Өзендердің ластану ерекшеліктері

Презентация қосу

Жоспары:
1.Өзендерге сипаттама
2.Өзендердің ластану ерекшеліктері
Сырдария өзені
Су лайлылығы 1200 г/м3, Сырдария -
республиканың ең лай өзені. Өйткені
өзен жолындағы борпылдақ лессті сазды
жыныстарды шайып өтіп, ені 10-15 км
жайылмалар жасайды. Бұл уақытта өзен
арнасынан асып, қатты тасиды. Су жан-
жағын басып, арнасын өзгертеді. Бүгін
Сырдария аңғары - республикадағы
күріштен мол өнім алатын өңір. Негізгі
ластауыш заттарға сульфаттар,
нитриттер, мыс және магний жатады.
Олардың максималды мәні сульфаттар
бойынша - 12,3 есе, нитриттар бойынша
- 3,0 есе, мыс бойынша - 7,0 есе және
магний бойынша - 2,9 есе нормадан

жоғары.
Келес өзені
Негізгі ластауыш заттарға сульфаттар,
нитриттер, мыс және магний жатады.
Максималдық мәні бойынша
сульфаттар нормадан 12,3 есе жоғары,
магний - 2,9 есе, нитриттер - 2,4 есе,
мыс - 4 есе. Алайда, соңғы кезде,
өзеннің аңғары дақылдар өсіру үшін
жыртылып, құм-тасы бей-берекет ойып
алынып, оның табиғи берік жағалауы
мен түбі мығымдығынан айырыла
бастады. Қазіргі кезде алпауыт
фирмалар әрбір 6-8 шақырым сайын
Келес өзенінің бойынан тасын қазып
алып, өңдеп, құрылыс материалына
айналдыратын зауыттар салып,
шығарған “өнімін” автокөлік
керуендерімен Шымкент қаласына,
басқа аудандарға күні-түні тасуда.
Егін
Іле өзені с а п
н
к
ың егу
асы үріш
с уа су лауы
руғ шар
а на

дің ық
мұн рл ер бал
ай т тү сы уір
тас жа кция ң едә
ым оду ыны на
алд пр
ау ин рлар заюы
қо а
Қап на е
шағ сы
ай с ка ра кем
у қо ш е нде йлы
йма тай өлігі қола
сы Қы гі б на
йін сы
де ына
қат

күріш алқаптары және шеңгелді
массивтерін игеруге байланысты
минералды тыңайтқыштар мен химиялық
препараттар өте көп қолданылады.
Бадам өзені

Түбінің тасын алудың нәтижесінде арнасы
тереңдей бастаған Бадам өзенінің кебін
кидірмеу үшін оның Сайрамнан қосылатын
тармағын тереңдетпеу үшін жасалған тосқын
(Шымкент-Ленгер көпірі).Түбінің тасын алу
нәтижесінде пайда болған жер бедері. Бадам
өзені бойындағы қорғасын, фосфор,химия
өнеркәсіптерінен бөлінетін қорғасын,
мырыш, сынап кей жерлерде шекті
мөлшерден 50 есеге дейін асып кететіні
тіркелген.
Нұра өзені
Нұра өзеніне сол жерде орналасқан Нұра өзенінің ластануы
өндіріс орындарынан атмосфераға Теміртауда осыдан 50 жылдам астам
газ тәрізді заттар, яғни күкіртті уақыт бұрын синтетикалық каучук
ангидрит, күкірт сутегі, көміртегі зауытын салудан бастау алды.
тотығы, фенол аммиак, форматигид, Қарағанды металлургия
көмір сутек және тағы басқа улы комбинатының және Теміртау
химиялық заттар тасталынады. қаласындағы «Карбид» өндірістік
бірлестігінен шыққан сулар Нұра
өзенін барынша ластауда.

Көптеген ауыл шаруашылық
әрекетімен байланыстағы
компоненттер ластану көздері , яғни
қатты қалдықтар, қидың қалдықтары
тыңайтқыштардың, токсикалық
пестицидтер гербицидтер қалдықтар
орындары.
Елек өзені
Елек өзенінің бормен ластануы Ақтөбе химия
зауытының (1941) іске қосылғанынан басталды.
Ластаушы көзі — Елек өзені жайылмасындағы сүзгіші
жоқ зауыттың шлам жинаушылары болып
табылады. Елек өзенің ластаушы заттар хром, бор,
фенол, фтор, мұнай өнімдері болып отыр, ал ластаушы
көздер бұрынғы Ақтөбе химия зауытының шлам ,
сонымен бірге Елек өзені жайылмасында тұрғызылған
сүзгілерге қарсы қалқасы жоқ .
Жер асты горизонтында 890 тонна бор жиналған.
Қазіргі уақытта өзен алабының жер асты суының
ластану ареалы 32,5 км2 жетті, тіпті бұдан да ұлғайып
бара жатыр. Бордың санитарлы — уландырғыш 2 класс
көрсеткішіне сай келуі және оның шектеулі жіберілген
концентрациясы мөлшерінің шектен тыс көп болуы
флораға, фаунаға және адам денсаулығына өте зиянды.
Мәртөк тұсындағы Елек өзені бойында құм алуға
арналған ойпаттар пайда бола бастапты. өзен
аңғарында жаңадан тұтас құмды аралшық пайда
болды.
Жайық өзені
Өзен суы біршама лайлы.
Судың құрамындағы әр
түрлі шайынды
жыныстардың мөлшеріне
қарап оның лайлануын
анықтайды.

Жайыққа Көшім саласының
қосылар жерінде судың Өзен суының химиялык, құрамында
лайлануы бір текше метрде карбонатты кальций тұздарының қоспасы
290 грамм. Осы жердегі қатты басым болып келеді. Соңғы жылдардағы
шайынды жыныстардың құрғақшылық және шаруашылық
мөлшері жылына 1900 мың мақсатына алынатын су мөлшерінің артуы
тоннаға тең. өзеннің орташа су көлемінің жылына 7-8
текше шақырымға дейін азаюына әкеліп
соқтырады.
Ертіс өзені
Өзен алабында Қазақстан аймағында 53
өнеркәсіптің пайдаланған қалдық сулары
ағызылады. Бір жылда түсетін қалдық
сулардың мөлшері 1,3 млрд. м³ - ті
құрайды, оның шамамен 10 %-ы
ешқандай тазаланбай, ал 30 %-ға дейінгісі
жартылай, толық тазалаудан өтпеген
күйде түседі.

Ертіс өзені алабының суы республика
бойынша ең ластанған және тұрғындар
денсаулығына қауіпті өзендердің бірі болып
саналады. Өзендердің түбіндегі
шөгінділерінің де қатты ластанғандығы
анықталған. Ертіс өзені алабының бойында
орналасқан 10 мың стационарлық көздерден
түсетін қалдық заттардың жалпы мөлшері
жылына 240 мың тоннадан асады.
Ертіс өзен алабының ландшафттарының
зиянды заттармен қарқынды ластану, тазарту
қондырғылары ескі Серебрян, Өскемен және
Семей аймақтарында болса да, өзен алабына
негізгі үлкен зиянды Шығыс Қазақстанның
апатты жағдайға ұшыраған кезіндегі тау – кен
металлургиялық және техникалық
өнеркәсіптері әкеледі.

Ертіс өзенінің суындағы мырыштың орташа
мөлшері, оның жоғары ағасынан Обь өзеніне
құятын жеріне дейінгі аралықта 7,6 есе өзгереді.
Бұл жерде өте назар аударатын жағдай, оң жақ
жағалау салалардағы мырыштын ерітіндісі сол
жақтағы салаларға қарағанда 8,1 есеге көп. Бұл
жағдай, Ертіс өзенінің оң жақ салаларының, әсіресе
Бұқтырма, Үлбі, Оба, Глубочанка, Красноярка
сияқты өзендер, Зырян қорғасын, Лениногор
полиметалл, Өскемен титан – магний және
қорғасын – мырыш, Ертіс химия металлургиялық
комбинаттар мен және де т.б. өнеркәсіп
орындарының ағын суларымен ластануымен
түсіндіріледі.
Ертіс өзені алабына жыл бойы түсетін ауыр
металдардың мөлшері
5 Ряд 1
0
мырыш мыс кадмий қорғасын хром
Сырдария, Шу
, Талас Арыс, Келес
өзендері ауыл өзендері кү
шаруашылығы ріш пен
н мақта егінд
химияландыр ісінде
у мен жиі қолдан
дренажды су ылатын
лармен пестицидтер
ластануда. мен
ластанып о
тыр.

а м б ы л ф осфор Ертіс, Жайық, Сырдария,
Ж
н ы ң са р қ ынды Іле, Шу, Нұра, Тобыл,
зауыт ы
с с ул а р ы Талас, Асы Көксу өзендері өндіріс
ла
н д е р і м е н оның қалдықтары мен
өзе және тұрмыстық лас сулар,
а р ы н ф то р
алқапт ауыр металдар, химиялық
а р ы ф о с формен
с зиянды заттармен
р.
ластап оты ластануда.
Пайдаланылған әдебиеттер

1.География және табиғат –2006,N 2.
2.Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия.
Алматы: «Арыс» баспасы, 2002
3.myunivercity.ru
4.freepapers.ru
5.yandex.ru

Ұқсас жұмыстар

ФИЗИКАЛЫҚ ЛАСТАНУ

Каспий теңізіндегі мұнайды бұрғылау

ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ КҮЙІ, ТАБИҒАТ

Ағыстарды биологиялық тазалау

Биологиялық тазалау

Егістік қыша

Судың қасиеттері

Адам ісәрекетінің литосфераға әсері. Минералды шикізат ресурстарының ұтымды пайдаланудың міндеттері. Биосфераның Жер геосфераларының бірі ретіндегі негізгі ерекшеліктері

Ластаушы заттарды атмосфераға тастауды бақылау

Тропикалық типтегі өзендер

Пәндер