ХИМИЯЛЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕР АТАУЛАРЫ

Презентация қосу

ТАҚЫРЫП: ХИМИЯЛЫҚ
НОМЕНКЛАТУРА

Орындаған: Мұрат Назгүл
Қабылдаған: Жакупова Майра Омаровна
ХИМИЯЛЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕР
АТАУЛАРЫ

Химиялық элементтер атаулары Химиялық
элеметтердің барлық латын атаулары 2-ші септеудің
neutrum зат есімдері болады. Ерекше атаулар:

Sulfur, uris n (III cептеу)
күкірт

Phosphorus, i m (masculinum)
фосфор.
Химиялық Латын Қазақша
элемент атауы атауы
Al Aluminium, i n алюминий
Ag Argentum, i n күміс
As Arsenĭcum, i n күшән
Au Aurum, i n алтын
B Bromum, i n бром
Ba Barium, i n барий
Bi Bismuthum, i n висмут
C Carboneum, i n көмірсүте
Ca Calcium, i n к кальций
Cl Chlorum, i n хлор
Cu Cuprum, i n мыс
F Fluorum, i n seu фтор
Fe Phthorum,i n Ferrum, i n темір
H Hydrogenium, i n сүтек
Hg Hydrargўrum , i сынап
IK n Iodum, i n йод
Li Kalium, i n калий
Mg Lithium, i n литий
Mn Magnesium, i n seu магний
N Magnium, i n Manganum, i марганец
Na n азот
O Nitrogenium, i n натрий
Pb Natrium, i n оттек
Ph Oxygenium, i n қорғасын
S Plumbum, i n фосфор
Si Phosphŏrus, i m күкірт
Zn
Sulfur, ŭris n кремний
Silicium, i n мырыш
Zincum, i n
ҚЫШҚЫЛ АТАУЛАРЫ
Қышқылдардың латын атаулары acidum, i n қышқыл
деген зат есімнен және онымен қиысқан І топтың сын
есімінен тұрады. Қышқыл құрастырушы негізге -icum
немесе -osum жұрнақтары қосылады.
Қышқылдың деңгейі жоғары болса -ĭc- жұрнақ,
қышқылдың деңгейі төмен болса -ōs- жұрнақ қосылады.
ОТТЕГІСІЗ ҚЫШҚЫЛДАР
Оттегісіз қышқылдар атауларына hydro-
префикс қосылады. Мыс.: бор қышқылы acidum
boricum
Recipe: Acidi borici 1,0 aзотті қышқылы acidum
nitrosum Recipe: Acidi nitrosi 1,0
тұз (хлорсутек) қышқылы acidum hydrochloricum
Recipe: Acidi hydrochlorici 1,0
ОКСИДТЕР
Оксидтер атаулары екі сөзден тұрады. Бірінші сөз – ілік септікте
тұратын элементтің атауы (қиыспаған анықтауыш), екінші сөз –
оксидтың атауы (септелінеді). Oxy – оттектің бар болуын көрсетеді:
оxўdum, i n оксид рeroxўdum, i n пероксид hydroxўdum, i n
гидроксид
Оксидтер атауларының мысалдары: Zinci oxydum мырыштың
оксиды
Recipe: Zinci oxydi 1,0
Hydrogenii peroxydum сутектің пероксиды
Recipe: Hydrogenii peroxydi 1,0
Aluminii hydroxydum aлюминийдың гидроксиды
Recipe: Aluminii hydroxydi 1,0
Шала тотықтардың атаулары элементтің атауынан және онымен қиысқан
oxydulatus, a, um шала тотық сын есімнен турады. Екі сөз де септелінеді.
Мысалы:
Nom.sing. Nitrogenium oxydulatum Gen.sing.
Nitrogenii oxydulati
МАҢЫЗДЫ ҚЫШҚЫЛДАР АТАУЛАРЫ
acidum carbolicum карбол қышқылы
acidum carbonicum көмір қышқылы
acidum citricum лимон қышқылы
acidum folicum фолий қышқылы
acidum глютамин
glutaminicum қышқылы сүт
acidum lacticum қышқылы
acidum lipoicum липой қышқылы
acidum nicotinicum никотин
acidum nitricum қышқылы азот
acidum қышқылы
phosphoricum фосфор
acidum salicylicum қышқылы
acidum sulfiricum салицил
аcidum arsenicosum қышқылы күкірт
аcidum nitrosum қышқылы
аcidum sulfurosum мышьякты
асidum қышқыл азотты
hydrochloricum
асidum қышқыл күкіртті
hydrocyanicum қышқыл
асidum хлорсутек (тұз)
hydrosulfuricum
қышқылы цианды
қышқыл
күкүртті сутек қышқыл
ТҰЗДАР АТАУЛАРЫ
Тұз атаулары екі зат есімінен тұрады: бірінші орында ілік
септікте Gen.sing. тұрған және қыиспаған анықтауыш болатын
катион атауынан, және екінші орында атау септікте
Nom.sing. тұрған анион атауынан. Эфир атаулары осылай
құрастырылған:
Мыс:

Calcii glycerophosphasкальцийдің глицерофосфаты Recipe:
Calcii glycerophosphatis 1,0
Adrenalini hydrochloridum адреналиннің гидрохлориды Recipe:
Adrenalini hydrochloridi 1,0
Methylii salicylas метилсалицилат (эфир) Recipe: Methylii
salicylatis
Amylii nitris амилнитрит (эфир) Recipe: Amylii nitritis
Анион атауларын құрастұру үшін қышқылдардың
латын негіздеріне стандарттық жұрнақтар -as, -is, -idum
қосу керек. Оттегісіз қышқылдардың тұз анион атаулары
2 септеу neutrum зат есімдері болады, оттекті
қышқылдардың тұздар анион атаулары 3 септеу
masculinum зат есімдері болады.

Анион атауларының кестесі:
Сөздік түрі Сеп- Латын Қазақ
теу тілдегі тілдегі
мысалдар мысалдар

Nom. Gen. род жұрнақ анион
атауы
as āti m III sulfas, - ат cульфа
is s m III ātis m - ит т
ītis sulfis, ītis - ид cульф
idu n II
m
idi m ит
chlorĭdum хлорид
, idi n
ТҰЗДАР
Негізгі тұздардың аниондар атаулары sub-
префикс арқылы құрастырылады, қышқыл
тұздардың аниондар атаулары hydro- префикс
арқылы, мысалы: hydrocarbonas, atis m
гидрокарбонат, subgallas, atis m негізгі галлат.
ТҰЗДАР АТАУЛАРЫНЫҢ
МЫСАЛДАРЫ
Magnesii sulfas магнийдің сульфаты
Cupri citras мыстың цитраты
Codeini phosphas кодеиннің фосфаты
Natrii hydrocarbona натрийдің гидрокарбонаты
Platyphyllini hydrotartra платифилиннің гидротартраты

Bismuthi subnitras висмуттың негізгі нитраты
Natrii nitris натрийдің нитриты
Kalii arsēnis калийдің арсениты
Hydrargyri cyanĭdum сынаптың цианиді
Thiamini chlorĭdum тиаминнің хлориді
Cocaini hydrochlorĭdum кокаиннің гидрохлориді
Scopolamini hydrobromĭdum скополаминнің гидробромі
МАҢЫЗДЫ РЕЦЕПТУРАЛЫҚ ҚЫСҚАРТУЛАР
Рецептерді жазғанда дәрігерлер көбінесе қысқартуларды қолданады. Дәрі
түрлері, өсімдіктердің бөлшектер атаулары, стандарттық рецептік сөйлемдер
қысқартылады.
Дәрі заттары және өсімдіктердің атаулары қысқартылмайды.

Қысқарту Толық жазылуы Mағынасы
āā ana бірдей
аc., acid. acidum қышқыл
ad us.ext. ad usum сырттай қолдануға
ad us. int. externum ad ішкі қолдануға
aq. usum internum су дистилденген
aq.dest. aqua су күрделі
comp., aqua destillata
cps., cpt. compositus қоюланған
concentr. қабық
cort. concentratus Бер.Берілсін.
D. cortex қайнатпа
dec., dct. Da.Detur. тазартылған су
dep. Dentur. decoctum араласқан
dil. D. depuratus, a, Бер (берілсін) осындай
мөлшермен бұласыр
эмульсия
экстракт (сығынды)
Назарларыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Химиялық элементтердің таңбалары

Периодтық жүйе

Металдардың табылу кезеңдері

ӨСӨЖ ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ ТЕРМИНОЛОГИЯНЫ

Клетканың химиялық құрамы туралы ақпарат

Циклдық алгоритмдерді орындайтын программалар

Көнерген сөздерді шығармалармен байланыста оқыту

Химиялық элементтер

ХЕМОСИНТЕЗ - ХИМИЯЛЫҚ РЕАКЦИЯ БАРЫСЫНДА БЕЙОРГАНИКАЛЫҚ ЗАТТАРДАН ЭНЕРГИЯ АЛУ ҮДЕРІСІ

Жасушаның химиялық құрамы

Пәндер