Педагогикалық зерттеу әдістері

Презентация қосу

Әл-Фараби атындағы қазақ ұлттық универтитеті
Биология және Биотехнология факультеті
Биофизика және Биомедицина кафедрасы

Педагогикалық
зерттеу әдістері
Орындаған: Әлтаева А.Б
Қыдырбай А.М
Мамандық: 7М01504-Биология
Қабылдаған: Құдайбергенова А.М
Жоспары:

⊳ Педагогикалық зерттеу дегеніміз не?
⊳ Педагогикалық зерттеу әдістердің бағыты
⊳ Педагогикалық зерттеу әдістерінің
жіктелуі
⊳ Зерттеудің эмпирикалық әдістері
⊳ Зерттеудің теориялық әдістері
⊳ Қорытынды.

Педагогикалық зерттеу
дегеніміз не?

Педaгогикaлық зерттеулер оқыту мен
тәрбиелеудің жaңa зaңдылықтaрын, құрылымы мен
мехaнизмдерін, мaзмұнын, техникaсын, принциптерін,
aйқындaуғa бaғыттaлғaн ғылыми іс-әрекет үрдісі және
нәтижесі.

Педагогикалық зерттеу
әдістердің бағыты:
⊳ Іргелі зерттеулер педaгогикaның теориялық және прaктикaлық жетістіктерін
қорытa отырып, нәтижесінде жaлпы тұжырымдaмaлaр мен педaгогикaлық жүйелердің
болaшaққa бaғыттaрын, дaму моделдерін ұсынaтын сaлa.

⊳ Қолдaнбaлы зерттеулер дегеніміз – педaгогикaлық үрдістің кейбір
элементтерін тереңдете отырып зерттеуге, педaгогикaлық прaктикaның
зaңдылықтaрын жaн-жaқты aнықтaуғa бaғыттaлғaн зерттеулер.

⊳ Өңдемелі зерттеулер дегеніміз – бұғaн дейінгі белгілі теориялық қaғидaлaрды
ескере отырып, нaқты ғылыми-прaктикaлық ұсыныстaрды жaсaуғa және негіздеуге
бaғыттaлғaн зерттеулер

Педагогикалық зерттеу
әдістерінің жіктелуі:

⊳ Теориялық ⊳ Эмпиракалық
зерттеу зерттеу
әдістері әдістері

Зерттеудің эмпирикалық
әдістері

⊳ Кез келген ғылым зерттелгелі отырған құбылыс туралы
жалпы ережелерді қолданып, өзіне тән әдістерін қолданады.
Әрбір ғылымның өзінің зерттейтін саласы, оған тән зерттеу
әдістері бар. Оның сипаты зерттеу алдында тұрған міндеттерге
байланысты.
⊳ Ғылыми әдістер эмпирикалық және теориялық әдістер
болып бөлінеді.
⊳ Эмпирикалық зерттеу әдістері - құбылысты зерттеу
барысында алынған мәліметтерді жанама немесе тікелей
жинауды қамтитын әдістердің жеке тобы. Эмпирикалық зерттеу
дегеніміз - объектіні зерттеу барысында алынған нақты
деректердің жиынтығы. Эмпирикалық зерттеулерде зерттеуші
мен зерттелетін объект арасында тікелей байланыс болады. 6
Зерттеудің эмпирикалық
әдістері
Бақылау
Сұрақ-жауап
Сұхбат
Сауалнама
Эксперимент
Рейтинг
Сарапшы бағасы
Өзін-өзі бағалау
Статистикалық әдіс 7
Бақылау
Педагогикалық бақылау – табиғи жағдайда педагогикалық үрдісті тікелей ұғыну және
қабылдау. Педагогикалық зерттеуде бақылау әр түрлі мақсатта пайдаланылуы мүмкін. Ол
ғылыми болжам жасау үшін ақпарат көзі ретінде де қолданылады және оның көмегімен
зерттеуші нысан туралы қосымша ақпарат алуға болады. Бақылау нәтижелері дұрыс
шығу үшін түрлі формулалар, кестелер, фотосуреттер, сұлбалар, әсіресе,
техника құралдарды (киноға түсіру, магнитофонға жазу, т.б.) кеңінен
пайдаланады. Бақылау материалдары арнайы күнделікке, хаттамаға
жазылады.
Бақылау кезіндегі қиыншылықтарды объективті және субъективті деп қарастыруға
болады. Объективті қиыншылыққа уақыттың шектеулілігі мысал болса, бақылаудың
субъективті қиыншылықтарына зерттеушінің адамның іс-әрекеті мен мінез-құлқын өзінің
жеке “мені” арқылы, яғни тұлғалық құндылықтары жүйесінде түсініп, талқылауын келтіруге
болады.

Бақылау

Қамту деңгейіне байланысты жаппай (тұтас топ) және ішінара (топтағы бір адамға) деп бөлінеді.
Өткізілуі бойынша жүйелі және кездейсоқ деп ажыратылады.
Формасына қарай құрылымданбаған және құрылымдалған деп бөлінеді.
Бақылау тура және жанама болып бөлінеді. Тура бақылау зерттеушінің үрдісті тікелей зерттеуімен сипатталады,
ал жанама бақылауда зерттелетін құбылыстардың ерекшелігін зерттеуші үшінші адамдардың қатысуымен анықтайды.
Жасырын немесе елеусіз бақылап-зерттеу – зерттеу объектісіне білдіртпей мәлімет жинау.
Зерттеушінің зерттелетін жағдайға қатысу деңгейіне қарай кірістірілген және кірістірілмеген бақылау
болып ажыратылады.
Ұзақтығына байланысты бақылаудың келесідей түрлері ажыратылады: ұзақ
уақыттылық, қысқа
уақыттылық, үздіксіз, дискретті (аз уақыт ішінді бірнеше рет қайталау).

Эксперимент

⊳ Эксперименттің мақсаты - ғылыми ⊳ Лабораториялық экспериментті
теория мен болжамды растау алғашқы рет В. Вундт, Лейпциг
немесе жоққа шығару. қаласында 1879 жылы жүргізді.
⊳ Эксперимент ғылыми зерттеудің Лабораториялық эксперимент,
теориялық және эмпирикалық мысалы, балалар зейінінің
деңгейлері арасындағы қасиеттерін, сезгіштік
байланыстырушы буын. қасиеттерін, ақыл-ойының даму
деңгейін, белгілі мамандыққа
⊳ Эксперименттің екі түрі икемділігін анықтау үшін
бар: лабораториялық және табиғи. оқушылардың белгілі бір топтарын
бөлу арқылы жүзеге асады. Табиғи
экспериментті психологияға 1910
жылы А. Ф. Лазурский енгізді.
Табиғи эксперимент бойынша
психологиялық зерттеулер оқыту
мен тәрбиенің үйреншікті
Эксперимент

Лабораториялық эксперименттің
Табиғи эксперименттің зертханалық
нәтижелілігі мына төмендегі
эксперименттен өзгешелігі
жағдайлардан пайда болады:
⊳ Байқалатын объект жөнінде
адамның күнделікті іс-әрекетінің
экспериментатордың күн ілгері мазмұны сақталады,
болжамы (гипотеза) болуы тиіс. зерттелетін құбылысты міндетті
⊳ Тәжірибені күн ілгері белгіленген түрде іске асыруға жағдайлар
жоспар бойынша арнаулы әдістеме жасалады.
сай дайындау.
Сонымен қатар табиғи экспериментте
⊳ Зерттеуші зерттейтін құбылысты өзі байқау әдісінің және эксперименттің
табады және оған белсенді әрекет жағымды сапалары араласып келеді:
жасайды.
біріншінің табиғилығы, екіншісінің
⊳ Эксперимент жүргізуші кейде белсенділігі. Оның негізгі
зерттеліп жатқан құбылыстарды мақсаты– зерттеудің эксперименттік
коррекциялау; сипатын болмыстық жағдайлармен
⊳ Эксперименттің нәтижесін қайтадан ұштастыру.
Сауалнама әдісі

⊳ Сауалнама - нақты адамдар тобына ⊳ Сұрақтардың жиынтығы бұл
сұрақтар қою арқылы алғашқы әдістің түп негізін құрайды.
ақпаратты жинау әдісі. Сұраулардың көмегімен ақпарат
⊳ Сауалнама мақсаты - жеке және алып жиналады.Ғылымда
қоғамдық санадағы құбылыстар сауалнама жүргізуші адамдар-
немесе қарапайым фактілер, сауалшылар және сұрақтарға
оқиғалар туралы ақпарат алу. жауап қайтарушылар –
респоденттер деп аталады.
Сауалнама ақпараттың дәлдігі мен
Алынған ақпараттың сипатына
жүйелігін қамтамасыз етеді.
қарай және оны алу тәсіліне қарап
⊳ Сауалнама өткізу жиілігіне сауалнама бірнеше түрге бөлінеді.
байланысты бір рет және көп рет
⊳ Сауалнама әдісінің екі түрі
болып бөлінеді. Сонымен бірге
бар:анкеталық және сұхбат
сауалнама жазбаша және ауызша де
(интервью).
п те бөледі. Сауалнама тиімділігі
тұрақты сауалнама алушы және 12
Сұхбат əдісі

⊳ Сұхбат əдісі - қажетті ақпаратты алу ⊳ Сұхбаттасудың екінші бір түрі
немесе бақылау барысында түсініксіздеу педагогикаға əлеуметтану
болған құбылыстың мəнін аша түсу саласынан енген – интервью алу.
мақсатымен дербес не қосымша Бұл əдісте сұрақтар алдын ала
қолданылатын зерттеу тəсілі. Сұхбат түзіліп, бірізділікпен қойылып
айқындалуы тиіс нақты сұрақтар бойынша барады. Интервью жауаптары
күні ілгері түзілген жоспармен анық жазылып, хатталады.
орындалады. Əңгімелесу еркін жүргізіліп,
сұхбаттас кісінің жауаптары хатталмайды.

Анкеттеу

⊳ Анкеттеу – ауқымды материал жинақтау ⊳ Сауалнама түзуде ескерілетін
үшін қолданылады. Сұрақ жауаптары жазба жəйттер:
күйінде қабылданады. Сұхбаттасу мен
1) алынатын ақпараттың сипатын
интервью алу бетпе-бет əңгімелесумен
анықтап алған жөн;
жүргізіледі, ал анкеттеу – сырттай
орындалады. Аталған əдістердің нəтижелі 2) қойылатын сұрақтың бірнеше
болуы қойылатын сұрақтардың мазмұны баламалы өрнегі болғаны қажет;
мен құрылымына тəуелді. 3) сауалнаманың бірнеше жоспары
түзіліп, ол алғашқы тексеруден
өткізілуі тиіс;
4) сауалнама кемшіліктері түзетіліп,
пайдалануға ақырға
редакциясының ұсынылуы дұрыс.

Сұрақ-жауап әдісі Әңгіме әдісі

⊳ Сұрақ-жауап әдісі педагогикалық ⊳ Бақылау мəліметтерін əңгіме əдісі арқылы
зерттеулер тәжірибесінде кеңінен таралып түскен материалдармен толықтырады.
келеді. Сұрақ-жауап тікелей немесе үшінші Əңгіме əдісін дұрыс қолдану үшін арнайы
тұлғаның қатысуымен жүргізілуі мүмкін. жоспар жасап, онда негізгі сұрақтар мен
Сонымен қатар, топтық және жеке, көзбе- жанама сұрақтардың жəне əңгіме жасаудың
көз және сырттай, ауызша және жазбаша əдістері мен тəсілдерінің
сұрақ-жауап болып ажыратылады. нақты көрсетілгені жөн.

Рейтинг немесе өзін-өзі бағалау
әдістері
⊳ Рейтинг – іс-әрекеттің белгілі бір жақтарын ⊳ Бұл әдіс білікті қазылардың
құзырлы экспериментпен бағалау. (сарапшылардың) іс-әрекеттің қандай да бір
жақтарын бағалау кезінде пайдаланылады.
Эксперттерге қойылатын талаптар:
Сарапшыларға белгілі бір талаптар
құзыреттілігі; қойылады:
шығармашылық міндеттерді шешу шығармашылық міндеттерді шешуге
қабілеттілігі; қабілетті;
обьективтілік; білікті болуға;
өзін-өзі сынау. сараптамаға оң қабақ танытуға;
әділ, обьективті өзіне-өзі сыни тұрғыдан
қарауға тиісті.

Рангілік бағалау әдісі
Тәуелсіз сипаттамаларды
қорыту әдісі
⊳ Мұндай бағалау кезінде анықталған ⊳ Бұл әдіс тапсырмалардың обьективтілігін
себептер олардың көрініс дәрежесіне арттырады. Оның мәні зерттеушінің әр
немесе кему тәртібімен орналастырады түрлі көздерден алынған ақпараттарды
немесе осындай басқа бір белгілер өңдеуден көрінеді.
бағалауды жүзеге асырушының ұстанған ⊳ Мысалы, оқушының жеке басын зерттей
бағытына байланысты оның мәніне қарай отырып, мұғалім ол туралы ата-аналардан,
өсу орналастырылады. басқа мұғалімдерден, дәрігерлерден,
ұжымнан мәліметтер алады.

Статистикалық әдіс

⊳ Тіркеу – белгілі бір сыныптың белгілі бір ⊳ Шкалалау – зерттеу сипаттамаларына
сапасын анықтау және осы сапаның балдар немесе басқа цифрлық көрсеткіштер
барлығын немесе жоқтығын сан бойынша беру. Шкалалардың орналасу реті:
білу; ⊳ аталым (номиналды);
⊳ Ранжирлеу – жиналған деректердің белгілі ⊳ тәртіп;
бір жүйемен орналасуы, обьектілердің осы
қатардағы орындарын анықтау; ⊳ арақашықтық;
⊳ қарым-қатынас:
(термометрлер, вольметрлер)

Теориялық зерттеу әдістері

⊳ Теориялық зерттеу – педагогикалық құбылыстың
кей тараптарын, белгілерін, ерекшеліктері мен
қасиеттерін біліп, қарастыру үшін қажет. Жеке деректерді
талдаумен оларды жүйелі топтарға біріктіреміз,
əрбіріндегі жалпылық пен даралықты ескере отырып,
ортақ принциптер мен ұстамдарға келеміз. Талдауды
біріктіру (синтез) процесімен қатар жүргізе отырып,
зерттеудегі педагогикалық құбылыстың мəн-жайына
енеміз.
Теориялық зерттеу әдістері

⊳ Индуктив жəне ⊳ Индуктив əдіс – ойдың
дедуктив əдістер – жеке пікірлерден жалпы
эмпирикалық жолмен ойға өтуін байқаса,
алынған ақпаратты ⊳ дедуктив – жалпы
қорытындылаудың пікірден жеке қорытынды
логикалық əдістері. жасауға қолданылады.

Қорытынды

⊳ Эмпирикалық зерттеу – зерттелетін мәселе бойынша нақты материалдарды жинақтау
және құбылысты тіркеу, оларды тізімдеу, сыртқы байланысты айқындау, қабылданған ұғым
мен белгіленген деректерді қорыту үшін қызмет ететін эмпиристік таным мен құбылыс
шындығын зерделеу амалдары, ғылыми зерттеу міндеттерін шешу тәсілдері.
⊳ Эмпирикалық әдістер тек қана тікелей ақпаратты жинауды, қабылдауды ғана емес,
сондай-ақ қордалануды, жіктеуді және зерттеу мәселесі бойынша педагогикалық теория құру
үшін бастапқы материалды жинақтауды да қамтамасыз етеді. Олардың жалпы сипаты –
нақтылықпен тікелей байланысты болғандығында.

Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі:

⊳ А.Р. Аубакирова. Педагогикалық зерттеу әдістері. – Астана:
Фолиант, 2008
⊳ Жоғары мектеп педагогикасы негіздері. А. Айтбаева, Ә. Қ.
Мыңбaевa, Ә. М. Құдaйбергеновa.
Интернет-ресурстары:
⊳ www.zinref.ru

Ұқсас жұмыстар

Педагогикалық зерттеудің әдіснамалық негіздері мен әдістері

Педагогикалық тәжірибе

Теориялық әдіс Эмпирикалық әдіс

Этнопедагогиканың зерттеу әдістері

Педагогика тарихында қолданылатын диалектикалық әдіс

Педагогика әдіснамасы

Әдістанымның жалпы сипаты

Теориялық зерттеу әдістері

ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГИКА БІЛІМ

Жоғары мектеп педагогикасының зерттеу әдістері мен әдіснамасы

Пәндер