Коммуникативтік кеңістіктегі лингвоэкология пәнінің қарастыратын мәселелері

Презентация қосу

Семинар 1. «Коммуникативтік кеңістіктегі
лингвоэкология» пәнінің қарастыратын мәселелері

Орындаған: Реймова К.Е.
Топ: 7M01701-қазақ тілі мен
әдебиеті І курс магистранты
Лингвоэкологиялық зерттеудің негізгі мақсаты:

• Қазіргі қазақ тілінің лингвоэкологиялық жағдайын
зерделеп, тілдік орта мәселесін, оның өзгеру, даму
динамикасын, тілдің дамуына, тілді қолдануға теріс әсер
ететін себептерді айқындап және қазақ тілін – қазақ
халқының мәдени жадын, тарихи жадын сақтаушы,
оларды қайта жаңғыртушы, ұрпақ пен ұрпақтың рухани
дүниесін сабақтастырушы ретінде қазақтілділердің
экологиялық рухани ортасы болып келгенін ғылыми
тұрғыдан қарастыру.
«Коммуникативтік кеңістіктегі
лингвоэкология» пәні
• «Коммуникативтік кеңістіктегі лингвоэкология» пәні тіл ғылымының тіл
мәдениеті және сөз мәдениеті салаларымен тікелей байланысты, өзектес
сала болып табылады.
• Тілдік орта лингвоэкологиялық зерттеудің түпқазығы саналады. Ал тілдік
орта дегеніміз – қоғам мүшелерінің тілдік санасының қалыптасуына ықпал
ететін, тілдік жүйенің жай-күйі. Тілді қолданудың қоғамдық-тілдік
тәжірибесі, тілдің қоғамдағы болмысына, оның дамуы мен қызмет етуіне
әсер ететін экономикалық, идеологиялық, мәдени, әлеуметтік-
психологиялық, этнопсихологиялық факторлардың жиынтығы.
• «Коммуникативтік кеңістіктегі лингвоэкология» - лингвистикалық пән. Ол тіл
ғылымының көптеген салаларымен байланысты. Атап айтқанда, әлеуметтік
лингвистика, психолингвистика, этнолингвистика лингвомәдениеттану,
медиалингвистика т.б.
Лингвоэкология - тілдік жағдаят пен оның проблемалық мәселесін қарастырады. Тіл жанды организм ретінде өзгереді,
дамиды, қолданыс аясы үнемі динамикалық сипатта болатындықтан, коммуникативтік деңгейі де әрдайым өзгеріске
ұшырып отырады. Ал мұндай жағдаяттардың себептерін лингвоэкология зерттейді. Сондай‑ақ, лингвоэкология лексикалық
қабаттардың толығуын, түрлі әлеуметтік ортаның сөйлеу ерекшеліктерін, жетістіктері мен кемшіліктерін де өзінің
назарынан тыс қалдырмайды. Лингвоэкологиялық зерттеудің басты нысаны ‑ тілдік орта болып саналады.

Тілдік орта дегеніміз - сол тілде сөйлейтін қоғам мүшелерінің тілдік санасының көрінісі, қолданыстағы тілдің жай‑күйі,
тілдің қоғамдағы орны мен дамуы. Тілдік ортадан қоғамның әлеуметтік‑психологиялық, идеологиялық, мәдени,
этнопсихологиялық болмысы айқындалады. Адамдардың тіршілік ортасының ерекшеліктері оның қолданыстағы тілінен
байқалады. Мұндай ортада ұлттық ұжымның рухани тіршілігі қалыптасады. Тілдік ортасыз адамдар жеке дара өмір
сүрмейді.

Қолданыстағы тілді жетілдіру, байыту, тіпті тіл қауіпсіздігін қамтамасыз ету - сол тілді тұтынатын әр адамның міндеті.
Сондықтан лингвоэкология рухани мәдениеттің ұлттық көрсеткіші ретінде ұлт тіліне ерекше мәртебемен қарауды өзінің
басты негізі етіп алады. Тілдің иесі адам болғандықтан, антропогендік факторларды экологиялық тұрғыдан қарастырудың
маңызы айырықша. Тілді тұтынушының, яғни тілдік тұлғаның, тіл иесінің ана тіліне деген құрметін, тілдің кешегі жағдайы
мен кәзіргі күйіне және келешектегі тағдырына деген міндетті жауапкершілікті талап ету де осы лингвоэкологияның
міндетіне кіреді.
• ЛИГВОЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР

• Лингвоэкология лингвомәдени мәселелермен тығыз байланысты. Зерттеуші
ғалымдар тілімізде жат сөздердің жағаласып жүруін, жастар тілінің жаргон сөздерге
жақындығын және ғылым мен техниканың дамуына қарай, тілдегі «технизация»
сондай‑ақ, - филологиялық, қоғамдық білімді технократтық
биіктіктен алыстату сияқты лингвистикалық проблемалар қатарына
жатқызады. Мысалы, орыс тілінің қазақ тіліне кері әсер еткен тұсы бар. Дегенмен де
басқа тілдің басқыншылығынан дендеп кеткен тілдік жағдаят, әсіресе, сөйлеу
мәдениетіне нұқсан келтіреді. Бұл қазақ тіліне да қатысты жайт екені белгілі. Мысалы,
өткен ХХ ғасырдың соңғы он жылдығында бұрынғы КСРО территориясынан бөліп
шыққан егемен мемлекеттердің әлеуметтік және мәдени өмірінде айтарлықтай
жемісті өзгерістер болғаны мәлім. Бұл әсіресе олардың тілінде, сөйлеу мәдениетінде
бұқаралық ақпарат құралдарынан бастап барлық саларында көрініс тапты. Қазақстан
да мұндай өзгерістерден шет қалған жоқ. Ұлт тілі мемлекеттік мәртебе алған соң,
орыс тілі ресми тіл ретінде ұлтаралық қатынас тілінің рөліне ие болды.
Тілдік тұлға мәселесі ‑ лингвоэкологиялық бағыттағы іргелі
ұғымдардың бірі. Сөз саптауы айналасына үлгі болатын, сөз
мәдениетін жоғары қоятын тілдік тұлға қазіргі қазақ қоғамында
жазушылар мен өнер қайраткерлері, ғалымдар, журналистер,
оқытушылардың ғана үлесіне тиіп отыр. Тіл – ұлттың жаны. Бұл
аксиомаға айналған қағида.

Әр ұлттың өзіндік ұлттық танымын танытатын стеоретиптері
оның ғасырлар бойы қалыптасқан мақал‑мәтелдері мен
фразеологизмдерінде жатыр. Сондай‑ақ, тілдегі көркем де
бейнелі сөз орамдары – фразеологизмдер әдеби тілдің
байлығы және тіл мен сөйлеу мәдениетінің көрсеткіші.

В.В.Виноградов «Әдеби тіл ‑ қоғамдық өмірдің дамуы,
халықтың материалдық және рухани ілгерілеуі, әлеуметтік
күрес қаруы, сондай‑ақ, халықты тәрбиелеу мен ғылым мен
техниканың, ұлттық мәдениеттің жетістіктерін бағалаудың
құралы. Әдеби тіл – ұжымдық шығармашылық әрекетінің
нәтижесі» деп жазады.

Ұқсас жұмыстар

ТІЛ ЖӘНЕ ОРТА ӨЗАРАӘРЕКЕТ ЕТУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

ЛИНГВИСТИКАЛЫҚ ДӘСТҮРЛЕРДІҢ ҚАЛЫПТАСУ ТАРИХЫ

Макаренко және педагогикалық психология

Алкандардың құрылысы

МОӘ курсы болашақ математика мұғалімінің әдістемелік құзырлылығын қалыптастырудың негізгі құралы

Тіл мәдениетін жетілдіру

Философия пәні, әдістері және қызметтері

Философиялық танымның құрылымы

Тілдің функциялары

Мектепке дейінгі жас кезеңіндегі балалардың жетістіктері

Пәндер