Толкотт Парсонстың әлеуметтік жүйе теориясы және AGIL моделі

Т. Парсонстың Әлеуметтік жүйесі

Жоспар:

Толкотт Парсонс - аса атақты социологтардың бірі

Толкотт Парсонс (1902-1979) - американдық әлеуметтанушы, ХХ ғасырда өте ықпалды, құрылымдық функционализмнің көрнекті өкілі. Басты шығармалары - "әлеуметтік қызмет құрылымы" (1937), "қазіргі қоғамдар жүйесі" (1971) . Ол өзін Дюркгеймнің, Вебердің және Фрейдтің ізбасарлары деп санады, утилитарлық (индивидуалистік) және коллективистік (Социалистік) ойлау элементтерінің синтезін жүзеге асыруға тырысты. "Соңғы жылдардағы зияткерлік тарих", - деп жазады Т. Парсонс, менің ойымша, келесі тұжырымды былай анықтайды: марксистік ойлау түрі мен ХХ ғасырдың басында тұрған іс-қимыл теориясын жақтаушылар ұсынған ойлау түрі арасындағы қарым-қатынас белгілі бір даму процесінде кезектілік сипатына ие".

Әлеуметтік жүйеге сипаттама

Парсонс Вебердің әлеуметтік әрекет теориясын дамытуды жалғастырды. Әлеуметтанудың объекті ретінде ол әлеуметтік іс-әрекеттен (жеке адамның іс-әрекетінен) қарағанда көптеген адамдардың ұйымдасқан іс-әрекетін қамтитын (әлеуметтік) іс-қимыл жүйесін қарастырады. Әрекет жүйесі өзара байланысты функцияларды орындайтын ішкі жүйелерді қамтиды:

Парсонс әлеуметтік әрекеттің аталған ішкі жүйелерінің барлығы "идеалды типтер", шын мәнінде жоқ дерексіз ұғымдар екенін баса айтады. Сондықтан Т. Парсонсты түсіндіру мен түсінудегі қиындық туындайды.

Парсонс қоғамды қоршаған ортаға қатысты өзін-өзі қамтамасыз етудің ең жоғары деңгейіне ие әлеуметтік ішкі жүйенің бір түрі ретінде қарастырады. Осылайша, AGIL жүйесін ұсынды.

AGIL жүйесі

Жүйелердің функиялары:

Әлеуметтік ұйымдар

Қазіргі әлеуметтану мен Парсонс теориясы сабақтастығы

Т. Парсонстың айтуынша баланың социализациясы, яғни әлеуметтік қарым-қатынастар орнату отбасыдан басталып, ол социализацияның 3 кіші кезеңінен өтеді: біріншісі отбасыда, екіншісі мектепте, үшіншісі жоғары оқу орындарында.

Әлеуметтік құрылым мен тұлғалардың арасында байланыс өте тығыз. Әлеуметтік рөлге түрліше бейімделетін тұлғалардың мінез-құлқы қалыптасады.

Парсонс әлеуметтік топтардың арасындағы әлеуметтік теңдіктің болуын жақтаған.

Әлеуметтік қарым-қатынас қалыптасуы нәтижесінде адамдарда әлеуметтік рөлдер қалыптасып, олар ақпаратпен алмасып, бір-бірінің қасиеттерін байқап, оны иемденуге тырысады. Мысалы, тіл, құндылықтар, діни сенім, таңбалар(белгілер) және т. б

Қорытынды:

Т. Парсонстың өзіндік әлеуметтік жүйе ұсынуы социалогияның дамуына көп ықпал етті. Адамдарды олардың әлеуметтік қарым-қатынастарына, мақсаттарына қарай бөлу - өте маңызды. Бұл әр әлеуметтік ұйымды, институтты жеке қарастыруға жыне оның басқа да ұйымдармен қарым-қатынасын айқындауға болады. Әрбір әлеуметтік қауымдастық өзін сақтау үшін тырысып, оны дамытуда еңбек етеді, жаңа адамдарды қабылдауда құрылымын өзгерте алады.

Парсонс мұндай механизмді социализация деп атаған. Әлеуметтану осы мәселелерді қарастырып, адамдардың қоғам құрылысын біліп, бір-бірін түсінуге ықпалын тигізеді.