Баку мұнайы 1917 жылға дейін

Презентация қосу

Баку мұнайы 1917
жылға дейін
Тапсырған:Амангелді
Нұрсәт
Әзербайжанның мұнай өнеркәсібін
даму

I кезең II кезең
1871 жылға дейін 1871 жылдан бастап 1920
ұңғымадан мұнай өндіру. жылы мұнай өнеркәсібін
мемлекет меншігіне алғанға
дейін механикалық
бұрғылауды қолдана отырып
өнеркәсіптік мұнай өндіру.
Әзербайжанның мұнай өнеркәсібін
даму

III кезең IV кезең V кезең
Кеңес дәуірінде мұнай 1950 жылы Мұнай 1994 жылдың 20
өнеркәсібін мемлекет тастары кен орны қыркүйегінде
меншігіне алғаннан пайдалануға Әзірбайжан-Чираг-
кейін, 1950 жылы берілгеннен кейін 1994 Гюнешли кен
Мұнай тастарындағы жылы шетелдік орындарында алғашқы
ірі теңіз мұнай кен инвестицияларды ірі «Ғасыр
орны ашылып, көздейтін алғашқы келісімшарты»
игерілгенге дейін. «Ғасыр келісімшарты» жасасудан және егемен
жасалғанға дейін. Әзірбайжанның мұнай
Әзірбайжанның мұнай өнеркәсібі 130 жылдық даму
тарихына ие. Әзірбайжанда ұңғымадан мұнай өндіру
ежелгі уақытта белгілі болған.
Приск Понтик (V ғ.), Абу-Исаг Истахри (VIII ғ.), Масуди
(Х ғ.), Олеерия (ХІІ ғ.), Марко Поло (ХІІІ-ХІV ғ.) Және
басқалардың мәліметтері бойынша мұнай біздің
дәуірімізге дейін де экспортталған. Абшерон түбегінен
Иранға, Иракқа, Үндістанға және басқа елдерге.
I кезең
Марко Полоның айтуынша, XIII ғасырда
Апшерон түбегінде көптеген мұнай
ұңғымалары жұмыс істеген және
олардан алынған мұнай пациенттерді
жарықтандыру және емдеу үшін
пайдаланылған. XIV ғасырдың басында
Әзірбайжанға сапар шеккен француз
миссионері монах Журдан Каталани де
Северак өзінің жазбаларында Баку
маңында мұнай өндірісі туралы айтады.
Әзірбайжанда ұңғымадан мұнай өндіру
туралы құнды мәліметтер XVI-XVII
ғасырлар саяхатшыларының
хабарламаларында қамтылған.
I кезең
XVI ғасырда Әзірбайжанға сапармен
келген ағылшын сауда агенті Джеффри
Дюкет Баку маңында өндірілген
«нафта» деп аталатын қара майдың
400-500 керуендерінде қашырлар мен
есектерге тасымалданатынын жазады.
Бұл есептерде Сураханиде «ақ май»
өндірісі туралы да айтылған.
Д.Дюкеттің Бакудегі керуендермен
мұнайды тасымалдау туралы есептері
16 ғасырда Абшерон түбегінің кен
орындарынан ұңғыманың айтарлықтай
мұнай өндіргендігі туралы
куәландырады.
I кезең
Амин Ахмед Разидің (Иран, 1601 ж.)
Айтуынша, XVI ғасырдың басында Баку
маңында 500-ге жуық мұнай
ұңғымалары болған, олардан қара және
ақ мұнай алынған.
I кезең
Неміс саяхатшысы, білімі бойынша
дәрігер, ғалым Энгельберт Кемпфер
Швеция елшілігінің хатшысы ретінде
1683 жылы Әзірбайжанға сапармен
барып, Балахани, Раман, Бинагад және
Сураханидегі Абшерон түбегіндегі
мұнай кен орындарын аралады.
Э.Кемпфердің айтуы бойынша, Апшерон
түбегіндегі кен орындарынан алынған
майлар пакеттік жануарларға,
араптарға және түйелерге Бакуге, одан
әрі теңіз арқылы Каспий маңы елдері -
Иранға, Орталық Азияға, Дағыстанға
және «Черкеске» (Солтүстік Кавказ)
жеткізілген.
II кезең
Мұнайдың коммерциялық өндірісі 1871
жылы Балахани және Биби-Хейбат кен
орындарында ұңғымаларды
бұрғылаудың механикалық әдісі арқылы
басталды. Балаханасында 1871 жылы
бұрғыланған алғашқы ұңғы тәулігіне 70
баррель (10 тонна) мұнай өндірді.
II кезең
Апшерон түбегінде ұңғымаларды
бұрғылаудың механикалық әдісінің
техникасы мен технологиясы дамыған
сайын бірінен соң бірі жаңа мұнай кен
орындары ашылады (Бинагади, Артем
аралы, Сурахани және т.б.), мұнай
өндірісі артады, мұнай саласы
инфрақұрылымының дамуы басталады,
мұнай өңдеу қарқынды дамып келеді,
Әзірбайжанда ұлттық буржуазия
қалыптасуда.
II кезең
ХІХ ғасырдың 70-жылдарының басында
Ресей үкіметі жақында аннексияға
алынған Әзірбайжандағы мұнай өндіру
монополиясын жойды.
1872 жылы мұнай саласындағы
қатынастарды реттеу үшін екі
заңнамалық акт қабылданды: «Мұнай
кен орындары туралы» және «Мұнай
өнімдеріне акциздер алу» және «Жеке
тұлғаларға жалға алушылардың
қолындағы мұнай кен орындарын
аукцион арқылы сату туралы» заң..
II кезең
Осы заңдар қабылданғаннан кейін 1872
жылы мұнай кен орындары жеке
адамдарға сатыла бастады. Бірінші
аукцион 1872 жылы 31 желтоқсанда
өтті, онда Балаханыда 15 учаске, Биби-
Хейбатта жалпы құны 2975 рубль
болатын 2 учаске сатылымға
шығарылды. Қабылданған заңдарға
сәйкес, пайдаланылмаған мемлекеттік
жер мұнайдың барлауы және табылған
кен орындарын пайдалану үшін 24 жыл
мерзімге жалға беріліп, жердің оныншы
бөлігіне 10 рубль жылдық жалдау
шарты 1,092 гектарға тең болды.
II кезең
Мұнайдың монополиялық экспорты
құқығы, жасалған келісімге сәйкес,
лизинг алушыға тиесілі болды. Жалға
алушы өз қалауы бойынша өндірілген
мұнайдың бағасын белгілеуге құқылы
болды. Мұрағат деректері бойынша
лизинг алушының таза пайдасы
сатылған мұнайдың 14-15% құрады.
Егер мұнай іздеу жұмыстары сәтсіз
болса, онда жалға алушы жалға
алынған жерді сатып алуға немесе оны
мемлекетке қайтаруға құқылы, оны
бұрын толық тазартқан.
II кезең
Мұнайдың монополиялық экспорты
құқығы, жасалған келісімге сәйкес,
лизинг алушыға тиесілі болды. Жалға
алушы өз қалауы бойынша өндірілген
мұнайдың бағасын белгілеуге құқылы
болды. Мұрағат деректері бойынша
лизинг алушының таза пайдасы
сатылған мұнайдың 14-15% құрады.
Егер мұнай іздеу жұмыстары сәтсіз
болса, онда жалға алушы жалға
алынған жерді сатып алуға немесе оны
мемлекетке қайтаруға құқылы, оны
бұрын толық тазартқан.
Мұнай өнеркәсібіндегі
әзірбайжан
капиталының үлесі
0 0 0 0
1 2 3 4
1872 жылғы ХІХ ғасырдың 70- 1883 ж. Мұнай-өнеркәсіп ХІХғасырдың
бірінші аукционда жылдарының кәсіпорындарының 135 аяғында
жергілікті аяғында мұнай иесінің ішінде 17 Әзірбайжан
капиталды тек өндірісіндегі ішкі әзірбайжан болған. өкілдері 167
0,1% қатысу капиталдың кәсіпорынның 49
үлесімен бір ғана көлемі шамалы кәсіпорнына иелік
әзірбайжандық өсті, бұл 4% -дан етті, бұл 29,3%
фирма ұсынды астамды құрады. құрады
II кезең
Бірінші мұнай өңдеу зауыты
(керосин) Бакуде 1859 жылы
салынды. 1867 жылы мұнда
ондай 15 зауыт жұмыс істеп
тұрды. 1876 жылы мұнай
өнімдеріне акциз жойылғаннан
кейін жаңа зауыттар салынды
және жаңа технология енгізілді,
бұл тазартылған өнімнің жаңа
түрлерін алуға мүмкіндік
шетелге экспорттала бастады
берді.
II кезең
1876 және 1881 жылдары майлау
майларын шығаратын екі жаңа
зауыт салынды.
70-жылдардың басында
Әзірбайжан астанасының
өкілдері керосин өндіретін 46
шағын кәсіпорынның 25-іне иелік
етті. 1883 жылы Бакуде 100
керосин өндірушінің 21-і
әзірбайжандар болды. Осы
жылдан бастап Баку керосині
II кезең
1878 жылы Балахан кен орнын
Бакудегі мұнай өңдеу зауытымен
байланыстыратын ұзындығы 12
км болатын алғашқы кеніштік
мұнай құбыры салынды. 1898
жылдың аяғында Бакудегі мұнай
кен орындарын мұнай өңдейтін
зауыттармен байланыстыратын
мұнай кәсіпшілік құбырларының
жалпы ұзындығы 230 км құрады,
жалпы сыйымдылығы 1 миллион
тонна мұнай.
ХІХ ғасырдың 70-жылдарынан
бастап Бакуде бұрын-соңды
болмаған экономикалық өрлеу
болды.
II кезең
Қалада қуатты индустриялық
әлеует құрылды, мұнай өндіру,
өңдеу және сату үшін жүздеген
ірілі-ұсақты компаниялар
ашылды. Баку әлемдегі қаржы
орталықтарының біріне
айналуда. 1873 жылы Кавказға
барған швед Роберт Нобель
(Сібірдегі Ижевскідегі ағайынды
Нобель қару-жарақ зауытына
ағаш іздеу үшін) Бакуде «мұнай
асығын» тауып, 25 000 рубль
ақша салып, шағын керосин
зауытын сатып алды.
II кезең
Бірнеше жылдан кейін, 1876
жылы, ағайынды Нобельдер
Бакуде мұнай өндіріп, оны
өңдейтін мұнай компаниясын
ұйымдастырды, ол кейіннен
Ресейдегі ең ірі мұнай
компаниясына айналды, ол
Рокфеллер компаниясының
Standard Oil компаниясын Ресей
нарығынан толығымен
ығыстырды. Ағайынды
Нобельдер мұнай өндіретін кен
орындарын, ондаған мұнай
өңдеу зауыттарын, мұнай
цистерналарын, баржаларды,
теміржолдарды, қонақ үйлерді
және т.б. иеленді.
II кезең
ХІХ ғасырдың 80-ші жылына
қарай Бакуде 200 шағын мұнай
өңдеу зауыттары
(қондырғылары) салынды,
олардың едәуір бөлігі Нобель
ағаларына тиесілі болды.
Баку мұнай өңдеу зауыттарының
мұнай өнімдерінің үлгілері
Парижде (1878), Брюссельде
(1880), Лондонда (1881) өткен
дүниежүзілік көрмелерде
көрсетіліп, сарапшылардың
жоғары бағаларын алды.
Сол жылдары ағайынды
Нобельдер Каспийде әлемдегі
алғашқы мұнай танкерін жасады.
II кезең
Бакудегі «Мұнай бумы»
француздардың «Ротшильд үйі»
назарын аударды.
1883 жылдан бастап
Ротшильдтер негізінен Бакуде
несиелік-несиелік
операциялармен және мұнай
саудасымен айналысты.
Ротшильдтердің алғашқы
капиталы 1883 жылы 1,5
миллион рубльден 1895 жылы 6
миллион рубльге, 1913 жылы 10
миллион рубльге дейін өсті..
II кезең
Ротшильдтер балансында,
Сабунчиде, Раманахта мұнай кен
орындарына, Кишлидегі керосин
мен мұнай зауыттарына иелік
етті.
1883 жылға қарай Ротшильдтер
астанасының арқасында Баку-
Батуми теміржолы аяқталды, ол
Бакуадан Еуропа елдеріне мұнай
мен мұнай өнімдерін (негізінен
керосин) экспорттауда маңызды
рөл атқарды. Осы теміржолдың
салынуымен Батуми әлемдегі
маңызды порттардың біріне
айналады.
II кезең
1886 жылы Ротшильдтер Каспий-
Қара теңіз мұнай компаниясын
құрды. 1890 жылға қарай
Ротшильд банкінің капиталы
Баку мұнайының 42% экспортын
басқарды.
20 ғасырдың басында
Ротшильдтер Әзірбайжандағы
мұнай мүдделерін Англия-
Голландия Royal Dutch Shell
корпорациясына берді және сол
уақыттан бері Ұлыбритания
капиталы Әзірбайжанның мұнай
саласында көрнекті орынға ие
болды.
II кезең
Осы жылдары Апшерон
түбегіндегі мұнай кен
орындарының 60% -дан астамы
үш ірі компаниялардың қызметі
саласында шоғырланды: Royal
Dutch Shell, Nobel Brothers Oil
Production Partnership және
Russian General Oil Society.
Әзірбайжанның мұнай
өнеркәсібіндегі жарғылық
капиталы 165 миллион рубльге
жетті.
II кезең
1874 жылдан 1899 жылға дейін
Әзірбайжан өнеркәсібінде 29
акционерлік қоғам құрылды,
оның ішінде шетелдік
капиталдың қатысуымен.
Шетелдік капиталдың позициясы
күшейген сайын Әзірбайжанның
мұнай өнеркәсібі шетелдік
инвесторлардың қолына көбірек
өтті. Мысалы, егер 1902 жылы
мұнай саласына салынған
капиталдың 16% -ы шетелдік
инвесторларға тиесілі болса,
онда 1912 жылы Әзірбайжанның
мұнай саласында шетелдік
капиталдың үлесі 42% -ды
құрады.
II кезең
Әлемдік өнеркәсіп
орталықтарының мұнайға және
мұнай өнімдеріне деген
сұранысының өсуі Әзірбайжанда
мұнай өндірісінің айтарлықтай
өсуіне ықпал етті. ХХ ғасырдың
басында (1901 ж.) Мұнда 11,0
млн тонна мұнай өндірілді, бұл
әлемдік мұнай өндірісінің
жартысынан астамын құрады.
II кезең
Сонау 1880 жылы атақты химик
Д.И. Менделеев Қара және
Жерорта теңіздері арқылы
әлемдік мұнай нарығына шығу
үшін Баку-Батуми мұнай құбырын
салу қажеттілігі туралы идеяны
алға тартты. Мұнай мен мұнай
өнімдерін құбыр арқылы
тасымалдау теміржолға
қарағанда әлдеқайда арзан әрі
тиімді екендігі дәлелденді.
Осыған қарамастан, шамамен 1
миллион тонна мұнай мен мұнай
өнімдерін айдайтын Баку-Батуми
мұнай құбырының құрылысы
(ұзындығы 833 км, диаметрі 200
мм) 1897 жылы ғана басталып,
1907 жылы аяқталды.
II кезең
Мұнай саласын мемлекет
меншігіне алғанға дейін
Әзірбайжанда 109 акционерлік
қоғам жұмыс істеді. Оның 72-сі
жалпы сомасы 240 миллион
рубль болатын Ресей капиталына
және 37 жалпы құны 100
миллион фунт стерлинг болатын
Британия капиталы болды.
Әзірбайжанның мұнай
өнеркәсібіндегі ең ірі капиталы
«Нобель Ағайындылар»
компаниясына тиесілі болды
(акциялардың ең жоғары бағасы
5000 рубль болған 30 миллион
рубль). Компанияның капиталы
А.И. Манташов 20 миллион рубль
болды.
II кезең
Каспий-Қара теңіз мұнай
өнеркәсібі және сауда қоғамы
Ресей капиталының 10 миллион
рубльіне иелік етті.
Сол кездегі Әзірбайжанның ірі
мұнайшы-өнеркәсіпшісі және
өнер меценаты Иса бей
Гаджинскийдің «Хажы-Челекен
мұнай компаниясы» Британ
капиталының 1,25 миллион
фунтына иелік етті. Мұнай
саласын мемлекет меншігіне алу
қарсаңында 270 мұнай өндіруші
кәсіпорын, келісімшартты
бұрғылау жұмыстарымен
айналысатын 49 ірілі-ұсақты
фирмалар, 25 мұнай өңдеу
зауыты, 100-ден астам

Ұқсас жұмыстар

ТҮРКІСТАН ӨЛКЕСІ - ТҮРКІСТАН АВТОНОМИЯСЫ АТАНУЫ

Мұнай қандай зат

КАСПИЙ ТЕҢІЗІНІҢ СТАТУСЫ

Байтұрсынұлы пен

Мұстафа Шоқай өмірбаяны

Ресей және ОПЕК

Құмкөл мұнайы

Түркістан автономиясының үкімет басшысына сайлануы

Халықаралық қатынастардағы Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі

Өзен көлігі

Пәндер