Иммундық жауапта иммундық мүшелердің рөлі

Әл Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Биология және биотехнология факультеті

СӨЖ

Тақырыбы: Иммундық жауапта иммундық мүшелердің рөлі.

Орындағандар: Садық Талғат

Ералхан Кенжегүл

Сагинтай Аяулым

Қабылдаған: Умбетьярова Л. Б.

Жоспар

Кіріспе.

Негізгі бөлім

Иммундық жүйенің орталық мүшелері.

Иммундық жүйенің шеткі мүшелері.

Иммундық жауапта шеткі мүшелердің орны.

Иммундық жауап.

3. Қорытынды.

4. Пайдаланылған әдебиеттер.

Кіріспе

Иммундық жүйе - барлық лимфоидты организмдер мен организмдегі торшалар жинағы. Ерекше иммундық қорғаныс механизмдеріне жауапты. Иммунды жүйе сүйектік қызыл кемігі, лимфа бездері, айырша безі (тимус), кұстардың фабриций қалтасы, көкбауыр, сондай-ақ тыныс алу және ас қорыту жолдарындағы топталған лимфоидты тканьдар кіреді. Иммунды жүйе ең басты мүшесінің қызметін әртүрлі лимфоциттердің субпоппуляциялары және лимфоциттердің кейбір тармақтары атқарады, олар макрофагтармен қосылып, иммунологиялық жауаптың негізі - антиденелер түзу және сезімталдығы күшейтілген лимфоциттердің жиналуын қамтамасыз етеді, ал бұлар бөтен антигендерді таниды, қорытады және жояды. Иммундық жүйе организмнің жұқпалы ауруларға және табиғи жай заттардың зиянды әсеріне қарсы тұру қабілеттілігін қамтамасыз етеді, қызметті қалпынан өзгергенде адам ауруларға тез ұшырайды.

Иммунитет - организмнің жұқпалы ауруларға қарсы тұру, бөтен заттарды, вирустарды, бактерияларды танып зиянсыздандыру қасиеті.

Кемік майы қабырғаларда, омыртқаларда, жіліктердің шеміршекті ұштарында және т. б. сүйектерде кездеседі. Ол организмде өмір бойы сақталады да, одан үнемі қан жасушалары түзіліп отырады. Ересек адамның сүйектерінде кемік майының мөлшері шамамен 2, 5-3 кг. Кемік майы екі түрлі. Оның біріншісі - қысқа және жалпақ сүйектердің кемікті қуыстарындағы қызыл түсті кемік майы. Екіншісі - түтік пішінді сүйектердің (жіліктердің) ішкі қуысындағы сарытүсті жілік майы.

Иммунды жүйенің шеткі мушелеріне - бадамша бездер, лимфа бездері, көкбауыр, соқырішек және т. б. жатады. Жұтқыншақтың сілемейлі қабығында 6 бадамша без шоғырланған. Оларды жұтқыншақ лимфа сақинасы деп те атайды. Ол арада жұп таңдай, жұп түтікті, сыңар жұтқыншақ және сыңар тіл, бадамша бездері орналаскан. Бұл бадамша бездер организмге тамақпен түскен зиянды микробтарды жоюға қатысады. Лимфа бездері көбіне ірі қантамырлардың маңында болады. Адам организмінде 460-қа жуық лимфа бездері бар. Олар шоғырланып жатады.

ЛИМФОИДТЫ МҮШЕЛЕР

Лимфоидты мүшелер - лимфоидты жасушалар қатарының даму процесі жүретін лимфоидты ұлпа мен осы процестің өтуіне қолайлы микроорта түзетін ретикулалы ұлпадан тұратын қантұзу мүшелері.

Перифериялық мүшелер

Көкбауыр

Лимфа түйіндері

Барлық организмге таралған лимфа түйіндері

Орталық мүшелер

Тимус

Сүйек кемігі

Айырша без (тимус-thymus) иммунды жүйенiң орталық ағзасы. Сүйек кемiгiнен түсетiн құрушылардан Т-лимфоциттер жаңадан түзiлiп, өсуi, жетiлуi жүредi. Көптеген жануарлардың айырша безi кеңiрдектiң екi бүйiрiнде орналасатын қос мойын және кеуде қуысында-дара бөлiктерден тұрады. Омыртқалылар лимфоцитопоэзының орталық мүшесі. Бұл без ұрықішілік даму кезеңінде пайда болады және туылған сәтте 10-15 г салмаққа жетеді. 5 жаста толығымен жетіліп 30-40 г, ал 30 жастан кейін бездің кері дамуы басталады. Тимус безі туа біткен болмаған балалардың лимфоциттің иммунологиялық компетенсіздігіне байланысты өмір сүру қабілеті жоқ. Туа пайда болған зақымданулары байқалады - гипоплазия (Ди Джорджи синдромы) .

Тимус

ОРТАЛЫҚ ЛИМФОИДТЫ МҮШЕЛЕР

Тимустың жұқа дәнекер тіндік капсуласы бар. Тимус паренхимасы қараңғы кортикальды заттан (cortex thymi) және тимус лобулаларының орталық бөлігін алып жатқан жеңіл ми затынан (medulla thymi) тұрады. Ретикулярлы талшықтар мен жасушалар түзетін желінің ілмектерінде тимус лимфоциттері (тимоциттер) орналасқан, олар кортикальды затта ми жасушаларына қарағанда тығыз орналасқан және жұлдыз тәрізді көп жасушалы эпителий жасушалары - . Медуллада сонымен қатар тимус денелері (corpuscula thymici), гассаль денелері концентрлік жатып, қатты тегістелген эпителий жасушаларынан тұрады.

Тимустың иннервациясы: оң және сол жақ вагус нервтерінің бұтақтары, сондай-ақ жатыр мойны (жұлдыз тәрізді) және симпатикалық магистральдың жоғарғы кеуде түйіндерінің бұтақтары.

Қан айналымын арттырады: бұтақтары ішкі кеуде артериясы. Тимус тамырлары плечеголға және ішкі кеуде тамырларына түседі.

Сүйек кемігі medulla ossium қан түзу мен қатар иммунды жүйені қалыптастыратын ағза болып табылады. Сүйек кемігі негізінен қызыл кемік және сары сүйек кемігі болып бөлінеді. Қызыл сүйек кемігі medulla ossium rubra қуысты сүйектердің эпифизінде және қысқа сүйектермен жалпақ сүйектердің кемікті бөлігінде болады. Сары сүйек кемігі medulla ossium flava ұзын сүйектердің диафизді бөлігін толтырып жатады.

Сүйек кемігінің жасушалары:

қан түзетін бағаналы жасушалар (0, 01%-0, 1%) ;

эритроидты өскіннің жасушалары (18%) : эритробласттар, пронормоциттер, нормоциттер, ретикулоциттер, эритроциттер;

гранулоциттік өскін жасушалары (66%) : миелобласттар, промиелоциттер, миелоциттер, метамиелоциттер, таяқша ядролы және сегмент ядролы базофилдер, эозинофилдер, нейтрофилдер;

мегакариоциттік өскін жасушалары (1%) : мегакариобласттар, промегакариоциттер, мегакариоциттер, тромбоциттер;

моноцитарно-макрофагальными жасушалары (1%) : монобластами, промоноцитами, моноцитами; лимфоциттер (12%) : лимфобласттар, лимфоциттер, плазмоциттер.

Сүйек кемігінің негізгі қызметі-қан жасушалары мен лимфоциттердің өндірісі. Костномозговая мата пронизана көптеген гемокапиллярами бар синусоидный түрі. Осы капиллярлар арқылы жетілген жасушалардың сүйек кемігінен қанға ауысуы жүреді. Сүйек кемігінің тосқауыл функциясы, әдетте, тек жетілген элементтердің перифериялық қанға енуін қамтамасыз етеді.

Қалыпты жағдайдағы

сүйек кемігі

Сүйек кемігінің гипоплазиясы

сүйек кемігін микроскопиялау кезінде май жасушаларымен салыстырғанда қан жасушалары санының азаюы

ИММУНДЫҚ ЖҮЙЕДЕ ОРТАЛЫҚ МҮШЕЛЕРДІҢ РӨЛІ

Иммундық жүйенің бастапқы органы ретінде сүйек кемігінің рөлі, мақсаты білім-бірі өсіп тұрған қан түзетін жасушаларТ-лимфоциттердің прекурсорлары, олар кейіннентимус және функционалды жетілген в лимфоциттерінің пайда болуы. Бастапқыда бағаналы гемопоэтикалық жасушалардан жасушалар пайда болады, олар антигенге тәуелді пролиферацияға және В лимфоциттеріне дифференциацияға көшеді. Лимфоциттер қызыл сүйек кемігі жасушаларының 20% құрайды, оның 3/4бұл в лимфоциттері.

Иммундық жүйенің шеткі мүшелер

Иммундық жүйенің перифериялық ағзаларына көкбауыр, соқыр ішек, бауыр, жұтқыншақ бездері, лимфойдтық фолликулалар тобы, лимфатикалық түйіндер, қан, лимфа және де тағы басқалар жатады. Бұл ағзаларда иммунитетке тікелей иммундық бақылау жүргізетін жауапты жасушалар орналасқан. Ол органдарда иммуногенез, яғни иммундық жасушаларының өсіп - өнуін және мамандануы жүреді. Иммундық жүйенің перифериялық органдары атқаратын ісіне сәйкес органның сұйық ортасын бақылайтын, тері мен шырышты қабықшаны бақылайтын және де ішкі ағзалардың жұмысын бақылайтын деп бөлінеді. Иммундық жүйенің шеткі мүшелер жүйесінің үйымдастыру негізде жергілікті қағидалар жатыр: әрбір лимфойдтық мүше дененің белгілі бір бөлігін бақылайды, бұл жерден оған лимфа келеді немесе қан айдау жолдарында кедергі болады немесе ағзаның ішкі ортасын шектейтін кедергілермен тікелей байланысады.

Шеткі мүшелерде антигендермен жанасу арқылы лимфациттердің сонғы пісіп жетілуі антигенге тәуелді дифференциялануы жүреді, нәтижесінде сәйкес антигендерге иммундық жауап шақыратын, пісіп жетілген иммунды хабарлы лимфоциттер түзіледі. Т және В лимфоциттердің және антигенді таныстырушы жасушалардың коперациясы жүреді. Нәтижесінде В лимфоциттер антидене түзетін плазмалық жасушаларға диференцияланады.

Көкбауыр

Көкбауыр - құрсақ куысының жоғары бөлігінің сол жағындағы 9-11 қабырғалардың тұсында орналасқан сыңар мүше. Оның ұзындығы шамамен 10-14 см, ені 6-10 см, қалыңдығы 3-4 см, салмағы 150-200г. Көкбауырда қан жасушалары түзіледі әрі уақытша сақталады. Сонымен бірге көкбауырда тіршілігін жойған эритроциттер жиналады. Иммундық мүшелер организмнің ішкі ортасының тұрақтылығын және генетикалық тұтастығын қамтамасыз етеді. Көкбауырда эритроциттерден басқа Т-, В-лимфоциттер, плазмалық клеткалар және ретикулярлы фагоциттер бар. Лимфоидты клеткалар жетілетін өзгерістерге түсіп, кіші, орта және үлкен лимфоциттер, лимфобласттар, плазмобласттар пайда болады. Көкбауырдың лимфоциттерінің 20-40%-ы Т-лимфоциттер, 40-60%-ы В-лимфоциттер.

Лимфа бездері

Лимфа бездері - лимфа тамырларының бойында орналасады, қыртысты және милы қабаттары бар, лимфоидты жасушалар, макрофагтар негізінде қыртысты қабатта орналасқан. Осы қабатта лимфоидтық жасушалардың көбейетін жері - фолликулалар бар. Фолликулалар біріншілік және екіншілік болып бөлінеді: Біріншілік фолликулалар эмбрионды дамудың аяғында пайда болады. Екіншілік фолликулалар нәресте туғаннан кейін 1-2 ай өткенде пайда болады. Милы қабат пен қыртысты қабаттың арасында айырша безден келген кіші лимфоциттер орналасқан. Лимфа бездерінде де Т-В- лимфоциттерінің қарым-қатынасымен жасушалық -гуморалдық иммунды реакциялар жүреді.

Пейер табақшалары ащы ішектің шырышты қабатында орналасқан лимфа бездері: үстіңгі қабатында В-лимфоциттері, Т-хелперлері, макрофагтар, ал - эпителий жасушаларының астында Т - лимфоциттері орналасқан. Орта және үлкен лимфа бездерінде лимфоциттер көбейеді, ортасында ретикулярлық, жасушалар, макрофагтар, плазмалық жасушалар бар. Лимфа бездерінде -плазмалық жасушалар 30%, кіші лимфоциттер 40%, орташа көлемді лимфоциттер 20%, макрофагтар 10%.

Таңдай лимфа бездері (бадамша бездер) жұтқыншақта орналасып, микробтардың тыныс алу жолдарына өтуін бөгейді. Бездерде біріншілік және екіншілік фолликулалар бар. Біріншілік фолекуллалар кіші, орта, үлкен лимфоциттерден, ретикулярлі жасушалардан тұрады. Екіншілік фолликулалар көп ядролы жасушалардың жиынтығы.

Аппендикс қабырғасында лимфоидтық жасушалар (лимфобласттар, пролимфоциттер), лимфоциттер бар. Т-мен В-лимфоциттердің қатысы 14:1 ден 20:1 дейін. Т-лимфоциттері кіші және орта лимфоциттерден тұрады. Қарт адамдарда тимус сияқты аппендикс те атрофияға ұшырайды.

Лимфа түйіндері

Лимфа түйіндері (nodi lymphatici, лат. nodi- түйін, lympha - таза су, ылғал) - пішіні дөңгелек немесе сопақша келген, лимфа тамырларының бойында орналасқан, лимфоциттердің түзілу процесі (лимфоцитопоэз) жүретін шеткі қан түзу мүшесі.

Лимфа түйіндері- сыртынан дәнекер ұлпалық қапшықпен қапталған. Ол коллаген талшықтарынан, аздаған эластин талшықтарынан және миоциттерден құралған. Дәнекерүлпалық қапшықтан лимфа түйіндері ішіне тарала енетін дәнекерүлпалық перделікгер бірбірімен торлана жалғасып, лимфа түйіндерінің негізін (стромасын) құрайды. Олардың аралықтарында лимфа түйінінің негізгі қызметтерін атқаратын оның паренхимасы орналасады. Паренхиманың негізін ретикулалы ұлпа құрайды. Лимфа түйіндері сыртқы - қыртысты заттан, ішкі - бозғылт заттан және осы заттардың аралығындағы - қыртысмаңы (паракортикальды) аймақтан тұрады.

Иммундық жауапта шеткі мүшелердің орны

Иммундық жүенің шеткі мүшелер жүйесінің ұйымдастыру негізінде жергілікті қағидалар жатыр:әрбір лимфоидтық мүше дененің белгілі бір бөлігін бақылайды, ол жерден оған лимфа келеді (лимфа түйіндері), немесе қан айдау жолдарында кедергі болады (көкбауыр) немесе ағзаның ішкі ортасын шектейтін кедергілермен тікелей байланысады (тері және шырышты қабаттармен байланысқан лимфоидтық тін) .

Шеткі мүшелерде антигендермен жанасу арқылы лимфоциттердің соңғы пісіп-жетілуі-антигенге тәелді дифференциялануы жүреді, нәтижесінде сәкес антигендерге иммундық жауап шақыратын, пісіп-жетілген иммунды хабарлы лимфоциттер түзіледі. Сонымен бірге, шеткі мүшелерде көптеген антигендерге иммундық жауаптың маңызды кезеңі болып табылады. Т-, В-лимфоциттердің және антигенді таныстырушы жасушалардың кооперациясы жүреді. Нәтижесінде В-лимфоциттер антидене түзетін плазмалық жасушаларға дифференцияланады. шеткі мүшелерде иммундық жасушалар өздерінің әсерін жүзеге асырады, ол кезде лимфоциттердің антигендермен байланысты іске асырылады және иммундық жауап дамиды.

Перифериялық лимфоидты органдарда (көкбауыр, лимфа түйіндері, капсулаланбаған лимфоидты тін) жетілген аңғал лимфоциттер антигенмен және АПК-мен байланысады. Егер лимфоциттің антигенді танитын рецепторы перифериялық лимфоидты органда қосымша антигенді байланыстыратын болса, онда лимфоцит иммундық жауап режимінде одан әрі саралау жолына түседі, яғни эффектор молекулаларын - цитокиндерді, перфоринді, гранзимдерді және т. б. шығара бастайды. Иммуногенез нәтижесінде антигенді танитын және оның өзі де, осы антиген бар организмнің перифериялық тіндерінің де жойылуын ұйымдастыратын эффекторлық лимфоциттердің клондары пайда болады.

Иммундық жауап

Иммундық жауап - антигенді тануға, байланыстыруға, әлсіздендіруге, ыдыратып және ағзадан шығаруға бағытталған иммундық жүйенің арнайы кешендік серпілісі. Арнайы иммундық серпілістер гендік бөтен ақпараттарды тасымалдаушыларға қарсы бағытталады. Мысалы: вирус, бактерия, басқа да жұқпалы агенттер, ісік жасушалары мен гендері ұқсас емес ағза, бөгде нәруыздар, полисахаридтер және т. б. антигендер жатады.

Антиген (1) - ағзаға түскен кезде оны ағзадан шығаруға бағытталған ерекше иммундық жауап тудыруға қабілетті бөгде субстанция. Антигендер (antibody generator) - бұл организмде пайда болған кезде Т - және В-лимфоциттердің белгілі бір клондарының, сондай-ақ нақты антиденелердің өндірісін қоздыратын заттар.

Антиденелер (2) - бұл антигендермен ерекше әрекеттесетін иммуноглобулиндер. Иммуноглобулиндер гликопротеидтер болып табылады, олардың құрамында антигенді байланыстыратын орталықтар бар. Байланыстыру ковалентті емес және комплементарлық принципіне негізделген.

В-лимфоциттердің негізгі қызметі - ағзаға түскен антигендерге қарсы антиденелерді түзу. Антиденелер - бұл арнайы нәруыздар - иммуноглобундер. Антиденеле иммундық жүйенің шеткі мүшелерінде түзіледі, одан қанға түсіп, қан арқылы ағзадағы барлық мүшелер мен тіндерге таралады.

Т-лимфоциттер жасушалық иммунитет серпілісін жүзеге асырады, олар сонымен қатар, антигендерді тануға және жасушалық, гуморалдық иммундық жауаптардың басталуына және реттелуіне қатысады. Т-лимфоциттер иммунологиялық төзімділіктің қалыптасуына және оның сақталып қалуына ықпал етеді, Т-лимфоциттерден иммунологиялық зерде жасушалары қалыптасады. Егер де ағза антигенмен екінші рет кездесетін болса, онда зерде жасушалардың иммундық жауаптың жылдам қалыптасуына қабілеті болады.

Антигендермен әрекеттесу бойынша иммундық жауап екіге бөлінеді:

1. Біріншілік иммундық жауап (антигенмен бірінші кездесуде пайда болады)

2. Екіншілік иммундық жауап ( антигенмен қайта кездескенде пайда болады )

Кез-келген иммундық жауап екі кезеңнен тұрады:

Индуктивті - антигенді ұсыну және тану

Өнімді - иммундық жауап өнімдері анықталады.

Біріншілік иммундық жауап үшін келесі ерекшеліктер тән.

Жасырын кезеңнің болуы (антигенмен алғашқы байланысқаннан кейін 2-3 күн) . Бұл есте сақтау лимфоциттерінің болмауына байланысты. Лимфоциттердің барлық клондары G0 демалу кезеңінде. Организмге түскен кезде антиген алдымен IgM синтезделеді (антиденелер 2-3 күннен кейін анықталады), содан кейін IgG (шыңы 10-14 күнде болады, және бұл антиденелер өмір бойы төмен титрде сақталуы мүмкін) . Сондай-ақ, IgA, IgE және IgD деңгейлерінің шамалы өсуі байқалады. Антиген-антидене кешендері түзіледі.

Үшінші күннен бастап иммундық Т-лимфоциттер пайда болады.

Ұқсас жұмыстар

Дендриттік жасушалар

Иммундық жауапқа қатысатын иммундық жасушалар

Цитокиндердің әсерлері

Иммунды жауаптың нейро - эндокринді жүйесі

Иммунитеттің жасушалық негізі

Цитокиндер, стресс пен гормондардың иммундық қызметке әсері

Табиғи киллерлер

Организмнің иммуннды жүйесі. Иммунокомпетентті жасушалар, олардың негізгі қызметі. Иммуногенездегі жасушааралық кооперация туралы түсінік

Жүйелі қызыл жегі ауруы

Иммундық жүйенің патофизиологиясы ЖИТС