БОРЫШҚОР МІНДЕТТЕМЕСІ

Презентация қосу

Қазақстан Республикасы ІІМ Б. Бейсенов атындағы Қарағанды
академиясы
Жалпызаң пәндері кафедрасы

МІНДЕТТІЛІК ҚҮҚЫҚ

Орындаған: Құдайберген Әлия 201 оқу тобының курсанты
Тексерген: Полиция майоры Райбаев Д.К

2020-2021 оқу жылы
Мiндеттеме туралы
Мiндеттемеге сәйкес бiр адам (борышкер)
басқа адамның (кредитордың) пайдасына
мүлiк беру, жұмыс орындау, ақша төлеу
және тағы да сол сияқты белгiлi бiр
әрекеттер жасауға не белгiлi бiр әрекет
жасаудан тартынуға мiндеттi, ал
кредитордың борышкерден өз мiндеттерiн
орындауын талап етуге құқығы бар.
Кредитор борышкерден атқарылғанды
қабылдауға мiндеттi.Егер осы Кодекстің
Ерекше бөлімінде өзгеше көзделмесе,
міндеттемелерге осы кіші бөлімнің
ережелері қолданылады.
Мiндеттеме тараптары

1. Алынып тасталды - ҚР 1998.03.02 N 211 Заңымен

2. Мiндеттемеде оның әр тарабы - несие берушi немесе борышқор ретiнде бiр
мезгiлде бiрнеше адам қатыса алады. Мұндай реттерде осы Кодексте
белгiленген ережелерге сәйкес үлестi, ынтымақты немесе жәрдем берушiлiк
мiндеттеме пайда болады (осы Кодекстiң 286-288-баптары).

3. Егер мiндеттемеге сәйкес тараптардың әрқайсысы басқа тараптың пайдасына
мiндет алса, бұл оның пайдасына жасауға мiндеттi басқа тараптың борышқоры және
сонымен бiрге оған талап қоюға құқығы бар оның несие берушiсi болып есептелед
Міндеттемені орындау
Мiндеттеме - мiндеттеме шарттары мен заң талаптарына сәйкес
тиiсiнше орындалуға тиiс, ал мұндай шарттар мен талаптар болмаған
жағдайда - iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi құқықтарға немесе әдетте
қойылатын өзге де талаптарға сәйкес орындалуға тиiс.
Егер мiндеттеме шарттарында, заңдарда өзгеше белгiленбесе немесе
iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi құқықтардан немесе мiндеттеме
мәнiнен өзгеше туындамаса, несие берушi мiндеттеменi бөлшектеп
орындауды қабылдамауға құқылы.
БОРЫШҚОР МІНДЕТТЕМЕСІ

Егер тараптардың келiсiмiнде
өзгеше көзделмесе және iскерлiк
қызмет өрiсiндегi әдеттегi
құқықтардан немесе мiндеттеме
мәнiнен өзгеше туындамаса,
борышқор мiндеттеменi орындау
кезiнде несие берушiнiң өзi
немесе бұған ол уәкiлдiк берген
адам орындауға қабылдайтын
нәрсенi талап етуге құқылы және
мұндай талап жасалмауының
зардабын тартуға тәуекел етедi.
Мiндеттеменi үшiншi жақтың орындауы
• 1. Егер заңдарда немесе шартта көзделсе, сол сияқты үшiншi жақ тиiстi шарт
арқылы тараптардың бiрiмен байланысты болса, мiндеттеменi орындау түгелдей

1 немесе бөлшектеп үшiншi жаққа жүктелуi мүмкiн.

• 2. Егер заңдардан, мiндеттеме шарттарынан немесе оның мәнiнен борышқордың
мiндеттеменi жеке өзi орындау мiндетi туындамаса, несие берушi борышқор үшiн

2 үшiншi жақ ұсынған орындау iсiн қабылдауға мiндеттi.

• 3. Несие берушiнiң борышқор мүлкiнен ақы өндiрiп алуы салдарынан өзiнiң бұл
мүлiкке құқығынан (иелену, пайдалану, кепiлге салу құқығы және басқа
құқықтары) айрылу қаупi төнген үшiншi жақ несие берушiнiң талабын
борышқордың келiсiмiнсiз өз есебiнен қанағаттандыра алады. Бұл ретте мiндеттеме
3 бойынша несие берушiнiң құқығы үшiншi жаққа көшедi және осы Кодекстiң
талапқа көну туралы ережелерi (осы Кодекстiң 339-347-баптары) қолданылады.
Мiндеттеменi бiрқалыпты орындау жөнiндегi талаптар
Ұзақ мерзiмде орындалатын болып есептелген мiндеттемелер, егер заңдарда немесе
мiндеттеме шарттарында өзгеше көзделмесе, не мiндеттеме мәнiнен немесе iскерлiк қызмет
өрiсiндегi әдеттегi құқықтардан туындамаса, бiрқалыпты, мiндеттеменiң осы түрi үшiн
ақылға қонымды кезеңдерде (күн, онкүндiк, ай, тоқсан және т.б.) орындалуға тиiс.

Мiндеттеменi мерзiмiнен бұрын орындау

1. Егер заңдарда немесе мiндеттеме шарттарында өзгеше көзделмесе және
оның мәнiнен туындамаса, борышқор мiндеттеменi мерзiмiне дейiн орындауға
құқылы.

2. Кәсiпкерлiк қызметке байланысты мiндеттемелердi мерзiмiнен бұрын
орындауға мiндеттеменi мерзiмiне дейiн орындау мүмкiндiгi заңдарда немесе
мiндеттеме шарттарында көзделген, не iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi
құқықтардан немесе мiндеттеменiң мәнiн туындаған реттерде ғана жол
берiледi.
Мiндеттеме орындалатын жер
Егер мiндеттеме орындалатын жер заңдарда немесе оның шарттарында белгiленбесе
немесе мiндеттеме мәнiнен немесе iскерлiк қызмет өрiсiндегi әдеттегi құқықтардан
көрiнбесе, ол:

• мiндеттеме бойынша қозғалмайтын мүлiктi беру - мүлiк орналасқан жерде;

• мiндеттеме бойынша тауарды немесе өзге де мүлiктi тасымалдауды пайдалана отырып беру -
мүлiктi несие берушiге жеткiзу үшiн оны бiрiншi тасымалдаушыға тапсыратын жерде;
• егер бұл жер мiндеттеме пайда болған кезде несие берушiге белгiлi болса, кәсiпкердiң басқа
мiндеттемелерi бойынша тауар немесе өзге де мүлiктi беру - мүлiк дайындалған немесе
3 сақталатын жерде;

• ақшалай мiндеттеме бойынша - несие берушiнiң мiндеттеме пайда болған кездегi тұрғылықты
жерiнде, ал егер несие берушi заңды тұлға болса - мiндеттеме пайда болған кезде оның болған
4 жерiнде; егер несие берушi мiндеттеменiң орындалу кезiнде тұрғылықты жерiн немесе тұрған
жерiн өзгертеді;

• басқа да барлық мiндеттемелер бойынша - борышқордың тұрғылықты жерiнде, ал егер
борышқор заңды тұлға болса - оның орналасқан жерiнде
Ақшалай мiндеттеме
1. Ақшалай мiндеттемеге байланысты бiр адам (борышкер) екiншi адамға (кредиторға) ақша төлеуге
мiндеттi, ал кредитордың борышкерден ақша төлеу жөнiндегi мiндеттерiн (ақша қарызы және басқа да
мiндеттемелер) орындауын талап етуге құқығы бар. Өтеу туралы шарт, залалды өтеу және тұрақсыздық
айыппұлын төлеу туралы мiндеттемелер, сондай-ақ зиян келтiру не негiзсiз баю салдарынан туындаған
мiндеттемелер бойынша ақша төлеу жөнiндегi мiндеттерге, егер осы Кодексте, Қазақстан
Республикасының заңнамалық актiлерiнде өзгеше белгiленбесе немесе мiндеттеме мәнiнен туындамаса,
ақшалай мiндеттемелер туралы ереже қолданыл Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде
көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағында ақшалай мiндеттемелер
теңгемен (осы Кодекстiң 127-бабы) көрсетiледi.
2. Ақшалай мiндеттеменi орындау үшiн жеткiлiксiз төленген төлемнiң сомасы тараптардың өзге
келісімi болмаған жағдайда, ең алдымен негізгі борыш және сыйақы (мүдде) бойынша берешекті,
ағымдағы кезеңдегі негізгі борышты және сыйақыны (мүддені), ал қалған бөлігінде – кредитордың
орындауды алу бойынша тұрақсыздық айыбы мен шығасыларын өтейдi.
3. Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше көзделмесе, ұзақ мерзiмдi
мiндеттемелерде тараптар келіскен шарттарда төлемдi индекстеу көзделуi мүмкiн.
Өзара мiндеттердiң орындалуы
1. Егер Қазақстан Республикасының
заңнамасынан, шарттан, iскерлiк айналым
ғұрыптарынан, мiндеттеме шарттарынан
немесе оның мәнiнен өзгеше туындамайтын
болса, тараптар өзара мiндеттердi бiр мезгiлде
орындауға тиiс.
2. Тараптардың бiрi мiндеттеменi
орындамаған немесе тиiсiнше орындамаған
жағдайда, екінші тарап өз мiндеттемесiн
орындауды тоқтата тұруға не осы
мiндеттемесiн орындаудан бас тартуға және
залалды өтеуін талап етуге құқылы.
Балама мiндеттеменiң орындалуы
Екi немесе бiрнеше әрекеттiң бiрiн жасауға
мiндеттi борышқорға, егер заңдардан немесе
мiндеттеменiң шарттарынан өзгеше
туындамаса, таңдау құқығы берiледi.
Бiрнеше несие берушi немесе бiрнеше борышқор
қатысатын мiндеттеменiң орындалуы
Егер мiндеттемеге бiрнеше несие берушi немесе бiрнеше
борышқор қатысса (адамдар көп болған мiндеттеме), несие
берушiлердiң әрқайсысы мiндеттеменi орындауды талап етуге
құқылы, ал борышқорлардың әрқайсысы заңдардан немесе
мiндеттеме шарттарынан өзгеше туындамайтындықтан,
басқалармен тең үлестi орындауға мiндеттi (үлестi мiндеттеме).
Ортақтасқан мiндеттеменiң орындалуы

1. Несие берушiлердiң әрқайсысы мiндеттеменi толық атқаруды талап етуге құқылы, ал
борышқорлардың әрқайсысы орындауға мiндеттi болуына сәйкес көп жақтар
қатысатын мiндеттеме ортақтасқан мiндеттеме деп танылады.

2. Кәсiпкерлiк қызметпен байланысты мiндеттеме бойынша бiрнеше борышқордың
мiндеттерi, сол сияқты мұндай мiндеттемелердегi бiрнеше несие берушiнiң талаптары,
егер заңдарда немесе мiндеттеме шарттарында өзгеше көзделмесе, ортақтасқан мiндет
болып табылады.

3. Борышқорлар ортақтасып мiндеттi болған жағдайда несие берушi барлық
борышқорлардан да, жеке-жеке алғанда олардың кез келгенiн де, оның үстiне борышты
түгелдей де, бөлшектеп те орындауды талап етуге құқылы. Ортақтас борышқорлардың
бiрiнен толық қанағаттанбаған несие берушi алынбағанды ортақтас борышқорлардың
қалғандарынан талап етуге құқылы.
Регрестiк талаптар
1. Басқа адамның мiндеттемесiн орындаған борышқор орындалған
мiндеттеме мөлшерiнде сол адамға керi талап (регресс) қоюға құқылы.
Үшiншi адамның әрекеттерi салдарынан мiндеттеменi орындамаған
борышқор осы адамнан залалдарын талап етуге құқылы.

2. Ортақтасқан мiндеттеменi орындаған борышқор қалған борышқорлардың
әрқайсысына оның өзiне тиесiлi үлесiн шегерiп, тең үлеспен керi талап
қоюға құқылы.
Борышқорлардың бiреуi ортақтасқан мiндеттi орындаған борышқорға
төлемегенi осы борышқорға және қалған борышқорларға тең үлесте түседi.
Осы тармақтың ережелерi борышқорлардың бiреуiнiң қарсы талабы
есептеле отырып, тиiсiнше ортақтасқан мiндеттемелердi тоқтату кезiнде
қолданылады.

3. Борышқордың орындағанын қабылдаған ортақтас несие берушi басқа
несие берушiлерге, егер олардың арасындағы қатынастардан өзгеше
туындамаса, оларға тиесiлi үлестерiн өтеуге мiндеттi.
Мiндеттеменiң орындалғанын куәландыру
1. Мiндеттеменiң орындалғанын қабылдай отырып, несие берушi борышқордың талап етуi
бойынша оның толық немесе бiр бөлiгi орындалғаны жөнiнде оған қолхат беруге мiндеттi.
Егер борышқор мiндеттеменi куәландыру үшiн несие берушiге борыш құжатын берсе, несие
берушi оның орындалғанын қабылдай отырып, құжатты борышқорға қайтаруға тиiс.
Қайтарып беру мүмкiн болмаған жағдайда ол мұны өзi беретiн қолхатта көрсетуге мiндеттi.
Қолхат борышқорға қайтарылған борыш құжатындағы жазумен алмастырылуы мүмкiн.
2. Борышқорда борыш құжатының болуы, өзгеше дәлелденгенге дейiн мiндеттеменiң
тоқтатылғанын куәландырады.
3. Несие берушi мiндеттеменiң орындалғаны туралы қолхат беруден, борыш құжатын
қайтарудан немесе оны қайтарудың мүмкiн еместiгiн қолхатта атап көрсетуден бас тартқан
жағдайда борышқор оны орындауды кiдiрте тұруға құқылы. Бұл ретте несие берушi мерзiмiн
өткiзiп алушы деп есептеледi.
Борышты төлеу арқылы міндеттемені орындау

1) несие берушiнiң немесе орындалған iстi
қабылдауға өзi уәкiлдiк берген адамның
мiндеттеме орындалуға тиiстi жерде болмауы;
2) несие берушiнiң әрекет қабiлетсiздiгi және
оның өкiлiнiң болмауы;
3) мiндеттеме бойынша, атап айтқанда, бұл мәселе
жөнiнде несие берушi мен басқа адамдар
арасындағы дауға байланысты несие берушiнiң
кiм екенi жайында анық айқындық болмауы;
4) несие берушiнiң орындалған iстi қабылдаудан
жалтаруы немесе оның тарапынан өзге мерзiмiн
өткiзiп алушылық салдарынан борышқор
мiндеттеменi орындай алмаса, борышқор
мiндеттемелерiн орындау үшiн өзiнен алынатын
ақшаны депозит шарттарында, ал бағалы
қағаздарды - нотариустың атына сақтау
шарттарында, ал заң құжаттарымен белгiленген
жағдайларда соттың атына орналастыруға құқылы.
Мiндеттеменiң орындалуын қамтамасыз ету әдiстерi

1. Мiндеттеменi орындау, заңдарда немесе шартта көзделген айып
төлету, кепiл, борышқордың мүлкiн алып қалу, аманат, кепiлдiк,
кепiлпұл, кепілдік жарна және басқа да әдiстер арқылы қамтамасыз
етiлуi мүмкiн.

2. Мiндеттеменi қамтамасыз ету туралы келiсiмнiң жарамсыздығы бұл
мiндеттеменiң (негiзгi мiндеттеменiң) жарамсыздығына әкелiп
соқтырмайды.

3. Негiзгi мiндеттеменiң жарамсыздығы оны қамтамасыз ететiн
мiндеттеменi жарамсыз етедi.

4. Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше
көзделмесе, негізгі міндеттеменің тоқтатылуы оны қамтамасыз ететін
міндеттеменің тоқтатылуына алып келеді.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

“ҚР Азаматтық Кодексі”, 2010жыл Жеті жарғы.
Ғ.Төлеуғалиев . Қазақстан Республикасының азаматтық

құқығы: 1-том. Алматы: “Жеті жарғы” . 2001.
Жауапты ред.: М.К. Сүлейменов, Ю.Г. Басин. Азаматтық

құқық: 1-том. Алматы: «КазГЗУ-дің Жеке құқық ғылыми-
зерттеу институты». 2003.
Под ред.: А.П. Сергеева, Ю.К. Толстого. Гражданское

право: 1-том. Москва: «ТК Велби». 2002.

Ұқсас жұмыстар

Тараптар борышқор несие беруші

Міндеттемені тоқтатудың мейлінше тиімді түрі - оны орындау

Міндеттеме орындалатын жер

Міндеттеме ұғымы

Міндеттемелік құқық. Міндеттемені орындау негіздері

Міндеттемені орындауын қамтамасыз ету

МІНДЕТТЕМЕНІ ОРЫНДАУДЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

Кәсіпорындардың банкротқа ұшырауы

Кәсіпорын және олардың банкротқа ұшырауы

Қазақстанның сырты қарыздары

Пәндер