Ауыл шаруашылығындағы биотехнология: Қазақстандағы рөлі мен қолданбалары

Биотехнология және ауылшаруашылығы

Биотехнология биологиялық процестер мен нысандарды пайдалануға негізделген, экономикалық жағынан тиімді, маңызды штамдар алуға бағытталған ғылым мен өндірістің жаңа бағыты. Биотехнологияның негізгі объектісі - тірі жасушалар, атап айтқанда жануар, өсімдік текті жасушалар және микробтар немесе олардың биологиялық белсенді метаболиттері.

Биотехнология

Биотехнологияның бағыттары

Қоршаған орта ремедиациясында

Ауыл шаруашылығында

Фармацевтикада

Биоэнергетикада

Биоэлектроникада

Тағам өнеркәсібінде

Ауыл шаруашылығы

Ауыл шаруашылығы Қазақстан экономикасының негізгі салаларының бірі болып табылады. Аграрлық сектордың даму деңгейі кашан да қазақстандық қоғамның экономикалық және коғамдық - саяси тұрактылығын аныктайтын факторы болып келді және әлі де болып келеді. Республика экономикасы дамуының басым бағыттарының бірі бола отырып, ауыл шаруашылығы аса зор әлеует пен үлкен қорға ие. Ел тұрғындарының 40% -дан астамының қызметі мен тіршілік көзі ауылдық жер болып табылады, олардың көпшілігі үшін жер - негізгі өндіріс құралы. Аграрлык өндірістің тұрактылығы - елдің азық- түлік кауіпсіздігінің негізі. Астык және ауыл шаруашылығының баска да өнімдері әлемдік нарықта экспорттық өктемдік жасауда әлеуетті өнімдердің және валюталық түсім көздерінің бірі.

Ауыл шаруашылығы

Ауыл шаруашылығындағы биотехнология

Ауыл шаруашылық және тұрмыстағы қалдықтар, автомобильдерден шығатын улы заттар өндірістен және ірі калалардан бөлінетін лас суларды тазартуда микробиологиялық биотехниканың маңызы зор. Арам шөптерге, түрлі зиянды жәндіктерге карсы күресуде қолданылатын пестицидтердің адам үшін зиянды екені белгелі. Сондықтан пестицидтердің орнына экологиялық жағынан тиімді препаратттар биотехнология тәсілімен алынады. Топырактың құнарлығн арттыруда да биотехнологияның маңызы зор. Мысалы, ауа азотын пайдаланып, онымен коректенетін микроорганизімдердің көмегімен бактериялы тыңайткыштар дайындалады.

Бұл бағыт өсімдік және мал шаруашылығын, ветеринарияны қамтиды. Селекцияда тұрақтылыққа, сапасына және

нәтижелілігіне қолданылатын дәрумендер, минералды элементтер, майлар, көмірсулар, ақуыз құрамынан қалыптастырылған ауыл шаруашылық дақылдарды бөлу, олар жасуша

биотехнологиясында және өсімдік жасушасының тотипотенттігі, клоналді микрокөбеюге және өсімдік шаруашылығының

саласында тез арада жаңа бағыттарды табу; вирустардан өсімдіктердің сауығуы; өсімдік текті жем ақуыздарын және биологиялық белсенді заттарды алу; ауыр металдарға, фитопатогендерге, төмен темпера-тураға, түздануға, кебуге тұрақты, селекцнядағы генді-инженериялық технологиядағы өсімдіктердің жаңа сұрыптары

мен бағытын беретін, изоляцияланған жасушаларды қолдану.

Мал шаруашылығында азықтық жемшөпке құнарлығын арттыру үшін ферменттер (аминосубтилин, протосубтилин, т. б) қосады. Соның нәтижесінде жемшөп құрамындағы күрделі қосылыстар (лигнин, целлюлоза, т. б) жаксы ыдырайды.

Мал шаруашылығында жасушалық биотехнологияны, эмбрион трансплантациясын қолдану, шаруашьшық бағалық қасиетін жоғарьшатуға мүмкіндік береді: өсу және күндылық, инфекцияға түрақтьшық, сауылымның жоғарылауы; рекомбинантты ДНК - технология жолымен трансгенді жануарлар

сүтімен (адамның сарысулық альбумині, антигемофильді фактор, антитрипсин, урокиназа, химозин және т. б. ) биологиялық белсенді заттарды алады; сонымен қатар қоректік ақуыздарды, алмастырылмайтын амин қышқылдарын, дәру-

мендерді, антибиотиктерді алу маңызды, олар ауыл шаруашылық малдарының рационын толықтырады.

Профессор Д. Л Шамис Қазақстанда ұсак ағзаларды және микроб текті физиологиялық белсенді заттарды медицинада, жеңіл және тамак өнеркәсібінде, ауыл шаруашылығында пайдалануға байланысты біркатар бағыттарды дамытты.

Қолдан ұрыктандыру, арнайы жемдеу аркылы малдың тез қоң жинауы биотехнологияға байланысты. Яғни ол ауыл шаруашылығында кең қолданыста. Бүкіл әлем өнімділік пен сапаны арттыру максатында паразиттер мен түрлі зиянды құрт құмырскалармен күресті химиялык әдістер мен емес табиғи әдістермен жүргізуге бетбұрыс жасауда. Қазір таза биологиялык асқа жүгінетіндер саны артып келе жатыр. Бүкіл әлем соған бағыт ұстауда.