Іштен жану қозғалтқыштарының даму этаптары

Презентация қосу

Іштен жану
қозғалтқыштарының
даму этаптары
ОРЫНДАҒАН: ЗАЙЛАҒИЕВ А.Ж.
Сұрақтар:
1. Іштен жану қозғалтқыштарының тарихы
2. Іштен жану қозғалтқыштар туралы мәлімет
3. Іштен жану қозғалтқыштардың жіктелуі
Іштен жану қозғалтқыштарының
тарихы
Нарыққа алғашқы табысты іштен жану
қозғалтқышын Бельгия инженері Этьен
Ленуар шығарды. Бұл өнертабыстың туған
жылы - 1858 жыл. Бұл карбюраторы бар
және ұшқыны тұтанатын екі тактілі электр
қозғалтқышы. Құрылғы үшін отын ретінде
көмір газы қызмет етті. Алайда
өнертапқыш өзінің қозғалтқышын майлау
және салқындату қажеттілігін ескермеген,
сондықтан ол өте қысқа уақыт жұмыс
істеді. 1863 жылы Ленуар қозғалтқышын
қайта құрып, жетіспейтін жүйелерді қосып,
керосинді отын ретінде енгізді.
1876 жылы ішкі жану қозғалтқышы саласында үлкен
жетістік болды. Николас Отто бірінші болып жанармай
энергиясын механикалық энергияға тиімді түрлендіретін
техникалық тұрғыдан күрделі құрылғы жасады.

1883 жылы француз Эдуард Деламар газбен жұмыс істейтін қозғалтқыштың жоспарын
жасайды. Алайда оның өнертабысы қағаз жүзінде ғана болды.1855 жылы автомобиль
өнеркәсібінің тарихында үлкен атау пайда болды - Готлиб Даймлер . Ол тігінен
орналасқан цилиндрлермен және карбюратормен - заманауи газ қозғалтқышының
прототипін ойлап тауып қана қоймай, өндіріске енгізе алды. Бұл алғашқы ықшам
қозғалтқыш болды, сонымен қатар лайықты жылдамдықтың дамуына ықпал
етті.Даймлермен қатар Карл Бенц қозғалтқыштар мен машиналар жасауда жұмыс
жасады .
1903 жылы Daimler мен Benz компаниялары бірігіп, толыққанды автокөлік компаниясы
пайда болды. Сонымен, ішкі жану қозғалтқышын одан әрі жетілдіруге қызмет еткен
жаңа дәуір басталды.
Іштен жану қозғалтқыштар туралы мәлімет
Дизель қозғалтқыш (Дизельный двигатель) — іштен
жанатын, автомобильдің бензиндік қозғалтқышымен
салыстырғанда басқаша сызбамен жұмыс істейтін
қозғалтқыш. Дизель қозғалтқышта дизельдік жанармай
сығылудан барып тұтанады. Дизельдік қозғалтқыштардың
жетістіктері: жанармай аз жұмсалады (жанармай бағасы
қымбатырақ болады), көміртек оксиді, көмірсутектер және
азот оксиді ауаға аз шығарылады. Алайда, тұтас алғанда,
адам үшін улы ластағыштардың мөлшері дизель
қозғалтқыштардың лықсыма газдарында карбюраторлық
қозғалтқыштардан 100 есе көп болады. Дизель
қозғалтқыштардың лықсыма газдарындағы зиянды
заттардың 0,1 мг-ының организмге түсуі өлім қаупін
төндіреді. Дизель қозғалтқыштардың лықсыма газдары
қатты жөтелтеді, өкпені ірітеді, обырға шалдығудың
ықтималдығын көбейтеді.
«Дизельдің» әрекеті цилиндр кеңістігінде бүрікілген дизель
отынының өздігінен тұтану қасиетіне негізделген. Мұндай
қозғалтқыштағы клапандар едәуір күшейтілген - бұл
қондырғы ұзақ уақыт бойы жүктемелерге төзімді болуы
үшін жасалуы керек. Осыған байланысты «дизельдің»
салмағы мен өлшемдері бензин қондырғысынан үлкен.
Дизель мен бензин қозғалтқыштары арасында да
айтарлықтай айырмашылық бар. Ол отын-ауа қоспасы
қалай түзілетінінен, оны тұтану және жану принципінен не
тұрады. Бастапқыда қалыпты таза ауа жұмыс істеп тұрған
цилиндрлерге бағытталады. Ауа қысылған кезде ол
шамамен 700 градус температураға дейін қызады, содан
кейін саптамалар жану камерасына жанармай
құяды. Жоғары температура отынның дереу өздігінен
жануына ықпал етеді. Жану цилиндрде жоғары қысымның
тез жиналуымен жүреді, сондықтан дизель қондырғысы
жұмыс кезінде өзіне тән шу шығарады.
Дизель қондырғыларының түрлері
Қазіргі заманғы автомобиль өнеркәсібінде дизельді электр станцияларының екі түрі қолданылады:
тікелей инжекциялы қозғалтқыштар;
жеке жану камерасы бар дизельді қозғалтқыштар.
Тікелей инжекциясы бар дизельді қозғалтқыштарда жану камерасы поршеньге біріктірілген. Отын
поршень үстіндегі кеңістікке құйылады, содан кейін камераға бағытталады. Тікелей отын бүрку
әдетте тұтануы қиын төмен жылдамдықты, үлкен орын ауыстыратын электр станцияларында
қолданылады.
Жеке камерасы бар дизельді қозғалтқыштар қазіргі кезде жиі кездеседі. Отын қоспасы поршень
үстіндегі кеңістікке емес, цилиндрдің басында орналасқан қосымша қуысқа құйылады. Бұл әдіс
автоқосу процесін оңтайландырады. Сонымен қатар, дизельді қозғалтқыштың бұл түрі ең жоғары
айналымдарда да аз шуылмен жұмыс істейді. Дәл осы қозғалтқыштар қазір жеңіл автомобильдерге,
кроссоверлерге және жол талғамайтын көліктерге орнатылады.
Дизельді қуат құрылымы дизайн ерекшеліктеріне байланысты төрт және екі тактілі циклдарда
жұмыс істейді.
Төрт тактілі цикл қуат блогы жұмысының келесі кезеңдерін білдіреді:
Бірінші соққы - иінді біліктің 180 градусқа бұрылуы. Оның қозғалысы арқасында
қабылдау клапаны ашылады, нәтижесінде ауа цилиндр қуысына
жіберіледі. Осыдан кейін клапан кенеттен жабылады. Бұл кезде шығатын клапан
да белгілі бір қалыпта ашылады. Бір уақытта клапандардың ашылу сәті қабаттасу
деп аталады.
Екінші соққы - ауаны поршень арқылы қысу.
Үшінші шара - бұрылыстың басталуы. Иінді білік 540 градусқа бұрылады, жанармай-
ауа қоспасы форсункалармен жанғанда жанып кетеді. Жану кезінде бөлінетін
энергия поршеньге түсіп, оны қозғалтады.
Төртінші соққы иінді біліктің 720 градусқа дейін айналуына сәйкес келеді. Поршень
көтеріліп, пайдаланылған газдарды шығатын клапан арқылы шығарады.
Екі тактілі цикл әдетте дизельді қондырғыны іске қосқанда қолданылады. Оның мәні
ауа қысу соққыларының және жұмыс процесінің басталуының қысқаруында. Бұл
жағдайда поршень пайдаланылған газдарды ол жұмыс істеп тұрған кезде емес,
арнайы кіру порттары арқылы шығарады. Бастапқы позицияны қабылдағаннан кейін,
жанудың қалдық әсерін жою үшін поршеньді тазартады.
Іштен жану қозғалтқыштардың жіктелуі
Іштен жанатын қозғалтқыштарды:
а) пайдалану мақсаты бойынша — көлік, стационарлы, арнайы болып бөлінеді.
б) пайдаланған отын түріне байланысты — жеңіл отын (бензин, газ), ауыр сұйық отын (дизель, мазут).
в) Іштен жанатын қозғалтқыштар жанушы қоспаның пайда болу тәсілі бойынша:
қозғалтқыштағы сыртқы қоспаның пайда болатын, процесс цилиндірінің сыртында өтеді. Оларға
жататындары: карбюраторлы және газды қозғалтқыштар;
қозғалтқыштардағы ішкі қоспаның пайда болатын, процесс цилиндірде пайда болады.
г) Жанғыш қоспаның тұтандыру тәсілі бойынша, былай ажыратады:
сығылудан (дизельдер) қозғалтқыштағы тұтануы. Бұл қозғалтқыштарда отын жоғарғы
температурасы әсерінен, өздігінен тұтанады;
қозғалтқышты электр ұшқынымен ықтиярсыз тұтандыру (бензинді және газды);
д) Жұмысшы цилиндірін жаңа зарядпен толтыру тәсілі бойынша:
үрлеусіз қозғалтқыштар, оларға, ауаны кіргізу немесе жанғыш қоспаларды (жаңа зарядты) кіргізу,
піспек жүрісінің copy кезінде, цилиндірдегі сиретілу есебінен іске асырылады;
қозғалтқышты үрлеумен ауа кіргізіп немесе жұмысшы цилиндірге жанғыш қоспаны кіргізіп - жаңа
зарядты енгізеді.
е) Құрылмалық (конструктивті) нышаны бойынша:
цилиндірлерінің орналасуы бойынша: тік, горизонталды; V-түріндегісі; жұлдызша түріндегі және
т.б болып бөлінеді;
цилиндірлер саны бойынша - бір цилиндірлі және көп цилиндірлі;
піспек қозғалысын беру тәсілі бойынша - біліксіз, онда, піспектің қайтымды, үдемелі қозғалысы,
айналушыға түрленбейді, тікелей ауаны сығуға беріледі (біліксіз дизель - сығымдағыш) немесе
турбинаның газды жетегі (газдың біліксіз генераторы) және білікті, ондағы піспек қозғалысы,
бұлғақ пен айқалшық көмегімен, білікті айналдыру қозғалысы түрленеді;
айналу жиілігі бойынша: баяу жүрісті, артық айналу жиілікті, тез жүргізгішті.
Цилиндрді жаңа жанғыш қоспамен толтыру тәсіліне орай Іштен жану қозғалтқышы 4-тактілі және
2-тактілі болып бөлінеді.
ж) Жанғыш қоспаны (отын мен ауадан құралатын) дайындау түріне қарай
сырттай және
іштей қоспа түзетін болып ажыратылады.
Сырттай қоспа түзетін Іштен жану қозғалтқышына
карбюраторлы (яғни сұйық отын мен ауа қоспасы карбюраторда түзілетін) және
газ араластырғыш (газ бен ауадан құралатын жанғыш қоспа араластырғышта түзіледі) қозғалтқыштар
жатады. Сырттай қоспа түзетін Іштен жану қозғалтқышының цилиндріндегі жұмыстық қоспасы электр
ұшқыны арқылы тұтанады.
Іштей қоспа түзетін қозғалтқыштарда (дизельде) алдын ала
сығылу нәтижесінде қызған ауаға бүркілген отын өздігінен
тұтанады.
4 тактілі Карбюраторлы Іштен жану қозғалтқышының
жұмыстық циклі енді білік 2 рет айналып, поршень 4 рет әрлі-
берлі жүру кезінде атқарылады. 1-тактіні жанғыш қоспаның
цилиндрге ену тактісі деп атайды. Бұл тактіде поршень
жоғары өлі нүктеге жылжиды, сол кезде ену клапаны
ашылып, жанғыш қоспа карбюратордан цилиндрге келеді. 2-
такт кезінде поршень төмен өлі нүктеден жоғары өлі нүктеге
жылжиды. Бұл кезде сыртқа шығару және ену клапандары
жабылады да, жанғыш қоспа 0,8 – 2 Мн/м2 қысымға дейін
сығылады. Сығылу соңында қос-па температурасы 200 – 400°
С-қа дейін жетеді. Осы мезетте электр ұшқыны беріліп, қоспа
тұтанады. Жану нәтижесінде цилиндрдегі қысым 3 – 6 Мн/м2,
температура 1600 – 2200°С-қа жетеді. Циклдің 3-тактісі –
ұлғаю, яғни жұмыстық жүріс деп аталады. Бұл тактінің
барысында отынның жануы кезінде пайда болған жылу
механика жұмысқа түрленеді. 4-такт сыртқа газ шығару тактісі
деп аталады. Мұнда поршень төменгі өлі нүктеден жоғарғы өлі
нүктеге келеді де, пайдаланылған газ сыртқа айдап
шығарылады.
2 тактілі карбюраторлы Іштен жану
қозғалтқышының жұмыстық циклі
поршеньнің 2 жүрісі кезінде, яғни
иінді біліктің 1 айналысында
орындалады. Мұндай
қозғалтқыштағы сығылу, жану
және ұлғаю процестері іс жүзінде
4 тактілі Іштен жану
қозғалтқышымен ұқсас. 4 тактілі
Іштен жану қозғалтқышымен
салыстырғанда 2 тактілі
қозғалтқыштың қуаты аз болады.

Ұқсас жұмыстар

Жылу қозғалтқыштары. Жылу қозғалтқыштарының п.ә.к.-ті

Жану процесі

Жылу қозғалтқыштар

Карбюраторлы қозғалтқыштың қоректендіру жүйесінің құрылымы және бөлшектерінің конструкциясын жобалау

Іштен жанатын қозғалтқыштары

Жылу қозғалтқыштары. Олардың энергетиканың дамуындағы рөлі

Карбюраторлы іштен жану қозғалтқышы

Іштен жанатын қозғалтқыш

Жылу қозғалтқышы тақырыбына ребус

Стирлинг қозғалтқышы, жұмыс принципі

Пәндер