Фатих Сұлтан Мехмет кезеңі

Презентация қосу

Тақырып:

ОСМАН
МЕМЛЕКЕТІНІҢ
ӨРКЕНДЕУІ
ЖОСПАР
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
2.1 Фетрет кезеңі
2.2 Варна шайқасы
2.3 Косово шайқасы
2.4 Фатих Сұлтан Мехмет кезеңі
2.5 Ыстамбулды алу
2.6 Ыстамбулды алудың нәтижелері
2.7 Балқан түбегіндегі өзгерістер
2.8 Анадолыдағы өзгерістер
2.9 Теңіздегі өзгерістер
2.10 Фатих Сұлтан Мехметтің ерекшелігі
III. Қорытынды
КІРІСПЕ
Өркендеу кезеңі 1413-1453 жылдар
аралығын қамтиды.
Осы кезеңде билік құрған сұлтандар:

Мехмет Челеби
Мұрат ІІ
Мехмет ІІ
Сұлтан Суреті Басқарға Қолтаңба Ақпарат
н уақыты сы
(Туграсы)
Мехмед 1413 ж. – • Баязид І
ұлы
Челеби 1421 ж. • Өмірінің
соңына
дейін
басқарға
н.
Мұрад ІІ 1421ж. – • Мехмед
1444 ж. І ұлы
1446 ж.-
1451 ж.
Мехмед ІІ 1444ж. - • Мұрад
1446 ж. ІІ ұлы
Фатих 1451 ж. –
1481ж.
ФЕТРЕТ КЕЗЕҢІ
Анкара шайқасынан соң Əмір Темір Анадолыны
талан-таражға салып, еліне оралды. Йылдырым
Баязидтің мұрагерлерінің əрқайсысы падишах
екендерін жариялады. Шахзадалар арасындағы
тақ таласымен өткен кезеңді Осман тарихшылары
«фетрет» (шым-шытырық) кезеңі деп атаған.
Йылдырым Баязидтің ұлдарының бірі Мехмет
Челеби Бұрсаға қарай бет алып, Иса Челебиді
жеңді. Ал Иса Челеби Эдирнедегі Сүлеймен
Челебиге барып бас сауғалады. 1413 жылы
Мехмет Челеби бауырларының көзін жойып,
өтпелі кезеңді аяқтады. Челеби Мехмет Осман
мемлекетінің Анкара шайқасынан соң ұшыраған
қиын жағдайдан шығарған мықты мемлекет
қайраткері əрі шебер қолбасшы болатын.
ВАРНА ШАЙҚАСЫ
ІІМехметтің 12 жаста таққа отыруы батыс
елдерінің батылдана түсуіне себеп болды. Осман
мемлекетіне қарсы
Крест жасағы жинақталды. Венгрия корөлі қол қойған
келіссөзін
бұзып, осы жорыққа қатысты. Крест жорықшылары
Дунайға келіп,
Варнаға жақындады. ІІ Мұрат қолбасшылықты өз қолына
алып, Крест
жорықшыларын жермен жексен етті. Венгрия корөлі
шайқаста көз
жұмды. Варна шайқасы Осман мемлекетінің Ислам
əлеміндегі беде-
лін көтерді. Балқан түбегіндегі Осман үстемдігі нығая
түсті. Көп
ұзамай Мора да Осман шекарасының ішіне кірді.
КОСОВО ШАЙҚАСЫ
Варна шайқасында қашып, бас сауғалаған
Ян Хуняд жаңадан Крест жасағын жинап, Солтүстік Сербияға келді.
Валахиялықтар мен албандар да венгерлерді қолдады. ІІ Мұрат Крест
жорықшыларын Косово түбінде күтіп алып, күлін көкке ұшырды
(1448).
Осы шайқастан соң түріктер Дунай өзенінің оңтүстік жағала-
уында өздеріне тең келер күштің жоқ екенін дəлелдеп, орындарын
мығымдап алды. Түріктерді Балқан түбегінен шығарудың мүмкін
еместігін Еуропалықтар жақсы түсінді.
ІІ Мұрат 1451 жылы қайтыс болды. Ол ірі мемлекет қайраткері
əрі мықты қолбасшы еді. Ол Осман мемлекетінде ғылым, өнер мен
мəдениетті дамна үлкен үлес қосты. Өзі ғалым, ақын əрі сазгер бо-
латын. Халық оны əділетті де қайырымды падишах ретінде есте сақ-
тады. Ол ұлы ІІ Мехметке (Фатих) əлемнің сол кездегі ең қуатты мем-
лекетін мұра етіп қалдырды.
ФАТИХ СҰЛТАН МЕХМЕТ
КЕЗЕҢІ
ІІ Мұраттың орнына 19 жасар ұлы ІІ Мехмет таққа отырды. Түрік
жəне əлем тарихының ең ірі мемлекет қайраткерлерінің бірі
болған Фатих дана билеуші болды. Оның туа біткен
қабілеттерімен қоса сол замандағы озық білімді тұлға болуымен
ерекшеленді. ІІ Мехмет таққа отыра салысымен Византия
империясының астанасы – Ыстамбулды алу үшін дайындық жасай
бастады. Себебі Ыстамбул Анадолы мен Ұрымды
байланыстаратын нүкте болатын. Сондай-ақ, Ыстамбул
христиандық Еуропа елдерімен бірге Осман мемлекетіне қауіп
төндіретін Византияның қолында қалған соңғы ірі қаласы еді. Тақ
таластарында жəне басқа да оңтайлы кездерде Осман
мемлекетінің ішкі мəселелеріне араласып, мемлекетті ішінен
əлсіретуге барын салатын Византияны жоюдың уақыты келген
еді.
Ыстамбул сауда тұрғысынан да аса маңызды жағрапиялық
орынға ие қамал болды. Қара теңіз бен Жерорта теңізін бір-
бірімен байланыстырып тұрған Ыстамбул бұғазының
Византияның қолында болуы Осман мемлекеті үшін үлкен кедергі
болатын. Ислам əлемінің де маңызды мақсаттарының бірі
Ыстамбулды алу еді. Хазрет Мұхамметтің «Ыстамбул міндетті
түрде алынбақ. Оны алған билеуші қандай қасиетті билеуші,
оның əскері қандай қасиетті əскер» деген сөзі Осман елінде
ЫСТАМБУЛДЫ АЛУ
ІІ Мехмет Ыстамбул бұғазында бір кездері Йылдырым Баязид
тұрғызған Анадолы хисарының қарама-қарсы бетіне Ұрымелі
хисарын салдырды. Өте аз уақыттың ішінде тұрғызылған
қорған арқылы Қара теңізден Византияға келетін көмектің
жолы тосылды. Эдирнеде үлкен зеңбіректер жасалды.
Түріктер Ыстамбулды алуға дайындық жасап жатқанда
Византиялықтар қаланың қорғандарын оңдады. Халичті
шынжыр жəне кемелермен тосты. Православтық
Византиялықтар католик Ватиканның көмегін алу үшін
олармен одақ құруға көнді. Бірақ Византия халқы бұған
қарсылық білдірді. Кейбіреулері католиктерден гөрі
түріктерді тəуір көретін. Византия императорына қаланы
қарсылық көрсетпей беру ұсынысы жасалса да, ол бұған
келіспеді. ІІ Мехмет 1453 жылдың сəуір айнының басында
қаланы қоршауға алды. Қала қорғандары түрік
зеңбіректерімен қиратыла бастады. Алдына тосқауыл
қойылған Халичке жетпіс екі түрік кемесі құрлықтан
сырғанатылып жеткізілді. Ыстамбул 29 мамыр 1453 жылы
жасалған шабуыл нəтижесінде түріктердің билігіне өтті.
Осылайша мың жылдан астам уақыт үстемдік құрған Шығыс
Рим империясы құлады. Ыстамбулды алып, Фатих (жаулап
алушы) атағын алған ІІ Мехмет қаланың ең үлкен шіркеуі
ЫСТАМБУЛДЫ АЛУДЫҢ
НӘТИЖЕЛЕРІ
Ыстамбулдың алынуы түрік жəне əлем тарихы тұрғысынан оң нəтижелер
берді. Ыстамбулды алған түріктер Ислам əлемінде ілтипатқа ие болды. Ал
Фатих Сұлтан Мехмет Ислам əлемінің ең мықты билеушісі болып таныла
бастады. Осман мемлекетінің қол астына бұғаздың биліге өткеннен соң,
ендігі жерде Қара теңіздегі сауда мен қауіпсіздік үшін кедергі жойылды.
Ыстамбулды өзіне қаратқан Осман түріктері Анадолы бейліктері
халқының да құрметі мен сүйіспеншілігіне ие болды. Анадолыда түрік
бірлігін қамтамасыз ету əлдеқайда жеңілдеді. ІІ Мехмет сұлтанның
беделі өсіп, ендігі жерде мемлекетті нығайтуға күш жұмсады. Византия
империясын тарих сахнасынан жойған түріктер Еуропа саясатында
орасан зор күш ретінде танылды. Ыстамбулдың алынуы Орта ғасырдың
соңы, Жаңа дəуірдің басы болып қабылданды. Фатих Ыстамбулды алған
соң əр діннің жəне əр кəсіптің өкілдерін қалаға орналастырып,
Ыстамбулды қайта құрды. Түріктердің билігінде Ыстамбул қаласы əлемнің
ең ілгері жəне халықтың ең көп қоныстанған қалаларының бірі болды.
Осман мемлекетінің астанасы болған Ыстамбулдың бұрыш-бұрышы түрік
сəулет өнерінің мыңдаған үлгілерімен безендірілді. Жұма мешіттері,
медреселер, керуен сарайлар, ауруханалар, ғимаратханалар (кедейлер
мен медресе шəкірттеріне ыстық тамақ тарататын қайрымдылық
мекемесі) қаланың əр жеріне салына бастады. Фатих христиан дініндегі
тұрғындарды да қамқорлығына алды. Өзінің жеке бастамасымен
Православ патриархиясын қайта құрды.
БАЛҚАН ТҮБЕГІНДЕГІ ӨЗГЕРІСТЕР
Ыстамбул алынған соң Фатих Балқан
түбегіне қарай бет алды. Ол Сербия, Албания
жəне Боснияға жорықтар жасап, ол
жерлерді Осман мемлекетіне қосты. Босния
жорығынан соң кең байтақ ел Осман жеріне
қосылды. Мора алынды, Венециялықтармен
теңізде шайқастар жүргізілді. Теңізде
теңдесі жоқ күшке ие Венеция
Османдықтардан жеңіліп, əлсірей бастады.
Фатих Ыстамбулды алған соң, Еуропадағы
жиырма шақты елмен соғысуға мəжбүр
болды. Бұл елдермен соғыстарда жеңіске
жеткен Фатих əлем тарихына бұрын-соңды
болып көрмеген мемлекет қайраткері
екендігін көрсетті.
АНАДОЛЫДАҒЫ
ӨЗГЕРІСТЕР
Генуалықтар теңізші мемлекет ретінде жағалаудағы
кейбір қалаларды да қол астында ұстайтын. Осындай
қалалардың бірі Қара теңіз жағалауындағы Амасра
болатын. Фатих Амасраны қоршауға алды. Қала
берілді. Исфендияроғұлларынан Синоп қаласын алды.
Трабзон Рим ирпериясына қарай бет алған Фатих
Трабзон қаласын қоршады. Император қарсылық
көрсетпей, қаланы Осман мемлекетіне берді. Осы
тұста Қараманоғұллары бейлігі Венециялықтармен
ауыз жаласып, Осман мемлекетіне ту сыртынан соққы
беруге келісті. Қараманоғұллары бейлігіне жасалған
жорықта Кония мен Қараман қалалары алынып, Осман
иелігіне қосылды. Ирак, Иран жəне Əзербайжанды
өзіне қаратып үлкен мемлекет құрған Аққойлы Ұзын
Хасан бей Осман мемлекетіне қауіп төндіре бастаған
болатын. Қараманоғұлларына қол ұшын беріп,
Венециямен астыртын келіскен Ұзын Хасан бейді
тоқтату керек болды. Эрзинжан маңайында Отлукбелі
деп аталатын жерде 1473 жылы болған шайқаста
Ұзын Хасан бей күл-талқан болып жеңілді. Аққойлы
ТЕҢІЗДЕРДЕГІ
ӨЗГЕРІСТЕР
Фатихтен бұрын Осман флоты əлсіз болатын. Фатихпен
тайталаса алатын Осман мемлекетінің ең күшті жауы
Венециялықтар еді. Венгерлермен келіскен Венециялықтар Мора
жəне басқа аралдарға шабуылдаса да, одан бір нəтиже шыға
қоймады. Неополь корольдігі жəне Ватиканмен бірігіп,
Венециялықтар кері қайтарылды. Түріктер Венеция жерлеріне де
шабуыл жасап отырды. Ұзаққа созылған соғыстардан кейін
Венециялықтар жыл сайын Осман қазынасына салық төлейтін
келіссөзге қол қойды. Қара теңіздің солтүстігінде құрылған түрік
мемлекеттерінің бірі Қырым хандығында тақ таласы шықты.
Фатих осы жағдайды ұтымды пайталанып, Қырымды өзіне
қаратуға бел буды. Кетік Ахмет Пашаны флотпен бірге Қырымға
жіберді. Генуа колонияларын да өз билігіне алған Кетік Ахмет
Паша 1477 жылы Қырым хандығын Осман мемлекетіне қаратты.
Қара теңіз осылайша түрік теңізіне айналды. Фатихтің таққа
отырған соңғы кездерінде Италия мемлекеттерінің бірі болған
Неаполь корольдігі Венециямен бірігіп, Османдарға қарсы
соғысқа қатысты. Кетік Ахмет Паша 1480 жылы Италия
жорығына шығып, Отранто қаласын ұстап тұрды. Бірақ Фатихтің
өлімінен кейін бұл жорықтар нəтижесіз қалды.
ФАТИХ СҰЛТАН
МЕХМЕТТІҢ ЕРЕКШЕЛІГІ
Фатих Сұлтан Мехмет Шығыс Римнен кейін Батыс
Рим жерлеріне де көз тікті. Рим жорығына шыққан
тұста 1481 жылы көз жұмды. Қайтыс болғанда оның
жасы қырық тоғызда еді. Осман билеушілерінің
ішінде ең мықты əскер басшы, ең ірі мемлекет
қайраткері ретінде танымал болды.Фатих
Османоғұллары ішінде дана əрі көреген падишах
болатын.Араб жəне парсы тілімен қатар латын, грек
жəне италян тілдерін білетін. Ыстамбул
университетін Фатих күллиясы (кешені) деген атпен
өзі негізін қалады. Ақын əрі математик еді. Өнер мен
ғылым иелеріне қамқорлық жасады. Ол тақта
отырған кезде Ыстамбул Ислам əлемінің сүйікті
қаласына айналды. Қара теңіз түріктердің қол
астына өтті. Фатих əлемнің ең мықты теңіз
күштерінің бірін құрды. Оның билігі тұсында
түріктердің солтүстік шекарасы Мəскеудің
оңтүстігіне дейін созылып жатты. Фатих екі бірдей
империя, төрт корольдік жəне он бір принцтікті
ҚОРЫТЫНДЫ
I Мехмет (1387-1421) сұлтанаралықтан жеңімпаз болып
шығып, өзін күллі Османлы мемлекетінің сұлтаны деп
жариялайды. Ол Анадолыдағы бейліктердің бәрін
(Қараманнан басқа) қайта жаулап алады. Сонымен,
Османлы мемлекеті қайта өз қалпына келе бастайды. I
Мехмет 1421 жылдың 26 мамырында қайтыс болады.
II Мұрат (1404-1451) 1422
жылы Константинопольді қоршайды. Бірақ сол кезде
османлыларда флот та, артиллерия да болған жоқ. Бұған
қарамастан олар Византияға шабуыл жасап, көп
жауынгерлерінен айырылады. Оған қоса Анадолыдағы
бейліктер жаңа бүліншіліктерді бастайды. Сондықтан II
Мұрат Константинополь қоршауын тоқтатады.
Бүліншіліктерді басқан соң, ол Балқан түбегіндегі жерлерге
бірнеше жорық жасайды. Балқандарда олар кейбір
жеңістерге қол жеткізеді. Қожа Мұрат Эдирне қаласында 3
ақпан 1451 жылы мерт болады. Оның баласы әйгілі
әскербасы әрі саясаткер II Мехмет ізбасары болады.

Ұқсас жұмыстар

Османлы мемлекеті

Түркия экономикасы

Түркі әлемінің әміршісі – Әмір Темір

Қазақ тілі мен әдебиеті

Шәкәрім Құдайбердиев

Қазақ хандығының құрылуымен нығаюы

Көтерілістің басты Қазақ шаруалары

Түркі ғалымы

КІШІ ЖҮЗДЕГІ ЖОЛАМАН ТІЛЕНШІҰЛЫ БАСТАҒАН ҚОЗҒАЛЫС

Қоныс аударудың екінші кезеңі

Пәндер