Белгілердің тұқым қуалауы

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГГІ

СӨЖ
Тақырыбы:
“Белгілердің тұқым
қуалауы”
ЖОСПАР:

1.Кіріспе
2.Негізгі бөлім
2.1. Генетика ғылымы туралы ұғым
2.2. Белгілердің тұқым қуалауы
2.3. Генеалогиялық шежіре әдісі
3.Қорытынды
Генетика ғылымы – қазіргі
заманның биологиялық негізі.
Биология – тірі табиғатты, оның алуан
түрлілігі мен тірі организмдердің
құрылысын, қызметін, өсіп дамуын және
сыртқы ортамен қарым-қатынасын
зерттейтін ғылым.
Генетика – бүкіл тірі организмдерге тән
тұқымқуалаушылық пен өзгергіштікті
зерттейтін биология ғылымының бір
саласы. Генетика ғылымы – қазіргі
заманның биологиялық негізі.
ы
ла х г
ну
т
м
де
ш
рд
м
о і
ш
ыл қ т
и
ос
ық ң
уоа
і
к
мард
кал
а

а ақае
ш ун
де
ыр
ы
оқө
т
т
ыл
еа
ғ
ж
ы ра
м
дқ
ыы
о
н
ңрг о
а
р
н
ани
рлад
та
ас
қ5н
а
0а
н
шм
а
ы о
т
рг
қал
ы
т
қ
н
ы и
т
к
Иоганн Грегор Мендель
(1822-1884)
Генетиканың ғылым ретінде
негізін австралиялық табиғат
зерттеушісі Иоганн Грегор
Мендель қалады. Ол 1865 жылы
“Өсімдік будандарына
жүргізілген тәжірибелер”
атындағы мақаласында
белгілердің тұқымқуалау
заңдылықтарын жариялады.
Алайда, генетика ғылымы ресми
түрде 1900 жылы қалыптасты.
Т. Морган және оның мектебі (Г.
Меллер, А.Стертевант , К.
Бриджес және т.б.)
тұқымқуалаушылықтың
хромосомалық теориясының
негізін қалады; Оның зерттеу
зерзаты дрозофила жеміс
шыбыны болды;
Гендердің хромосомада
орналасуының заңдылықтары
Г.Мендельдің заңдарының
цитологиялық механизмдерін
түсіндіруге көмектесті.

Томас Хант Морган - американдық
биолог және генетик. Нобель
сыйлығының лауреаты (1933 жыл).
и
л
орқ
ы аог
м
лез
ы
м
н қ
ақ
ду
л аі
ы
л
а
қ
у
т
и
п
т
е
р
і
Гг
а
Ее
у
Н
н
т
Д
д
и
Іі
п
т
е
р
і

Х-тіркесті У- тіркесті

Доминантты (Голандриялық)

Рецессивті

Аралық
Ядролық тұқымқуалау
Х хромосомада орналасқан гендер Х-тіркес
деп аталады. Бұл гендер еркектерде және
әйелдерде бірдей көрінбейді. Әйелдерде олар
аллельді жағдайда болады (гомо- немесе
гетерозиготалы), онда еркектерде –
гемизиготалы жағдайда болады, өйткені Х
хромосомадағы орналасқан гендердің аналогы
Y хромосомада болмайды.
Х-тіркес доминантты белгілер
үшін критерийлер:

1. Әйелдерде гетерозиготалы
жағдайда экспрессирленеді;
2. Әйелдерге қарағанда
еркектерде ауыр дәрежеде
көрінеді;
3. Еркектерден барлық
қыздарына беріледі, ұлдарына
берілмейді.

Мысалы: D-резистентті рахит,
тіс эмалінің қараюы
.
тіркес
рецесси
вті
Әйелдерде бергіле
белгі бар, рдің
әкесінде де
болады, анасы критер
тасымалдауш ийі:
ы (немесе
белгінің
фенотиптік
көрінуі
болады).
Гетерозигота
лы аналардың
ұлдарының Әрқашан
жартысында еркектерде
белгі бар, ал көрінеді, яғни
гомозиготалы жиі белгіні
аналардың тасымалдауш
барлық ы;
ұлдарында Әйелдерде
болады; тек
гомозиготалы
жағдайда
көрінеді;
Цитоплазмалық тұқымқуалау

Аналары мДНҚ гендерін барлық
ұрпақтарына береді, ал әкелері
бұл гендерді өте сирек
жағдайда, сперматозоидтың
митохондриясы зиготаға енген
кезде береді..
мДНҚ шамамен 16600 жұп нуклеотидтерден тұрады.
мДНҚ-да орналасқан 37 геннің 24-і РНҚ кодтайды (22
тасымалдаушы және 2 рибосомальды). Қалған 13 гендер
жасушаның тыныс алуына қатысатын ақуыздарды
кодтайды.

Мднқ-ның ерекшелігі:
Кроссинговер жүрмейді;
Репарация қарапайым;
Гистондары болмайды,
гендерінде интрондар жоқ.
ГЕНЕАЛОГИЯЛЫҚ ШЕЖІРЕ ӘДІСІ
Бұл әдіс бойынша туыстық қатынастарды, туыстар
арасындағы аурулардың бірнеше ұрпақ бойы тұқым қуалау
сипатын, оның шыққан тегіне шежіре құрастыру аркылы
зерттеп аныктайды. Шежіре әдісінің негізгі мақсаты —
жиналған деректер бойынша шежіре үлгісін құрастыру және
оны талдау. Шежіре құрастыруды бастайтын адамды
пробанд деп атайды. Оның іні-қарындастарын сибстер деп
белгілейді.

VІ VІІ
Шөбере Шөпше
V ІV ІІІ ІІ І
лер ктер
ұрпағы ұрпағы
Тұқым куалайтын аурулардың көріну жиілігі
некелердің түріне де байланысты болады. Жер
бетінде көп тараған некенің түрі — туыс емес
некелер. Осымен катар туыстык некелер де
кездеседі. Туыстық неке деп әке-шеше жағынан
туыс адамдардың бір-бірімен некелесуін айтады.
Қазір мұндай некелер сирек кездеседі. Ерте
заманнан бастап-ақ біздің ата-бабаларымыз
туыстық некеге рұқсат бермеген. Әр адамның
генотиігінде жағымсыз рецессивті гендер болады.
Бұл гендердің сол ұрпақта көрінбеу себебі — ол
гетерозигота күйінде болады.
Ал туыстық неке кезінде жағымсыз гендер
бойынша гетерозиготалы ата-анадан ауру ұрпақ
тууының мүмкіндігі артады. Себебі рецессивті
гендер гомозиготалы күйге көшуге мүмкіндік
алады. Сонымен туыстық некелерде балалардың
ауруы және өлуі, туыс емес некелермен
салыстырғанда едәуір көп болады. Мысалы, тұқым
қуалайтын ихтиоз (тері) ауруы 1 миллион адамның
біреуінде немесе екеуінде кездеседі. Ал туыстық
неке жағдайында (бөлелер) 16 мың адамға біреуі
кездеседі. Туыс емес некелерде фенилкетонуриямен
ауыратын балалар 1000 :1 кездессе, ал туыстык
некеде 6—7 есе артык кездеседі.
ҚОРЫТЫНДЫ:
Мендель және Морганның еңбектері классикалық
генетиканың негіздерін қалады.
Бір хромосома орналасқан гендер- тіркес гендер,
тіркесу тобын құрайды, саны ХХ-23, ХУ-24.
Толық тіркесу- гендер өте жақын орналасқанда
Толымсыз тіркесу - гендер 1-50 морганид
арақашықтықта
Тәуелсіз тұқым қуалау – гендер 50 морганидтен
жоғары арақашықтықта
Тәуелді тұқым қуалау - әр түрлі хромосомаларда
орналасқанда

Ұқсас жұмыстар

Тіркесіп тұқым қуалау және кроссинговер. 2. Генетикалық карталар. 3. Жынысты анықтаудың баланстық теориясы.

Эпистаз

Белгілердің тұқым қуалау типтері

Митохондриялық тұқым қуалау

Жыныс генетикасы

Адам хромосомасының генетикалық картасы. Адамның жыныс генетикасы

Генетикадағы зерттеу нысаналары. Дрозофила шыбыны және т. б

Генетиканың даму кезеңдері

ГЕНЕТИКА ЖӘНЕ АУРУЛАР

Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы туралы

Пәндер