Ана тәрбиесі

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Алматы қаласы Білім басқармасы
№1 Алматы қазақ мемлекеттік гуманитарлық-педагогтік колледжі

Курстық жұмыс

Тақырыбы: Отбасы тәрбиесіндегі ата- ананың үлгі-өнегесі
Пәні: Педагогика

Алматы, 2020
Мазмұны

КІРІСПЕ.
1.Отбасы тәрбиесінің педагогикалық аспектілері.
1.1.Отбасы тәрбиесі түсінігі
1.2.Қазақ отбасы тәрбиесінің ерекшеліктері
2. Отбасы тәрбиесіндегі ата-ананың үлгі-өнегесі
2.1. Бала тәрбиесіндегі ата ана рөлі
2.2. Отбасы тәрбиесінің құқықтық негіздері
ҚОРЫТЫНДЫ
Зерттеу жұмысының мақсаты: отбасы тәрбиесіндегі ата ана үлгі өнегесін
анықтау.

Зерттеу мақсатына сай келесі міндеттер анықталды:
- Отбасы тәрбиесінің педагогикалық аспектілерін зерттеу;
- Отбасы тәрбиесі түсінігін ашу;
- Қазақ отбасы тәрбиесінің ерекшеліктерін көрсету;
- Отбасы тәрбиесіндегі ата ана үлгі өнегесіне талдау жасау;
- Балаға ата ана үлгі өнегесінің ролін анықтау.
Зерттеу нысаны: отбасы тәрбиесіндегі ата ана үлгі өнегесі

Зерттеу әдістері: педагогикалық процесстерді талдау, жүйелеу, ғылымилылық
негіз.
Зерттеу болжамы: тәрбие процессі біртұтас педагогикалық процесс ретінде
бірнеше бағыттардың жиынтығы ретінде танылады, сол сияқты отбасы тәрбиесі
жалпы тәрбие процессінің маңызды құрамдас бөлігі болғандықтан оны зерттеусіз
тәрбие процессі нәтижесіз ссипатта болады, тек отбасында ата ананың қолайлы үлгі
өнегесін игерген бала жан жақты дамыған жақсы тәрбие алған тұлғаға айналады.
«Отбасында адам бойындағы
асыл қасиеттер жарқырай
көрініп, қалыптасады. Отанға
деген ыстық сезім –
жақындарына, туған-
туысқандарына деген
сүйіспеншіліктен басталады».
ҚР Тұңғыш президенті Н.Ә.Назарбаев

2006 жыл – Қазақстан Республикасында Отбасы
жылы болып жарияланды.
Отбасы
Адам үшін ең жақын әлеуметтік
орта

Белгілі дәстүрлердің, жағымды
өнегелердің мұралар мен салт-
дәстүрлердің сақтаушысы.

Отбасында бала алғаш рет өмірмен,
қоршаған ортамен танысып, мінез-құлық
нормаларын игереді.

Отбасының басты қызметі баланы
тәрбиелеу
Отбасының басты қазығы, алтын тіреу діңгегі – бала. Баланың
тәрбиелі болып өсуіне берекелі отбасының әсері мол. Отбасының
әрбір мүшесі, өзара сөйлесіп, не болмаса ата-ананың, баланың
міндетін атқару ғана емес, береке-бірлік, сүйіспеншілікпен араласса,
босағасы берік, шаңырағы биік отбасына айналары сөзсіз.
Ата мен ана – бала тәрбиесінің қамқоршысы, өнегесі.
Ата-асқар тау,
Ана – бауырдағы бұлақ,
Бала жағасындағы құрақ – деп ата-ана мен баланы табиғаттың
тамаша құбылыстарына теңеген халық мақалына қайран қаларсың.

Отбасы – адам ғұмырының тірегі ғана емес, қоғамның
да басты негізі.
2006 жыл – Қазақстан Республикасында Отбасы
жылы болып жарияланды. «Отбасында адам бойындағы
асыл қасиеттер жарқырай көрініп, қалыптасады.
Отанға деген ыстық сезім – жақындарына, туған-
туысқандарына деген сүйіспеншіліктен басталады»
деген елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың сөздерін келтіруге
болады.
Отбасы тәрбиесі туралы ойшылдардың айтқан пікірлері:

«Отбасы тәрбиесінің басты мақсаты - бала тәрбиесі.
Бала тәрбиесіндегі басты мектеп ол ата- ананың
қарым-қатынасы»

«Сіз өз балаларыңыздың, тәрбиесін баста-мастан бұрын, өзіңіздің жеке
мінез-құлқыңызды тексеріңіз... Сіздің жеке мінез-құлқыңыз нағыз
шешуші нәрсе... Ата-аналардың өздеріне талап қоюы ата-аналардың өз
семьясын қадірлей білуі, өзінің әрбір қадамын қадағалап отыруы —
тәрбиенің ең бірінші және ең басты әдісі.

«Баланы іспен емес — сөзбен, үлгімен емес-ақылмен
үйреткен адам сорлы»

Ата-аналар балаларының жеке ерекшеліктерін жас
күнінен танып, соған қарай бағыт-бағдар тәрбие берудің
маңызы ерекше.
Қазақ отбасы тәрбиесінің өзіне тән ерекшеліктері оның
халықтық педагогика мұраларының мазмұны мен
Қазақ отбасы тәрбиесінің өзекті мәселелері түрлерінде бейнеленген. Көне заманнан-ақ қазақ халқында
педагог- ғалымдар С. Қалиев, жазбаша педагогикалық еңбек жазып қалдырмаса да білгір
педагогтар, тәрбиешілер, ұстаздар болған. Олар өз
М.Смайылова,М.Оразаев,С.Ұзақбаева,К. көзқарастары мен әрекеттерінде белгілі бір дәстүрлі
Қожахметова, Ж.Б. Қоянбаевтардың дүниетанымды ұстанып, халықтың мұраттары мен арман
еңбектерінде жан-жақты сөз болған. тілектеріне сүйеніп отырған.

Қазақ отбасындағы арнайы жазылып бекітілмеген
Қазақ отбасында дене, еңбек, ақыл-ой, «заңдары» әке мен ұлдың, шеше мен қыз баланың,
адамгершілік, экономикалық, экологиялық, әке мен қыздың , қыз бен жеңгенің, келін мен
құқықтық, сұлулық тәрбиелері жүргізілген. Қазақ ененің, келін мен атаның, нағашы мен жиеннің,
отбасында аталған тәрбие түрлерін жүзеге бажа, жезде, бөлелердің арасындағы өзара қарым-
асырудың мақсаты жан-жақты жетілген азамат қатынастары әрқайсысын әдептілікке тәрбиелеудің
тәрбиелеу болды. ерекше қымбат үлгісі іспетті.
бала тәрбиесінде отбасы ықпалы басқа тәрбиелік ықпалдарға қарағанда ең
басым болып келуі;
Отбасының
бала тәрбиесіндегі рөлі отбасы – болашақ ұрпақтың бойында ең құнды адамгершілік
қасиеттерді қалыптастыратын қоғамның ажырмайтын басты тірек – арқауы;

отбасы – жеке тұлғаны әлеуметтендіру міндетін жүзеге асырушы. Ол болашақ жас
азаматтың дене жетілеуіне, шынығуына, рухани және адами дамуына, ең құнды жалпы
адамзаттық құндылықтарды және ұлттық рухани байлықты бағалауға, еңбек ету дағдысын
тәрбиелеуге ықпал жасаушы;
отбасы бала тәрбиесінде адамзат қоғамның тарихындағы ғасырлар сынынан
мүдірмей өткен ұлттық дәстүрлі жалғастырушы;

отбасының әлеуметтік міндеттерінің өзегі тәуелсіздікке ие болған Қазақстан
Республикасының мемлекеттік заңдарын құрметтеуші, елжанды азамат тәрбиелеу;

отбасы баланың мамандықты еркін және саналы таңдауына ықпал жасаушы;
- отбасы өзінің ұрпағын болашақ отбасылық өмірге дайындаушы;

- - -
1.Отбасының этникалық құрамы және құрылымы: толық, толық емес
жанұя, бір балалы, көп балалы, бір ұлттық, көп ұлттық жанұя.
Отбасында балалардың
2.Тіршілік әрекетінің және ортаның жағдайлары: жанұя мүшелерінің білім дәрежесі,
тәрбие барысында табысты
еңбектану, кәсіпшілік құрамы, бюджеті, жалпы материалды әл-ауқаты, ауылдық және ықпал жасауда басқа да
қалалық жанұя. жағдайларды сипаттайтын
белгілер
3.Отбасының тәрбие потенциалы: күнделікті тұрмыстың жалпы мәдениеті, күн
режимі, демалыс және оның нысаналары, кітапхананы, теледидарды, музыка аспаптарын
пайдалана білуі, спортпен айналасуы, отбасының дәстүрлік мерекелері т.б.

4.Отбасының ішкі қатынастары: жанұя микроклиматының сипаттамасы,
отбасындағы көзқарастың бірлігі және айырмашылығы, оның мүшелерінің өз
міндеттеріне көзқарасы, жауапкершілігі.

5.Қоғамға көзқарасы: еңбек және қоғамдық міндеттерге, қоғамдық тәрбие
институттарына қатысты.

6. Отбасының тәрбиелік жағдайы: жанұя тәрбиесінде қолданылған әдістер
ата-аналардың және басқа мүшелердің педагогикалық мәдени дәрежесі т.с.с.
Қазақ отбасы тәрбиесінің ерекшеліктері
Атадан – ұлағат, анадан — ғибрат. Ата-ана отбасылық
Жүсіпбек Аймауытұлының көзқарасында бала тәрбиесіндегі басты тұлға. Ата-ана мен бала арасындағы
психологиясының, жан-дүниесінің қалыптасуына қарым-қатынас, олардың өмірлік көзқарастарының
әсіресе, өмірінің алғашқы жылдарындағы ата — бірлігі, ата-аналардың педагогикалық мәдениетінің
ананың тәрбиелік рөлі ерекше маңызды екендігі жоғары болуы — бала тәрбиесіндегі жетістіктің маңызды
туралы пікір басым. Ол «баланы іспен емес — шарты.
сөзбен, үлгімен емес-ақылмен үйреткен адам сорлы»
— дейді. Баланы болашақта бұзуға немесе дамытуға себеп Халықта «Тәрбие табалдырықтан басталады» — деген
болатын басты шарт-оның жас күніндегі көрген үлгі — нақыл сөз бар. Асыл сөздің мәні неде? Яғни, әр
өнегесі болуы тиіс дегені «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны отбасындағы ата-аналардың алдында тұрған басты
ілерсің» — деген міндет — өзінің ісін, өмірін жалғастыратын салауатты,
саналы ұрпақ тәрбиелеуде дей отырып, «адам ұрпағымен
мың жасайды» — деген тұжырымды үлгі тұту.
Қыз бала тәрбиесінің
талаптарының тәсілдері:
-астарлап сөйлеп,тұспалдай
отырып талап ету; Ата — бабаларымыз ұрпағының ер-
-әзіл,ойын,күлкісі аралас түріндегі жігітке кедергі болатын жалқаулық,
талап; аңқаулық, жасқаншақтық, өтірік-өсек
- шарт қоя отырып талап ету; айтып, алдап-арбау сияқты жағымсыз
- сес көрсете талап ету; қасиеттерден аулақ болуға тәрбиеленген.
- қағытып,кекету түріндегі талап; Сонымен қатар олар жан-тәнімен,
- ишара,ым ретінде талап ету; қанымен қорғаған жерімізді, елімізді,
- кеңес түріндегі талап; Отанымызды, тілімізді сақтай отырып
- сенімсіздік білдіріп,күдік көрсете - өскелең ұрпақты адамгершілік қасиеттерге
- -отырып талап ету; баулуды мақсат тұтқан.
- нақты талап ету.
Отбасы тәрбиесіндегі ата-ананың
үлгі- өнегесі

Ана – үйдің берекесі,
Бала үйдің – мерекесі.
Бұтағымен ағаш сымбатты,
Ұрпағымен адам қымбатты.
Бала болсаң балғындай бол.
Айналаңа қорғандай бол.
Ана тәрбиесі
Ана – бала тәрбиесіндегі ерекше тұлға. Дана Абай бабамыз қазақ
әйелінің, ананың отбасындағы орнын ерекше жырлайды. Жалпы,
«адам бойындағы барлық қасиеттер ананың ақ сүтімен жаралған» –
деген ғұламалық ойды тарата келе, осы қасиеттің міндетті түрде
тәрбиеленуі туралы айтады. Тәрбиенің негізі «ананың әлдиінен»
басталады емес пе? Ана тәрбиесі ұлылық дәнін себеді. Тәрбиелі
анадан – тәрбиелі бала өсіп шығады.
Қазақ қоғамындағы әйелдердің орны жайлы әңгімелегенде, Орта
Азияны мекендеген басқа халықтардың әйелдерімен салыстырғанда
қазақ қыздары мен әйелдерінің анағұрлым еркін болғанын айтқан
жөн. Олар жүздерін жамылғылармен бүркемей, ашық өмір сүрген.
Дегенмен, қазақ әйелдері үшін басты міндет – отбасы беріктігін
сақтау, бала тәрбиелеу, ерлерін барынша сыйлау, рухани қолдау
көрсету болып табылады.
Түйгені көп шешесі қызымен, келінімен өмір тәжірибелерін
бөлісіп, болашақ үлкен өмірге дайындайды. Туыс ағыйындардың
әйелдері – абысындардың қарым-қатынасы өзара көмек пен
түсіністікке, берекеге құрылады. Сондықтан да, «Абысын тату болса,
ас көп, ағайын тату болса, ат көп», - деген. «Әкеге қарап ұл өсер,
шешеге қарап қыз өсер» дейтін қазақ қыз балаларының тәрбиесіне аса
үлкен назар аударды.
Кәмелетке толғанға дейін бойжеткен болашақ отбасы өмірінің басты міндеттерінен сабақ алды. Ол ерінің
адал жары, ана болу, отбасы беріктігін сақтаушы қызметіне, шаруашылықтың барлық жақтарын игеріп
жүргізуге, қонақты лайықты қарсы алуға, туыстарын сыйлап қадірлеуге дайындық тәрбиесі. Көргенді
отбасылары қыз баланы «қонақ» деп мәпелеп, қадірлеп өсірген. Қыз баланың тәрбиесіне ең бірінші анасы
жауапты болған. Сондықтан қазақ «Шешесіне қарап қызын ал» – деген.
Әке тәрбиесі
Әке - әулет басшысы, отбасы мүшелерінің тірегі, асырап сақтаушысы, қамқоршысы. Отбасындағы ұл тәрбиесінде әке мен апалардың орны ерекше.
Әке үйі барлық балалары үшін үлкен үй, қара шаңырақ деген киелі ұғымдармен сыйлы да құрметті.
Қара шаңырақ, үлкен үй деп атайтын әкенің үйіне болашақта кенже ұл ие болып, қарттарды бағып-қағатын, көне салт бүгінгі қазақ отбасыларында да сақталған.
Ал үлкендері үйленіп үй болысымен еншілерін алып, бөлек шыққан. Жасы кіші болса да кенже иеленген үлкен үй басқа жасы үлкен туыстары үшін де қадірлі, қасиетті
үй ретінде саналған.
Әкенің мінез-құлқы, өзгелермен қарым-қатынасы, өнер білімі ұл баланың көз алдындағы үлгі-өнеге алатын, соған қарап өсетін нысанасы. Қазақта біреудің баласы
жақсы, өнегелі азамат болса: « Оның әкесі немесе атасы жақсы кісі еді, көргенді бала екен, өнегелі жерден шыққан ғой», - деп мадақтайды.
«Әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер» дегендей, отбасында ұлдар әкелері немесе аталарының бойындағы қасиет пен өнерін үйреніп өскен.
Шығармашылықта, ақындықта танылған жас баланың тәрбиесіне аса назар аударылған. Ата өнерін ұрпағының қууы, оны мирас етуі қазақ отбасыларында жиі
кездесетін дәстүр. Билік, батырлық, әншілік, серілік, мергендік, аңшылық, зергерлік сияқты ата-баба өнерін жеті атасына дейін жалғастырған әулеттер қазір де
баршылық.
Бала тәрбиесіндегі құқықтық негіздер

. 1989 жылдың 20 қарашасында БҰҰ
Бас Ассамблеясы қабылдаған «Бала
құқығы туралы конвенция» маңызды
негізгі құжат болып табылады.

«Балаға, дене жағынан және ақыл-
ойының жетілмегендігінен, арнайы
қорғау мен қамқорлық, соның ішінде,
оны туылғанға дейін және туылғаннан
кейін тиісті құқықтық қорғау керек», -
деп жазылған.

ҚР «Білім туралы» заңында (07.06.1999ж)
елдегі білім беру-тәрбиелік процесті
мемлекеттік-құқықтық реттеудің мәселелеріне
айрықша көңіл бөлінген. Бұл құжаттың нақты
жасалған құқықтық негізі бар, ол ата-
аналарға және балаларға олардың қазіргі
заманның талабына сай зиялы білім
алуларына құқықтық кепіл береді.
Ата-ананың міндеттері :

1. Балаға дұрыс 3. Баланың бойындағы
Бала тәрбиесі ізгілік, жақсылық 4.
Баланың адал да ізгі
тәрбие беру – ата-
мәселесінде ата-ана атаулының бәрін, оның адам болып өсуі үшін
ананың моральдық
арасында толық үлгілі болуға тырысқан оған ата-анасы үлгі
қана емес, заң талабын көтермелеп
келісім болуға тиіс. болуға тиіс.
жүзіндегі міндеті отыру керек.

5. Баланы еңбекке 6. Ересектер балаларды
7. Үйдегі жайлылық пен 8. Үй ішіндегі татулық
құрметтеу мен сүю рухында
күн сайын сыпайылыққа, күйеуіне де, әйелге де
жас кезінен тәрбиелеп, оның салауаттылықтың алғы
сергектікке, үлкендерді шарттары – тазалық пен байланысты. Оның бірінші
бойына адамгершілік және
құрметтеуге, әділдікке өз тәртіп, сондай-ақ барлық шарты - өзара сенім, құрмет,
рухани мәдениеттің негізін,
үлгісімен тәрбиелеп отбасы мүшелерінің тату- өзара түсіністік және, әрине
қоғамдағы мінез-құлық
отыруға тиіс. тәтті тұруға ұмтылуы. сыпайы, әдепті мінез-құлық.
дағдыларын дамыту керек.

9. Сыпайылық және
әдептіліктің ережелерін
сақтау табиғи, емін-еркін 10. Тату-тәтті тұру
болып, ешбір жағдайда үшін ұстамды болып,
екіжүзділекке, өтірік өзін-өзі билей білу
ұялшақтыққа негізделмеуге керек.
тиіс.
1. Балаға арамза әрекет жасағаны үшін жауапты;

2. Мұғалімге, мектептің педагогикалық ұжымына балағаттау және
әдепсіз қарым-қатынас жасағаны үшін жауапты;

3. Бала тәрбиесі үшін қабылданған барлық қаулылардың
орындалмағанына жауапты.

4. Балаға адамгершілік тәрбие беру үшін, өз жанұясында бірлік пен татулықты
ұстануға жауапты. Үйдегі тыныштық баланың мектептегі мәселелерін тиімді
шешудің бірден бір жолы;

Ата- ананың
жауапкершіліктері 5. Мектептен кейінгі баланың білім мен тәрбие алуына бақылау жасауына
жауапты;

6. Кәмелеттік жасқа жеткенге дейінге баланың салауатты өмір
салтына сай тәрбие алуына жауапты.
Қорытынды

«Сіздер баланы тек сөйлеген кезде ғана, оған ақыл айтқанда немесе бұйрық берген
кезде ғана тәрбиелейміз деп ойламаңыздар, - деп жазады А.С. Макаренко – Сіздер
оны өмірлеріңіздің әрбір минутында, тіпті өздеріңіз үйлеріңізде жоқ уақыттың
өзінде тәрбиелейсіздер, сіздер қалай киінесіздер, сіздер басқалармен қалай
сөйлесесіздер немесе басқа адамдар туралы қалай қуанасыздар және ренжисіздер,
сіздер достарыңызбен қандай қарым-қатынаста боласыздар, сіздер қалай
күлесіздер, газет-журнал оқисыздар – осылардың бәрінің бала үшін маңызы бар».

А.С.Макаренко
Баланы өмірге бейімдеуде мектеп,
ұстаз және ата-ананың орны бөлек.
Қоғамның алғашқы ұйтқысы
отбасында бала үлкендермен
араласады. Баланың қоғамдық
әлеуметтік дамуы жанұяда өз орнын
алуынан басталады. Жас шыбық иілгіш
болса, жас адам да сондай, жақсыға да
жаманға да бірдей бейімделгіш.
Халқымызда «Әкеге қарап ұл өсер,
шешеге қарап қыз өсер» немесе «Ұяда
не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» деген
нақыл сөздер тегін айтылмаған. Ата-
ана өзінің мінезі, дағдысы, сөзі, іс -
әрекеті арқылы баласына үлгі
көрсетеді.

Ұқсас жұмыстар

Тә рбие-ана құ рсағ ынан

Бала тәрбиесіндегі халықтық ұстанымдар .(Отбасындағы бала тәрбиесі)

Сынып жетекшінің бала тәрбиесінде ата - аналармен ынтымақтастығы

Ата - аналарға арналған кітабында

Әдепті бала ата - анасын мақтатар

Бала тәрбиесі бесіктен

Мектепке дейінгі және бастауыш сатының тәрбие мазмұынындағы әлемдік және ұлттық тәжірибелер

Қазақ Ұлттық Қыздар Педагогикалық университеті

Отбасы тәрбиесінің негізі

Ұлттық тәрбие, Этникалық тәрбие

Пәндер