Нерв және эндокринді жүйелердің байланысын жүзеге асырып гормондар бөлетін гипоталамустың нейросекреторлы жасушалары

Презентация қосу

Ш.Уалиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университтеті

ЭНДОКРИНДІК ЖҮЙЕ
ҚҰРЫЛЫСЫНЫҢ ИЕРАРХИЯЛЫҚ
ЖҮЙЕСІ. ГИПОТАЛАМУС,
ГИПОФИЗ, ЭПИФИЗ – БЕЗДЕР
ӘРЕКЕТІН РЕТТЕЙТІН ОРТАЛЫҚ
БУЫН
Орындаған: Мұсылман Аружан омк-93
Тексерген:Алимов Архат Аликович
Эндокриндік жүйе — ағзаның
гуморальды реттелуінде маңызды рөл
атқарады. Бұл жерде гуморальды реттелу
дегеніміз — қанның құрамындағы
гормондар және минералдық заттардың
әсерлері арқылы организм қызметінің
реттелуі. Ол ағзаның ішкі ортасына арнаулы
биологиялық белсенді заттарды бөліп
шығарады. Ішкі секреция бездері шығарған
заттар гормон деп аталады. Бездер бөлген
гормондар қанның ағысымен ішкі
мүшелерге және мүшелер жүйелеріне келіп,
олардың жұмысына әсер етеді.
Организмде бездерді үш топқа бөледі:
Сыртқы секреция бездері (бауыр, сілекей,

ұйқы және ішек бездері);
Ішкі секреция бездері (гипофиз, эпифиз,

қалқанша без, қалқанша маңы бездері,
тимус, бүйрек үсті бездері);
Аралас секреция бездері (жыныс бездері,

ұйқы безі).
Гормон дегеніміз -( гр. hormao —
қоздырамын, қозғаймын ) — эндокринді
бездер немесе эндокриндік қызметке
қабілетті жекеленген жасушалар бөлетін
тым белсенді органикалық биологиялық
заттар.Ағзадағы мүшелердің қызметін
реттей отырып,оны бірде бәсеңдетеді не
үдетіп отыратын жоғары активті
зат.Мысалы,зат алмасуға ,дененің өсуі мен
репродуктивті қызметтері де гормонның
әсері.Гормондарға тән қасиет-олар белгілі
бір жасушаларға әсер етеді.Ал бұл
жасушалардың өзіне қажетті горионды
танитын рецепторлары болады.
Гомондардың көбі-белокты
пептидтер,олигопептидтер,гликопептидтер
,ал біразы амин қышқылдарының
ГИПОТАЛАМУС-ЭНДОКРИНДІ БЕЗДЕРДІҢ ҚЫЗМЕТІН
РЕТТЕЙТІН ЕҢ МАҢЫЗДЫ НЕРВ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ОРТАЛЫҚ.
Нерв және эндокринді жүйелердің байланысын жүзеге асырып гормондар бөлетін
гипоталамустың нейросекреторлы жасушалары.Гипоталамус ядролары-
мультиполярлы нейроциттерден құралған, гипоталамуста орналасқан сұрзаттық
орталықтар.Гипоталамустың сүрзаттық орталықтары алдыңғы, ортаңғы және
артқы бөлімдерге бөлінеді. Аталған ядролар нейроциттері биологиялық тұрғыдан
тым белсенді және жүйке жүйесі медиаторларымен салыстырғанда, алыстан және
ұзақ уақыт әсер етуге бейімделген нейрогормондар бөледі. Гипоталамустың
алдыңғы бөлімі — нейросекрет бөлетін ірі мультиполярлы нейроциттер құрайтын
жұп супраоптикалық және паравентрикулалық ядролардан тұрады.
Супраоптикалық ядроларының құрамында ірі холинергиялық нейросекреторлы
нейрондар болады.Ядролар нейроциттерінің эндоплазмалық торында протеинді
(нонапептидтер) нейрогормондар түзіледі.Оларға вазопрессин және окситоцин
гормондары жатады.Окситоцин мен вазопрессин гормондарының қызметі
парасимпатикалық жүйке жүйесінің қызметіне сәйкес келеді, яғни бұлар мүшелер
құрамындағы бірыңғай салалы ет ұлпасы қабықтары мен қабаттарына әсер етеді.
Сондықтан, гипоталамустың алдыңғы ядролары нейроциттерін — холинергиялық
нейроциттерге жатқызады.
Вазопрессин мен окситоцин гормондары нейросекреторлы
нейроциттер аксондары бойымен жылжи ағып, медиальды дөңес пен
гипофиз аяқшасы арқылы гипофиздің артқы нейрогипофиз бөлігіне
өтіп, қан капиллярлары қабырғасымен жанаса орналасқан ұсақ
денешіктер (Херринг денешігі) түрінде аяқталады. Гормондар кейіннен
организмге керекті мөлшерде соңғы денешіктерден қанға өтеді.
Гипоталамустың ортаңғы және артқы бөлімдеріндегі ішкі- негіздік

(медиобазальдық) және төмпектік (туберальды) ядролары, қызметі
симпатикалық жүйке жүйесіне сәйкес келетін ұсақ мультиполярлы
нейроциттерден құралған. Сондықтан, бұл ядроларды — адренергиялық
нейроциттерге жатқызады. Аталған нейроциттер гипофиздің безді бөлігі
— аденогипофиздің гормондар түзу процесін реттеп отыратын,
қарапайым молекулалы олигопептидті аденогипофизотропты гормондар
бөледі.Бұлар өз кезегінде гипофиз аденогипофизінің гормондар бөлу
қызметін күшейтетін — либериндерге (күшейткіш гормондар) және
керісінше, аталған қызметті баяулататын — статиндерге (баяулатқыш
гормондар) бөлінеді. Гипоталамустың гормондар бөлу қызметін мидың
жоғары бөлімдері бөлетін нейроаминдер (дофамин, норадреналин,
серотонин, ацетилхолин) мен гормондар (эндорфиндер, энкефалиндер)
реттеп отырады.
Гипофиз-адам ұрығының 4-5аптасында эктодермадан немесе
ауыз қуысының гипофиздік қалташығымен мидың түбінен пайда
болған нейрогипофиздің өсіндісінен дамиды.
Құрылысы.Сырты талшықты капсуламен қоршалған.Капсуладан
көптеген перделер тарап,гипофизді 3 бөлікке
бөледі.Олар:алдыңғы аденогипофиз,ортаңғы және артқы
нейрогипофиз деп аталады.Гипофиз — аралық мида орналасқан
ішкі секреция бездерінің ең негізгі жетекші орталығы. Гипофиз -
сопақша пішінді, салмағы 0,5-0,7 г. Гипофиз гормондарының
барлығы химиялық құрамы бойынша пептидті ( нәруызды ).
-Алдыңғы бөлігі-эпителиальді жасушаларының бауларынан
түзілген,арасында өте жұқа дәнекер тінді перделер мен
синусоидты капиллялары бар аденоциттер.
-Орта бөлігі-аденогипофизге жанаса орналасқан
эпителиоциттерден тұратын, жіңішке тізбек.Бездің бұл бөлігінде
меланотропин мен липотропин гормондарын синтездейтін
эндокриноциттері бар.Бұл гормондар майдың және пигменттің
алмасуына қатысады.
-Гипофиздің соңғы бөлігі –көбінесе эпендимоциттер
д.а.жасушалардан қалыптасқан өсінділі питуициттер.Бұлардың
жіңішке өсінділері мен капиллярларыныңбазальді
мембраналарында аяқталады.Бұл бөлік
Эпифиз (шишковидная железа); ( epiphysis, грек, ері
- үстінде, рһуо — өскін, бүр ) — аралық ми
эпиталамусы құрамына кіретін ішкі секреция
бездерінің орталық мүшесі.Адам ұрығының 5-
6аптасында аралық мидағы 3-қарыншаның жоғарғы
бөлігінен пайда болған,құрамында субкомиссуральді
мүше бар без.Ең жоғарғы даму сатысы баланың
7жасында. Эпифиз сыртынан дәнекер ұлпалық
қапшықпен қапталған. Одан без ішіне қарай дәнекер
ұлпалық перделіктер таралып, оның паренхимасын
бөлікшелерге бөледі.Без паренхимасында
пинеалоциттер мен тіректік глиальді жасушалар
болады.
Эпифиз қызметі.Көлемі өте кіші болғанмен атқаратын
қызметі күрделі ,әрі маңызды.Эпифизден бөлінген
гормондар:серотонин,мелотонин жыныс бездеріне
гипоталамустың гонадолиберинге және гипофиздің
алдыңғы бөлігіндегі гонадотропиндерге әсер етеді.

Ұқсас жұмыстар

Қалқанша маңы бездері

Аңдардың ішкі секреция бездері

Эндокринді және эндокринді емес функциялары бар ағзалардың физиологиясы және олардың организм жұмысына әсері

Эндокринді жүйе гормондары

Бүйрек үсті безі

Қалқанша без функциясы

Эндокринді жүйе

Гормондардың биохимиясы. Гормональді реттелу бұзылыстары. Заттар алмасуының гормональды реттелуі

Эндокриндік жүйе

Гормондар туралы ақпарат

Пәндер