Малды ұрықтандыру

Презентация қосу

Қолдан
ұрықтандыру .
Қолдан
ұрықтандыру
кезіндегі жасанды
бедеуліктің алдын –
алу .

Орындаған:Кабиахмет А
Вм-408
Тексерген:Узынтлеуова А
Жоспар

■Кіріспе
■Қолдан ұрықтандыру, мақсаты;
■Қолдан ұрықтандыруға қажетті аспаптар;
■Қолдан ұрықтандыру кезіндегі бедеулік;
■Қолдан жасалған бедеулік, алдын –алу;
■Жасанды бедеулік,алдын –алу
■ Акушерлік-гинекологиялық Диспансерлеу;
Кіріспе Мал шаруашылығы өнімдері өндірісінің
жоғарлауы ауыл шаруашылық малдарының
ұдайы өсуін ұйымдастыру деңгейіне тікелей
байланысты.Қолдан ұрықтандыру ірі көлемді
селекцияның ұйымдастырушылық –
техникалық негізі ретінде өнімділігі жоғары
өндіруші аталықтарды кең көлемде
пайдалану есебінен ,өнімділік көрсеткіштері
төмен малдардың сапасын жақсарту
қарқынын жеделдетуге мүмкіндік туғызады.
Қазіргі таңда етті ірі қара мал
шаруашылығының асыл тұқымдық базасын
құру мақсатында ,шет елдерден етті бағытта
тұқымдардың өнімділіктері жоғары малдарын
біздің елімізге алып келіп ,репродукторлық
шаруашылықтар құру бойынша
инвестициондық жобалар іске қосылуда.
Еліміздің мамандарының алдына улкен талап
қойылды-ол,осы шет елдерден алып келінген
малдардың генетикалық потенциалын сақтап
қалу және оны одан әрі дамытып жақсарту.
Қолдан ұрықтандыру.

Аталық малдардың шәуеттерінің
көлемдері мен құрамдары
олардың жыныс мүшелерінің
және шағылыс сатыларының
ерекшеліктеріне байланыс
әртүрлі болады.
Қолдан ұрықтандырудың
негізгі мақсаты- асыл
тұқымды ,құнды аталық малдан
мейлінше көп төл алу,қысқа
мерзімнің ішінде бүкіл малдың
сапасын ,өнімділігін
арттыру ,жаңа қолтумалар
гибридтер шығару .Асыл
тұқымды малдың шәуетін алыс
елді мекендерге апаруға ,басқа
мемлекеттен сатып әкеліп
қолдануға мүмкіндік береді.
Шәует

• Шәует – аталық малдың жыныстық мүшелері
бөліп шығаратын ұрығы. Оның құрамында
аталық ұрық торшалар (спермийлер) бар,
еннің ирек түтікшелерінде пайда болады, ал
сұйық бөлігі (плазма) ен қосалқысы мен ұрық
түтікшесінің және қосымша жыныстық
бездердің секреттерінен құралады.
Химиялық құрамы өте күрделі.
Малды
ұрықтандыру

Малды қолдан ұрықтандыруға арнайы дайындалу керек,
ол үшін үлкен ұйымдастыру жұмыстарын жүргізуге тура
келеді. Атап айтқанда, мал қашыратын пункттерді алдын
ала дайындайды, малды қолдан ұрықтандыратын
техниктерді, қажетті жұмысшылар мен көмекшілерді, ұрық
алатын малды, ұрықтандыратын аналық малды 1,5-2 ай
бұрын дайындай бастайды, малдың қоңдылығы, күйі
жақсы болса, ұрықтандыру нәтижесі жоғары болады.
Қолдан ұрықтандыру кезінде қолданылатын
аспаптар
• стерильденген таза аспаптар;
• малдың сыртқы жыныс органдары жуылып, сүртіледі;
• пункттің іші де таза;
• жұмысты бастамай тұрып, 0,5-1 сағат бактерицидті
шамдардың сәулесімен зарасыздандырылған болуы
керек.
Малдың түлігіне қарай қолдан ұрықтандырғанда
шәуетті қынапқа, жатыр мойнына, жатыр денесіне,
жатыр түтікшесіне, жас тұсақтарды, қашарларды
ұрықтандырғанда шәуетті көбінесе, қынапқа жібереді,
ал ересектерін тек жатыр мойнына жіберу арқылы
ұрықтандырады. Бие мен шошқаны ұрықтандырғанда
шәует тікелей жатыр денесіне барып түседі. Құстарды
қолдан ұрықтандырғанда шәуетті ұрық түтікшесіне
жіберу әдісі қолданылады
Малды ұрықтандырғанда шәуетті жатыр
мойнына жібереді.
Ол үш түрлі жолмен орындалады:
А)
а) шприц-катетер мен қынап айнасын
қолдану арқылы (визоцервикальді әдіс);
ә) жатыр мойнын тік ішек арқылы ұстап
тұрып қынап айнасын қолданбай
катетрмен ұрықтандыру
(ректоцервикальді әдіс); Ә)
б) жатыр мойнын қынап арқылы ұстап
тұрып бір реттік аспаптармен ұрықтандыру
(маноцервикальді әдіс).

Б)
Қолдан ұрықтандыру кезіндегі
бедеулік
• Мал қашыру, қолдан ұрықтандыру жұмыстарын дұрыс
ұйымдастырмау салдарынан мал бедеу болып табылады.
Малдың организмінде оның буаз болуына барлық мүмкіндік
бола тұрып бедеулікке ұшырайды да қысыр қалады.
• Малдың қысыр қалуымен пәрменді күресу үшін әрбір
маман малдың қысыр қалуы және малдың бедеулігі деген
ұғымдарды дұрыс түсіне білуі керек.
• Малдың бедеулігі дегеніміз оның төл беру қабілетінің
әртүрлі себептерге байланысты уақытша немесе біржола
бұзылуы болып табылады. Әрбір құнажын физиологиялық
жетілу мерзімінен бір ай өткен соң, әрбір сиыр
бұзаулағаннан кейін бір ай өткен соң ұрықтанбаса, оны
бедеу мал деп есептейді.
Қолдан жасалған бедеуліктің негізгі себептері:
■ Күйлеген малды ұрықтандыру;
■ Әлі күйлеу феномені басталмаған немесе күйі қайтып кеткен малды ұрықтандыру, яғни
уақытынан бұрын немесе кешіктіріп ұрықтандыру;
■ Қолдан ұрықтандыру техникасын дұрыс орындамау;
■ сапасы төмен шәуетпен ұрықтандыру;
■ шәует алу, оны өңдеу, сақтау және ұрықтандыру кезінде малдәрігерлік санитарлық
ережелердің сақталмауы;
■ ұрықтандырушы техниктер білімінің, тәжірибесінің, кәсіптік деңгейінің төмендігі;
■ ұрықтандыру қабілеті нашар аталық малды пайдалану;
■ аталық малды тиімді пайдалана алмау;
■ аталық малдың жетіспеуі;
■ есепті дұрыс жүргізбегендіктен буаз малды етке өткізіп, қысыр (бедеу) малды қалдыру;
■ қолдан ұрықтандыру жұмысының тиянақты жоспарының болмауы жатады.Осы айтылған
себептер қолдан ұрықтандыру жұмысының кемшіліктерін, мамандардың білімсіздігін
көрсетеді.
Қолдан жасалған бедеулікпен күресу үшін ең
алдымен, қолдан ұрықтандыру жұмысына
квалификациясы жоғары, тәжірибесі мол, өз ісіне
үлкен жауапкершілікпен қарайтын кісілерді қою
керек, аталық малдың денсаулығының жақсы
болып, шәуетінің сапасы жоғары болуына көңіл
бөліп, бірде бір күйлеген мал назардан тыс
қалмауы тиіс. Малдың күйлеген уақытын дәл
тауып, дер кезінде ұрықтандыру үшін, әсіресе,
қысты күндері, ерте көктемде күйіттеуші малды
пайдаланған дұрыс. Қолдан ұрықтандыру
жұмысының тиянақты жоспары болып, есеп-
қисап құжаттары дұрыс жүргізілуі керек.
Қолдан жасалған бедеуліктің
алдын –алу
Жасанды бедеулік
Бедеуліктің бұл түрін А.П.Студенцов жасанды бағытталу
және жасанды алынған деп 2-ге бөледі.
Бедеуліктің бірінші түрін мамандар өздері
жасайды :піштіру ,ұрықтандыру жолдарын
байлау,ұрықтандыру жолын мал дәрігерлік бақылау арқылы
уақытын кейінге қалдыру.Бедеуліктің бұл түрі жасанды –
жасанды жасалған бедеулік пен эксплуатациялық бедеулікке
ауысып кетеді,өйткені ұрықтану мезгілін өткізіп алу циклдың
бірнеше айға бұзылуына әкеп соғады.
• Жасанды ұрықтандыруды дұрыс
ұйымдастыру;
• Ұрықтандыруды уақытылы мезгілімен
Жасанды ұйымдастыру;
бедеуліктің • Ұрықтандыру жұптарын дұрыс таңдау ;
• Ұрықтандырмас алдын ұрықты зерттеу;
алдын -алу • Ұрықтандыру туралы есепті дұрыс
толтыру;
• Мал дәрігерлік тазалық ережелерін
сақтау;
Гинекологиялық зерттеу әдістері.
Акушерлік-гинекологиялық диспансерлеу. 1. Бедеу малды тіркеу. Арнайы кітапшаға,
Диспансерлік тексеру дегеніміз мал организміндегі хаттамаға немесе тексеру актіне мал түрі,
патологиялық үрдістің алғашқы басталған кезеңінен бастап-ақ жынысы, түсі, жасы, сырға нөмірі, лақабаты,
(асқынып кеткен жағдайлары да) дер кезінде тауып алып малдың иесі, мекен жайы жазылады.
емдеуге, аурудың алдын алуға арналған, барлық сүт 2. Анамнез мәліметтері.
фермаларында міндетті түрде, жүйелі түрде жүргізілетін 3. Клиникалық зерттеу.
малдәрігерлік шаралардың жиынтығы. 4. Зертханалық зерттеу.
Диспансерлік жұмыс үш сатыдан тұрады: 5. Кейде клиникалық зерттеулерге қосымша
1) Малдың тұрған жерін, бағып-күтімін, азықтандыруын зертханалық зерттеулер жүргізуге тура келеді.
зерттеу. Әрбір малды жеке клиникалық тексеруден, Атап айтқанда ,жыныс органдарына
жемшөптің сапасын, құнарлығын агрохимиялық тексеруден рентгенография, рентгеноскопия, биопсия,
өткізіп, мал организміндегі зат алмасу құбылыстарының эндоскопия жасау, қан, зәр, нәжісті
деңгейін, сипатын анықтайды.
биохимиялық зерттеуден өткізу, жыныс
2) 2) Зат алмасу үрдістерінде патологиялық өзгерістері бар, органдарынан ағып шыққан экссудатты,
бірақ әзірше клиникалық асқынуға бара қоймаған малды
шырышты микроскопиялық, бактериологиялық
бір топқа жинап, оларға жалпылама алдын алу шараларын
жүргізеді де, аурудың нақтылы клиникалық белгілері бар зерттеуден өткізу, жемшөптің сапасын,
малды бөлектеп, әрқайсысын жеке емдейді. агрохимзертханадан өткізіп тексеру,
3) 3) Малдың қанын, жемшөптің сапасын биохимиялық, гинекологиялық аурулардың себебін, сипатын
агрохимиялық тексеру нәтежиесіне сүйене отырып, жалпы анықтауға үлкен көмек көрсетеді.
алдын алу шараларын жүргізеді.
Диспансерлеу жұмысын маусымды жұмыстар (күзде және
көктемде) және күнделікті істелінетін жұмыстар деп қарасақ, оны
мынандай бөліктерден құрастыруға болады:
• 1 Жыл бойында үзбей орындалып отыратын малдәрігерлік шаралар:
•а) Жемшөптің санитарлық сапасын бақылау;
•ә) Суалған сиырларды төлдегенге дейін және төлдегеннен кейінгі кезеңде
миниральді және витаминді заттармен қамтамасыз ету;
• б) Төлдеген сиырларды гинекологиялық тексеруден өткізу;
• в) Сауылып жүрген және суалған сиырларды желінсауға тексеру;
•г) Мал төлдейтін қоралардың тазалығына бақылау жасап, төлдеу жұмыстарын
ұйымдастырып, туа алмай жатқан малға көмек көрсету; ғ) Туғаннан кейінгі
аурулардың алдын алатын жұмыстар;
•д) Қолдан ұрықтандыру жұмысына бақылау жасау (кәсіптік деңгейі, тазалық
жағдайы);
•е) Туғаннан кейінгі кезеңнің ауруларына ұшыраған сиырларды емдеу;
• ж) Бірнеше рет ұрықтандырғанда тоқтамай жүрген сиырлардың жатырына
Айына бірнеше рет жүргізілетін
малдәрігерлік шаралар: Әр тоқсанда бір жүргізілетін малдәрігерлік
• а) Тік ішек арқылы қашырған сиырларды шаралар:
а) Ұзақ уақыт қысыр қалған, емдеу нәтиже
буаздыққа тексеру; бермей жүрген сиырларды комиссияның
• ә) күйілмей жүрген, бірнеше рет күйлеп, гинекологиялық текеруінен өткізу;
қашырғанға тоқтамай жүрген сиырларды ә) Өсіп-өну қабілетінен біржола айырылған
сиырларды жарамсыз деп тауып, етке өткізу;
гинекологиялық тексеруден өткізу; б) Қажет болса инфекциялы, инвазиялы
• б) Сауылып жүрген сиырларды (бақылау ауруларды анықтауға зертханалық зерттеу
өткізетн күндері) жасырын желінсауға жүргізу;
в) Жемшөптің сапасына агрохимиялық
тексеру; в) Табындағы сиырлардың талдау жүргізу;
физиологиялық-клиникалық жағдайларына г) Әртүрлі физиологиялық топтағы
талдау жасау; сиырларға (сауылатын сиырларға, суалған,
туғаннан кейінгі кезеңдегі, қысыр
• г) Жасырын желінсаумен ауырған сиырларға) әр топтан екі-үшеуінің қанына
сиырларды емдеу; биохимиялық талдау жасап, зат алмасу
процесінің деңгейін анықтау;
• ғ) Қысыр (бедеу) сиырлардың жыныстық ғ) малды өз төлінен өсіру жұмысына талдау
циклін қалпына келтіретін емдеу шараларын жасай келіп, жылдың аяғында қанша төл
қолдану. алатынын болжау.
Қорытынды

Қолдан ұрықтандырудың негізгі мақсаты-асыл тұқымды, құнды
аталық малдан мейлінше көп төл алу қысқа мерзімнің ішінде бүкіл
малдың сапасын,өнімділігін арттыру, жаңа қолтумалар,гибридтер
шығару.Қолдан ұрықтандыру ерте заманнан белгілі болған. Малды
қолдан ұрықтандыруға арнайы дайындалу керек,ол үшін арнайы
ұйымдастыру жұмыстары жүргізілуі тиіс
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі
■ 1.Аятханұлы М «Мал акушерлігі және көбею
биотехнологиясы» .Алматы 2011ж 27-57беттер
■ 2. Жоланов М.Н,ҚойбағаровҚ.У.,Туребеков О.,Мадияров М.Ә.,
«Мал акушерлігі және гинекологиясы» Алматы .2005ж
■ 3. http:/sabaqtar.kz/attectat/9689
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

ҚОЛДАН ҰРЫҚТАНДЫРУ КЕЗІНДЕ

СИЫРДЫ ҚОЛДАН ҰРЫҚТАНДЫРУ ӘДІСТЕРІ

Биені қолдан ұрықтандыру

Биені қолдан ұрықтандыр

Акушерлік аурулар

Эмбрионды реципиентке қондыру

ЖАНУАРЛАРДЫ ЖАСАНДЫ ҰРЫҚТАУ ПУНКТТЕРІН ҰЙЫМДАСТЫРУ

Қолдан ұрықтандыру

Мал қораларын дезинфекциялау

Қой шаруашылығы гигиенасы

Пәндер