Ежелгі Қытай философиясының ерекшеліктері

Презентация қосу

Ежелгі Шығыс:
«Философия
ғылымының негізгі
даму кезеңдері

Қабылдаған: Киндикбаева. К. К.
Орындаған: Серікбай Аружан, Турысбек Алтынай, Ажибаева Алия,
Байбулатова Жібек, Армиянова Назерке, Өмірзақ Айтбек, Иебек Жәнібек
Жоспары
1. Ежелгі Үнді және Көне Қытай философиясының ерекшеліктері және
негізгі бағыттары.
2. Антикалық философиясының мектептері, өкілдері және олардың
идеялары.
3. Орта ғасыр және Қайта өрлеу дәуірі философиясының негізгі
бағытары мен өкілдері.
4. Жаңа заман философиясының ерекшелігі, бағыттары және өкілдері.
5. XIX ғасыр философиясының негізгі бағыттары мен өкілдері, олардың
идеялары.
6. Қазіргі заман философиясының негізгі бағыттары,
мектептері және өкілдері.
Ежелгі Үнді философиясы.
Ежелгі үнді философиясы үш кезеңге бөлуге болады:
Б.з.д. ХҮ+ҮІ ғғ. – ведалық кезең.
Б.з.д. ҮІ – ІІ ғғ. эпикалық кезең.
Б.з.д. ІІғ. – б.з. ҮІІ ғ. сутралық кезең.
Ведалар (санскрит тілінде – “білім”) – б.з.д. ХҮ ғасырлада
Орта Азия, Еділ жағалауы, Ираннан Үндістанға келген
арийлер тайпасының жасаған діни-философиялық
трактаттары. Ведалар құрамына “ әдетте мыналар кіреді:
- “қасиетті жазулар”, діни-ұрандар (самхиттер);
- брахмандардың (абыздардың) шығарған, жазған жоралғы-
рәсімдерін бейнелейтін және діни уағыздард өткізгенде
қолданылатын нұсқалар;
- орман тақуаларының кітаптары (“араньяктар”);
- Ведаларды философиялық түсіндіру (“упанишадалар”).
Ежелгі үнді философиясының бағыттары
- Йога
- Веданта - Буддизм
- Вайшешика Ортодоксаллды
емес - Джайнизм
- Миманса - Чарвака –
Ортодоксалды

- Санкхья - Локаята
- Ньяя
Ежелгі Қытай философиясы.
Қытай философиясы өзінің даму барысында 3
кезеңнен өтті:
Б.з.д. ҮІІ ғ. - б.з. ІІІ ғ. – ежелгі ұлттық
философиялық мектептердің пайда болуы мен
қалыптасуы.
ІІІ ғ. - ХІХ ғ.ғ. Үндістаннан Қытайға буддизмнің
енуі және оның ұдттық философиялық мектептерге
ықпалы.
ХХІғ. – қазіргі замаңғы кезең – Қытай қоғамының
біртіндеп ашыла басталуы, қытай
философиясының еуропалық және дүние жүзілік
философия жетістіктерімен сусындауы.
Ежелгі Қытай философиясының
ерекшеліктері:
Ең басты ерекшелігі — саяси-практикалық сипатының
басымдылығы, яғни философиялық ой мемлекет мүддесіне
қызмет етті. Бұл ерешелік сол Қытай қоғамының
әлеуметтік құрылымынан, мемлекеттік саясаттан тікелей
туындайды.
Қытай философиясының да бастауы мифология болды
деуге болады. Ежелгі мифтердің мазмұнындағы адамның
адамгершілік келбетін жетілдіру, адам және қоғамның
арасындағы қатынастарды реттеу мөселелеріне басты назар
аударылды.
Натурфилософиялық мәселелер мардымсыздау
талқыланды, бұл мәселелерді «инь-ян» мектебі немесе
натурфилософтар, моистер және дао-сизм мектебінің
өкілдері ғана қарастырды. Бірақ табиғи құбылыстарды да
Қытай ойшылдары әлеуметтік және адамгершілік
құбылыстармен байланысты қарастырды.
Көне Қытай философиясының негізгі мектептері:
Конфуций мектебі
Даосизм, легизм мектебі.
Олардың арасындағы бастысы — Конфуций мектебі
болды деуге болады, оның біздің дәуірімізге дейінгі
екінші мыңжылдықтан бастап, XX ғасырдың басына
дейін Қытай мемлекетінің ресми идеологиясы
қызметін атқарғаны бұл пікіріміздің дәлелі бола
алады. Көне Қытай философиясынын негізгі
ұғымдары: Адамды сүю (жэнь) — Конфуций
философиясының маңызды катего-риясы. Ең әуелі
әке мен ұлдың, билеуші мен шенеуніктердің, дос
адам-дардың, аға-інінің арасындағы қарым-
қатынастарды бейнелейді, сонан соң ғана жалпы
адамдар арасындағы сүйіспеншілікті білдіреді.
Дао — дұрыс жол, космостық және
адамгершіліктік заң, Қытай фило-софиясының
басты категориясы, ол басқа категориялардың
бәрін қамтиды. Дао өзінен өзі дамитын
универсумнің жоғарғы принципі, барлық бар
нәрселердің алғашқы бастауы, дүниенің
генетикалық бірлігі ретінде түсіндіріледі

Легистер (заңгерлер) Негізгі өкілдері Шан Ян (б.д.д IV ғ.), Хань-
Фэй-цзы (шамамен б.д.д IIIғ.). Легистер конфуцийшылдардың
мемлекетті әдептілікке негізделген заңдарды жүзеге асыру
арқылы басқару керек деген пікірлеріне қарсы болып, керісінше,
мемлекетті тек қана заңға сүйеніп басқаруға болады, себебі
«мейірімділік пен адамгершілік» — қылмысқа апаратын бірден-
бір жол, ал шын қайырымдылық өзінің бастамасын жазалаудан
алады деп уағыздайды.
Антика философиясындағы мектептер
Милет мектебі - Грекиядағы ең көне
материалистік философиялық мектеп. Милет
қаласы сауданың, теңізде жүзудің, мәдениеттің ірі
орталығы болды, ал бұл жағдайлар Фалес,
Анаксимандр және Анаксимен секілді көрнекті
милеттіктердің ой-өрісі мен ғылыми ынта-
талабының жан-жақты өрістеуіне жағдай жасады.
Олар математика, география, астраномия
салаларында ғылыми жаңалықтар ашты.

Элей мектебі-б.д.д. 6-5 ғ.ғ. Элей қаласында
(оңтүстік Италия) пайда болған философиялық
мектеп. Басты өкілдері - Ксенофан, Парменид,
Зенон, Мелисс. Элей мектебінің негізгі мәселесі-
болмыс болды.
Эпикуршылдар мектебі – негізін салған
Эпикур. Ірі өкіл Лукреций Кар. Мектепті
эпикур бақшасы деп те атайды. Ол
Эпикур үйінің артында орналасқан
бақшамен байланысты. Осы бақшада
шәкірттер білім алып, сол жерде өмір
сүрген. «Атараксия» ( гр. «ataraxia» –
сабырлылық, жан тыныштығы, оған дана
адамдар ғана қол жеткізе алады.) күйіне
жету үшін бақшадан тысқары
шығармаған. Эпикур өмірден өткеннен
кейін, мектепті шәкірті Гермарх
басқарады.
Орта ғасырлық философиясының ерекшеліктері:
* ислам дінімен тығыз байланыстылығы. Ғылым мен діннің бірін-бірі үйлесімді толықтыруының
жақсы мысалы.
* көпұлттылық — араб, парсы, түркі және т.б. ұлт философтары.
* негізгі философиялық тіл — арабтілі. Араб тілінде философия «фалсафа» деп аталды.
* Басты мәселелер — адам және оның тағдыры, адам және Құдай, адам және қоғам, онтология
мәселелері.

Ортағасырлық мұсылман философиясының негізгі бағыттары
Қалам (сөз, тіл) — спекулятивтік теология. Спекуляция -тәжірибеден тыс жатқан заттар туралы
білімге ойлау жолымен қол жеткізу дегенді білдіреді. Қалам — мұсылман қоғамының даму
эволюциясының заңды құбылысы болды. Әр түрлі секталар мен топтар Мұхаммед пайғамбар
дүниеден өткеннен кейін ислам діни ілімінің уағыздарын қызу талқылау нәтижесінде
пікірталас объектілерін анықтап, дұрыс шешім іздеп отырды. Белгілі Иран ойшылы Мортаза
Мотаххари қаламға «исламдық көзқарастар туралы, яғни ислам тұрғысынан алғанда не нәрсеге
сенімді болу және не нәрсеге сену қажеттігі туралы ғылым» деген анықтама береді.
Қайта өрлеу дәуірі философиясының негізгі бағытары
Қайта өрлеу дәуірінің философиясы өз кезегінде пайда болу
кезеңіндегі философия тағдырын қайталады десекте болады. Мұнда
философия мифологиялық ойдан арылып, философияны мәдениеттің
жаңа саласы ретінде құрды, ендігі философия діни түсініктерден бөлек
мәдениеттің жеке жаңа саласы болып келеді. Бірақ ойлау қайтадан
философияға оралды. Қайта өрлеу дәуірінің философиясының мұндай
екі мінезділігі, оның екі түрлі сапасымен түсіндіріледі: абсолюті
шындықты анықтауға бағытталған бала сенімімен қатар, орта
ғасырлық философия бағалауының скептицизмімен түсіндіріледі.
Сократ философиялық әдісті ойлап тапты, Жаңа заман философиясы –
ғылыми әдіс (негізін Аристотель құрған), және де ол жемістілігін
көрсетті.
Жаңа Заман Философиясының
Жаңа заман философиясы
ерекшеліктері

Жаңа Заман философиясы, деп XVII, XVIII және XIX
ғасырларды қамтитын
Өндірістік тәсіл мен құралдардың жедел қарқынмен дамуына
байланысты, қалыптаса дәуір. Шартты түрде
бастаған – жаңа жаңа
қоғамның тарихтың басы деп 1640
талап,
— ғылыми рационализмнің
сұраныстарын қамтамасызжылғыетуге
ағылшын
ескі схоластикалық ілім мен діни
қалыптасу дәуірі буржуазиялық
көзқарастар кедергі болды. Жаңареволюциясын
заманға жаңа – капиталистік
ғылыми немесе
жаңалықтар,
— білімнің қарқынды дамуы жаңаша буржуазиялық
дүниетанымдық көзқарастар керек еді. Осы
қатынастардың,
себептен ғылымның пайдалы деп табылған индустриалды өркениеттің
жаңа салалары бастауы
тез
— ғылымдардың пайда дами болуы болған құбылысты
бастады. Гидростатика, механика, геометрия, т.б. ғылымдар
саласында қол жеткеналады. Үш ғасыр бұрын
табиғаттану, адамзат ежелгі
философия дүниемен
ғылымдарына
— діннің беделі мен билігі алдыңғы қоштасып (антика және көзқарасты және
үлкен әсер етіп, философияда
орынға шығуы. механистік
метафизикалық ойлауорта ғасырлар),
тәсілін «адам – ғаламдағы
қалыптастырды. ең қоғамдық
Тіпті мінсіз тіршілік
иесі, эволюцияның
өмірді де, адам табиғатын механикатұрғысынан қарастыру әдетке
айналды. тәжі, демек – дүниенің қожасы» деп сенген жаңа
рухани пікірді бекіткен
философия болды
Бэкон философия ғылымының практикалық
функциясына ерекше көңіл бөледі. Оның
ойынша, философия ғылыми білімдердің көмегі
арқылы адамға табиғатты игеруге көмектесуі
қажет. Әйгілі “Білім-күш” “Күш-білім”деген
қағиданың авторы Бэкон еді.
Оның пікірінше, философияның негізгі зерттеу
объектілері- құдай,табиғат және адам. Бэкон
философияны табиғи философия деп түсінеді,
оның өзін теориялық және практикалық деп
бөледі. Біріншісі табиғат құбылыстарының
себептерін түсіндірсе, екіншісі теориялық
жаңалықтарды пайдалана отырып, адамға
қажетті жаңалықтар ашады. Табиғи
философияны Бэкон физика және метафизика
деп жіктейді, оның негізінде- Аристотельдің Фрэнсис Бэкон(1561-1626)
себептілік ілімі.
“Философия ағаш секілді, оның
тамыры- метафизика,діңгегі-физика,
діңгектен тарайтын бұтақтары-үш
басты ғылымның:
медицина,механика және этиканың
төңірегінде топталатын ғылымдар.
Жемістерді тамырдан бастап
жинайтынынымыз секілді,
философияның пайдалылығы да оны
құрастыратын бөліктерге
байланысты” деп , Декарт барлық
ғылымдардың бірлігін,тұтастығын
атап көрсетеді.
• Декарт адамның ақыл-ойына көбірек
жүгінді, Бэкон жекеден жалпыға
қарай жүрсе, Декарт жалпыдан
жекеге көшті, оның бұл ерекшеліні
математикалық ойлау тәсілінен
жақсы көрінеді.
Рене Декарт (1596-1650)
Спиноза адам табиғаттың ажырамас бөлігі
екеніне сенімді. Табиғатта механикалық
заңдар үстемдік құрса, адам қызметінде
оған ойлау қосылады. Ол адамгершілік
принциптерінің табиғи сипатын ерек атап
көрсетеді. Бірақ оның философиясында
құдай-табиғаттың өзі. Ол-субстанция,
құдайы табиғатта кездейсоқ ештеңе жоқ,
адамдардың құдай деп жүргендерді
өздері түсінбеген табиғат.
Барух Спиноза (1632-1677)
О.Конт(1798-1857жж)
К.Маркс (1818-1883жж)

А.Шопенауэр(1988-1860жж)
Ф.Энгельс (182-1895 жж)
Марксизм — 19 ғасырдың 40-жылдары Карл Маркс пен Фридрих Энгельс негізін қалаған философиялық,
экономикалық және әлеуметтік-саяси көзқарастар жүйесі. Марксизмнің теориялық қайнар көзі —
классикалық неміс философиясы (Г. Гегель, Л. Фейербах), классикалық ағылшын саяси экономиясы (А.
Смит және Д. Рикардо) және француз утопиялық социализм ілімі (Ш. Фурье, Р.Оуэн және Сен-Симон).
Марксизмнің мақсаты, қоғамның негізгі қозғаушы күші ретінде жұмысшы табының маңызын теориялық
негіздеу болды. Философия саласында марксизм табиғат, қоғам мен ойлау дамуының жалпы заңдарын
(қарама-қарсылықтардың бірлігі мен күресі заңы, терістеуді терістеу заңы, т.б.), Гегельдің идеалистік
философиясы ережелерін тұжырымдап, қоғамды, экономиканы талдау кезінде қолданды. Марксизмнің
түйінді идеялық қағидалары — қосымша құн және өндірісті қоғамдастыру түсініктеріне негізделген
капитализмнің экономикалық жүйесін талдау, тарихи материализмнің философиялық жүйесі. Марксизм
дүниені кең ауқымда қайта құрудың белгілі бір үлгісін қалыптастыруға бағытталды, жаппай әлеуметтік,
рухани көзқарастар төңкерісі идеясын жариялады. Классикалық марксизм ымырасыздығымен, іске асатын
жобасының зардаптары туралы мәселені шешудегі қаталдығымен ерекшеленді. Марксизм социалистік
төңкеріс нәтижесінде пролетариат диктатурасын, екі кезеңнен (социализм мен коммунизм) тұратын
коммунистік қоғам орнатуды мақсат етті. Марксизмдегі аш-қан қоғамдық-экономикалық формация теориясы
бойынша жаңа өндіргіш күштер мен күні өткен өндірістік қатынастардың арасында жанжал шығып,
әлеуметтік төңкеріске әкеледі. Нәтижесінде бір формация екіншімен ауысады.
Марксизм ілімі бойынша тарих барлығы бес формациядан:
алғашқы қауымдық,
құл иеленушілік,
феодалдық,
капиталистік және
коммунистік формациялардан тұрады.
Позитивизм (франц. posіtіvіsme — оңды, дұрыс, нақтылы) — нағыз ақиқат ғылымның
жеке салаларында ғана пайда болып, қалыптасатын, философиялық зерттеулердің
ешқандай танымдық құны жоқ деген тезиске сүйенетін философиялық бағыт.
Позитивизм 19 ғасырдың 30-жылдарында қалыптасты. Позитивизм негізін салған
француз ойшылы О.Конт. Позитивизмнің алғашқы өкілдері: Э.Литтре, Г.Н. Вырубов,
П.Лаффит, И.Тэн, Дж.С. Милль, Г.Спенсер болды. Позитивизм жаратылыстану және
қоғамдық ғылымдардың методологиясына елеулі ықпал етті. Позитивизмнің кейінгі
дамуы барысында махизм, неопозитивизм, аналитикалық философия қалыптасты.
Иррационализм - [латынша Irrationalis - ақылға сыйымсыз] - пайдагерлік ақылдың,
тәжірибелік ойлаудың танымдық мүмкіндіктері шектеулі деп санайтын және
руханилықты, сезімді, түйсікті, қиялды дүниетанымның негізі деп есептейтін
рационализмге қарама-қарсы таным жүйесі. Иррационализм табиғат құбылыстарын,
дүниені, болмысты, ақиқатты жүрекпен қабылдап сезіну, табиғатпен үндестікте, басқа да
тіршілік иелеріне залал келтірмей, ізгілік бастауларына ден қойып, дүниені махаббатпен
қабылдау принциптерін ұстанады. Бұл тұрғыдан қарастырғанда барлық діни және діни-
философиялық ілімдер өзінің түпкі мазмұны бойынша иррационализмге жатады.
Азаматтық қоғамдағы қарым-қатынаста адамгершілік, ізгілік және үндестік, жеке
адамның кемелденуі-иррационализм танымының негізгі түп қазығы.
Қазіргі заман философиясы

Қазіргі заманғы Батыс философиясы
көптеген ағымдар, мектептер, ілімдер
түрінде карастырылады. Жəне олардың
барлығын орталықтандыратын,
біріктіретін ортақ бастау жоқ. Сөйтсе де,
оларды шартты түрде 3 негізгі тенденцияға
(фəлсафалаудың 3 типіне) топтауға
болады:
1. сциентистік (немесе позитивистік)
2. антисциентистік
3. метафизикалық
Ханна Ардент Арне Рэсс
Питер Сингер

Ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктері, ақыл-ойдың абсолютті дәрежеге
көтерілуімен (ағарту дәуірімен аяқталатын процесс), оның толық
инструментализациясымен, тоталитаризмнің салдары болды, оның сын-қатерлеріне
жауап қазіргі әлеуметтік философия болып табылады. Сонымен қатар,
тоталитаризм бұл мағынада КСРО мен үшінші рейхтегі режимді ғана емес,
сонымен бірге Батыс Еуропа мен АҚШ-тағы "тұтыну тоталитаризмін"де түсінеді.
Қорытынды
Философия тарихы, негізінен алғанда, адам
баласының ғана емес, бүкіл адамзат тарихының
өзіндік санасы екенін ұмытпағанымыз жөн. Ендеше,
философия тарихын зерттеп білу бүкіл адамзат
тарихына тән ойлау процесінің, адамның дүниеге
қатынысының негізін қоғам өмірінің қилы – қилы
бұрылысқа, қайшылыққа толы жолдарымен
байланыстыра отырып, ұғыну деген сөз. Әрбір
философия тарихын оқып үйренуші, зерттеуші адам ең
алдымен адамзаттың даму тарихын ой елегінен өткізе
отырып, әрбір тарихи кезеңнің, дәуірдің сырын ашып,
ондағы процестерді жан – жақты білуге ұмтылады. Олай
болса, философия тарихы жәй ойлауды емес,
диалектикалық ойлаудың, тарихи ойлаудың жолдарын
көрсетеді.
Пайдаланылған әдебиеттер:
https://referattar.kazaksha.info/
С.Н. Кочеров, Л.П. Сидорова, ФИЛОСОФИЯ, 2015.
Философиялық сөздік. А.1996
Философия. Мананикова Е.Н.М., 2006
Есім Ғ.Фәлсафа тарихы: оқулық,-хрестоматия.Алматы: 2004
Кішібеков Д.
Философия: оқулық. -Алматы:
Қарасай, 2008

Ұқсас жұмыстар

Ежелгі Қытай Ежелгі Үнді Сократқа дейінгі кезең

Ежелгі Қытай буддизм философиясының ерекшелітері

Ежелгі Үнді және Қытай философиясы

Греция философиясы

Ежелгі Қытай философиясы

Ғылымныӊ пайда болуының негізгі кезеңдері

ҚЫТАЙ ФИЛОСОФИЯСЫ

Ежелгі Шығыс философиясы тарихи философиялық процесте дербес өзіндік ерекшелігі бар бағыт

Сократ философиясы

Үнді философиясы

Пәндер