер ұлттық табыс өзгермеген болса, онда инфляция қалай әсер етеді?

Атаулы және нақты табыс. Бұл сұраққа жауап беру үшін біз атаулы табыс және нақты табыстың айырмашылығын білуіміз керек. Атаулы табыс - бұл айлық немесе пайыз түрінде алынған ақшаның саны. Нақты табыс - бұл тауарлар саны немесе қызмет, яғни біз осы табыс арқылы атаулы табысты сатып аламыз.

Егер атаулы табысыңыз бағаның өсу деңгейіне қарағанда тезірек өссе, онда нақты табыс өседі. Және, керісінше, егер баға өсу деңгейі атаулы табыс деңгейіне қарағанда тезірек өссе, онда нақты табыс азаяды.

Инфляция деңгейі баға индексі арқылы өлшенеді.

Инфляция деңгейі = ТБИаж - ТБИбж / ТБИбж*100

мұндағы ТБИ аж(бж) - ағымдық жылдың (базалық жылдың) тұтыну бағасының индексі.

Инфляция деңгейін сандық есептеудің тағы да бір тәсілі «70 санының ережесі». Бұл әдіс баға деңгейінің екі еселенуіне қажетті жылдарды жылдам есептеуге мүмкіндік береді. Ол үшін 70 санын жылдық инфляция деңгейіне бөлу қажет.

Жұмыссыздықтың мынадай негізгі үш түрі орын алады

1) фрикциондық жұмыссыздық - адамдардың әртүрлі өмір кезеңдерінде бір жұмыс орнынан басқа бір жұмыс орнына тұрақты түрде ауысып отыруына байланысты туындайтын қысқа мерзімдегі еркін жұмыссыздық. Жұмыссыздықтың бұл түрі жұмыс іздеумен және оны күтумен байланысты. Азаматтардың кәсіби біліктілігі мен жеке талғамдарына сәйкес келетін жұмыс орындарын іздеу белгілі бір уақытты талап етеді. Мұндай жағдайда, бос жұмыс орындары және оған лайық азаматтар туралы ақпараттар жетілмеген болып табыла-ды.

2) құрылымдық жұмыссыздық - еңбек ұсынысы мен еңбекке деген сұраныстың сәйкес келмеуінен пайда болатын мәжбүрлі ұзақ мерзімді жұмыссыздық. Жұмыссыздықтың бұл түрі өндірістегі технологиялық алға жылжулармен байланысты және осыған сәйкес жұмыс күшіне деген сұраныстың құрылымы өзгереді. Бұл жұмыс-сыздық мамандықтары «ескірген» немесе ғылыми-техникалық прог-ресстің дамуына байланысты экономикаға қажеті шамалы болып табылатын азаматтардың арасынан көрініс табады.

Ұқсас жұмыстар

Еңбек нарығы - жұмыс күші сияқты ерекше экономикалық ресурсты сату және сатып алумен байланысты экономикалық қатынастар жиынтығы

АҚША НАРЫҒЫ

ISLM үлгісі туралы ақпарат

Үлгінің ішкі айнымалылары

Еңбекке сұраныс

Жиынтық сұраныс жəне оның құрауыштары

Кәсіпорында еңбеақы төлеу

Қор инвестициясы

Макроэкономика пәні

БЮДЖЕТТІК ТАПШЫЛЫҚ

Пәндер