Бизнес модель

Презентация қосу

«Инженерлік кәсіпкерлік және маркетинг»
кафедрасы

«Инженерлік кәсіпкерлік, маркетинг және
бизнес-жоспарлау» пәні
5 дәрістің тақырыбы: Бизнес-модель құру.
Дәрістің жоспары:
1.Бизнес-модель ұғымы.
2.Инновациялық бизнес-моделдер.
3.Бизнес-моделдің трансформациясы.
4. Бизнес-модель канвасы.
1.Бизнес-модель ұғымы.
БИЗНЕС-ИДЕЯНЫ БИЗНЕС-МОДЕЛЬГЕ АЙНАЛДЫРУ ПРОЦЕСІ

Мүмкіндіктердің екі түрі:
нарықтың мүмкіндіктері және компанияның
мүмкіндіктері

Нарықтың мүмкіндіктері мен қажеттіліктері,
кәсіпкердің мүмкіндіктері

Идеяның құрамдас бөлігінің
коммерциялық бағалау
Бизнес модель
Бизнес-модель - бұл компанияның
пайда табуға арналған жоспары. Ол
бизнес сататын өнімдерді немесе
қызметтерді, анықтаған мақсатты
нарықты және күтетін шығындарды
анықтайды.
Бизнес-модель дегеніміз - белгілі бір нарықта белгілі
бір кәсіпті тиімді жүргізудің жоғары деңгейлі жоспары.
Бизнес-модельдің негізгі компоненті құндылық
ұсынысы болып табылады. Бұл компания ұсынатын
тауарлар мен қызметтердің сипаттамасы және олардың
тауарлар мен қызметтерді бәсекелестерінен
ерекшелендіретін түрде идеалды түрде ұсынылған
клиенттер мен клиенттер үшін не үшін қажет.
Даму жолындағы жаңа бизнесте тек инвестиция
тарту, оның талантын тарту және басқару мен
қызметкерлерді ынталандыру үшін ғана бизнес-
модель болуы керек.
Құрылған кәсіпорындар өздерінің бизнес
жоспарларын жиі қайта қарауы және жаңартып
отыруы керек немесе олар болашақтағы трендтер
мен қиындықтарды болжай алмайтын болады.
Инвесторлар оларды қызықтыратын
компаниялардың бизнес-жоспарларын қарап,
бағалауы керек.
Бизнес-модель құрудағы жиі кездесетін қате - бұл
бизнестің пайдасы болғанға дейін оны
қаржыландыруға кететін шығындарды дұрыс
бағаламау.
Өнімді енгізуге кететін шығындарды санау
жеткіліксіз.
Компания кірістер шығындардан асып кетпейінше
бизнесті жүргізуге мәжбүр.
• Бизнес-модель-бұл қосымша құнды (пайда) құру логикасын
көрсететін бизнестің тұжырымдамалық моделі.

• Компанияның немесе жобаның бизнес-моделі келесі негізгі
сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік береді:
• біздің тұтынушылар кімдер?
• Қандай өнімдер / қызметтер біз тұтынушыларымызға үсіна
аламыз?
• Біздің бәсекелестерден ерекшелегіміз қандай?
• Біз қалай пайда табамыз?
Зерттеушілер М. Джонсон, К. Кристенсен және Х. Кегерман
ұсынған модельге сүйене отырып, кез-келген бизнес-
модельдің төрт негізгі элементін шартты түрде ажыратуға
болады:
1. Құнды ұсыныс.
2. Пайда формуласы.
3. Негізгі ресурстар.
4. Негізгі процестер
БИЗНЕС-МОДЕЛЬДІҢ НЕГІЗГІ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
2. Инновациялық бизнес-моделдер.
Бизнес-модель кез келген компанияда бар, бірақ, егер
компания төрт аспектінің кем дегенде екеуін өзгертсе
ғана, яғни нарықта қабылданған әрекеттерден тыс іс-
қимылдар жасаса, ол инновациялық болып
табылады.
Егер компания өнімді емес, нақты бизнес-модельді
жетілдірсе, ол 6%-ға анағұрлым табыстырақ болатынын
көрсетті. Әлемнің ең жаңашыл 25 компаниясының 14-і
инновациялық бизнес-модельдерді пайдаланады. Егер
компания бизнес-модельді өзгертсе, одан кейін 60%
пайда көбейеді.
Инновациялық бизнес модель
Бизнес модель кез келген компанияда
бар, бірақ, егер компания төрт аспектінің
кем дегенде өзгертсе ғана, яғни нарықта
қабылданған әрекеттерден тыс іс-
қимылдар жасаса, ол иновациялық болып
табылады.
Элемент Экономикалық мәні
Қызмет көрсету және ағымдағы жөндеу шығындары қысқартылады.
Жаңа әуе кемелерінің бір үлгідегі паркі
Қызметкерлерді қосымша оқытудың қажеті жоқ
Ауысып отырусыз қысқа қашықтыққа тікелей
Ауыстырып отырғызу билеттің құнын жоғарылатады.
ұшу
Екінші дәрежелі әуежайларға ұшу Екінші дәрежелі әуежайлардағы алымдар төмен
Айналымдылығы жоғары: ұшақ әуеде ұзағырақ болған сайын, компания
Ұшақтардың ауада ұзағырақ болуы әуежайларда алымдарды аз төлейді және жолаушылардың көбірек санын
тасымалдауға болады
Билет сататын персоналға арналған шығындарды қысқарту. Сатып алушы
Сайт арқылы билеттерді тікелей сату
билетті компанияның сайтында өз бетінше рәсімдейді
Барлық қосымша қызметтер бөлек төленеді Тамақтану, багаж (қол жүгінен басқа), салондағы орынды таңдау бөлек төленеді
Артқа түсірілмейтін арқалықтары бар орындықтар, қатарлар арасындағы
Қатарлар арасындағы қашықтықты қысқарту
қашықтықтардың аздығы, тек бір қызмет көрсету сыныбы отырғызу
және тек бір қызмет көрсету сыныбы есебінен
орындарының санын арттыруға мүмкіндік береді, демек, бір рейстен кіріс
отыратын орындардың саны көбірек
көбірек болады.

Ұшақтың барлық ішкі кеңістігі серіктестердің жарнамалық материалдарын
Ұшақтағы кеңістікті оңтайландыру және оны орналастыру үшін қолданылады. Креслолардың арқаларында қалташалардың,
жарнамаға пайдалану терезелерде перделердің болмауы ұшақты жинап-тазалау уақытын қысқартады
және сәйкесінше оның әуежайда тұрып қалу уақыты да қысқарады.
3. Бизнес-моделдің трансформациясы.
Бизнес-модель трансформациясы
Негізге ала отырып бизнесті өзгертуге және оны
табысты етуге болатын бизнес-модельдерді
трансформациялауға арналған 55 шаблон бар.
Қазір инновациялық бизнес-модельдің 5 үлгісін ғана
толығырак қарастырамыз.
Ұстара мен оның жүзі
Фримиум
Делдалдардан бас тарту
Өзіне-өзі қызмет көрсету
Жазылу
●
Базалық өнім арзан немесе тегін
тартылады. Бұл ретте оны пайдалану
үшін қажетті шығыс материалдары
қымбат және жоғары табыс әкеледі.
Клиенттер бастапқы жабдықты сатып
"Ұстара мен оның жүзі" бизнес-моделі
алады және ұзақ жылдар бойы қосалқы
бөлшектер мен сервистік қызмет алу
үшін оралып отырады. Көптеген
жағдайларда олар бөлшектер мен
қызмет көрсетуге түпнұсқа техникага
төлеген ақшаға қарағанда көп ақша
жұмсайды
● Ұсыныстың базалық нұсқасы клиенттерді тарту және
кейіннен премиум-нұсқаларын сату арқылы табыс
алудан үміттеніп, тегін таратылады.
"Фримиум" бизнес-моделі ● "Фримиум" моделі базалық функцияларды шексіз
пайдалануға тегін қол жеткізуге мүмкіндік береді және
қосымша функционалдық қажет клиенттерге ғана ақы
төлетуді көздейді
●
Модель біртекті топ өкілдері арасындағы өзара
әрекеттестікке және делдалдыққа негізделген
(P2P-"адамнан адамға").
●
Егер сіз өнім өндіріп, оны дүкендерде сатқыңыз
келсе, онда сізге өніміңіз конвейерден дүкен
"Делдалдардан бас тарту" бизнес-моделі сүресіне өтуі үшін делдалдар арқылы жұмыс істеуге
тура келді. Делдалдарсыз жұмыс дегеніміз сіздің
жеткізу тізбегінде барлығын айналып өтіп, тікелей
тұтынушыларға тауарларды сатуыңызды білдіреді.
Бұл шығындарды азайтуға және клиенттермен
тікелей және адал қарым-қатынас құруға мүмкіндік
береді. Өзгертілген аспект: "Кім?"
● Тұтынушы баға ұсынысының бір бөлігін өнімнің
төмен бағасына айырбастайды. Әсіресе тұтынушылар
үшін маңыздылығы азырақ, бірақ көп шығынды
талап ететін процестерге жарамды. Бұл әдісті
қолданудың классикалық мысалдары - тауарларды
сөрелерден жеткізу, өз жобаларын жоспарлау
"Өзіне-өзі қызмет көрсету" бизнес немесе тауарлар немесе қызметтер үшін дербес есеп
моделі айырысуды жүргізу. Өзіне-өзі қызмет көрсету
қағидаты бойынша құрылған бизнес үнемдеу
контексінде үлкен әулетке ие, себебі
тұтынушылардың қатысуы көбінесе штаттық
позициялар санының едәуір қысқаруына себеп
болуы мүмкін.
● Өзгертілген асект: "Кім?"
●
Тұтынушылар қызметке қол
жеткізгені үшін абоненттік ақы төлеуі
тиіс. Бұл бизнес-модель журналдар
мен газеттердің арқасында пайда
болды, енді ол бағдарламалық
қамтамасыз етуге, онлайн қызметтерге
"Жазылу" бизнес-моделі қолданылуда, ал кейде қызмет көрсету
саласында да пайда болады.
Өзгертілген аспект: "Кім?", "Қалай?".
●
Пайдаланушы өнімге немесе қызметке
қол жеткізу үшін ай сайынғы немесе
жыл сайынғы негізде тұрақты жарна
төлейді.
4. Бизнес-модель канвасы.
lean Startup дегеніміз не?
Бизнес-модельдің канвасы қалай құрылатын
қарамай тұрып, жаңа ұғым - үнемшіл(немесе Lean
startup) стартапы енгізу керек.
Lean Startup - бұл үнемшіл өнідірс
тұжырымдамасы.
Стартап төтенше белгісіздік жағдайында
әрекет етеді және іске қосу кезінде мұны ескеру
қажет.
Дамудың бастапқы кезеңінде қателіктер
арқылы үйрену және негізін қалаушылардың
гипотезаларын барынша тез тексеру үшін стартап
икемді болып калуы қажет, яғни ірі салымдар мен
шығындарды болдырмау қажет
1. Бизнес-модель канвасы.

•Lean Startup құралдарының бірі – бизнес-модельдің
канвасы (business model canvas) немесе lean canvas. Бұл
бизнес жұмысының негізгі компоненттері мен
процестерін көрсететін көрнекі сызбасы.
•Александр Остервальдер жасаған Business Model
Canvas бизнесті бір парақта қарапайым және көрнекі
түрде салуға көмектеседі.
•Шаблон бизнестің басты элементтеріболып табылатын
9 блоктан тұрады. Олар мәтіндер, стикерлер,суреттер
немесе видеоларды пайдалана отырып толтырылады.
БИЗНЕС-МОДЕЛЬ (Александр Остервальдер)
8. Маңызды 7. Маңызды іс- 1. Құнды 4. Тұтыну 2. Тұтыну
серіктестер әрекеттер ұсыныстар шылармен қарым- шылар сегменті
қатынас

6. Маңызды 3. Өзара әрекеттесу
ресурстар арналары

9. Шығындар құрылымы 5. Қаржылық тұрақтылық
1 блоктың сипаттамасы.
Блок атауы Негізгі сұрақтар Сипаттамасы

1. Құнды Біз қандай құндылықтарды Құндылықты құрайтын кейбір
ұсыныстар тұтынушыға ұсынамыз? элементтертұтынушыға арналған өнім
Клиенттерімізге қандай немесе қызмет:
мәселелерді шешуге 1. Жаңалығы.
көмектесеміз? 2. Өнімділік.
Біз қандай қажеттіліктерді 3. Тапсырыс жасау.
қанағаттандырамыз? 4. Дизайн.
Әрбір тұтынушы 5. Бренд / мәртебе.
сегментіне қандай тауарлар 6. Бағасы.
мен қызметтерді ұсына 7. Шығындарды қысқарту.
аламыз? 8. Тәуекелдерді азайту.
9. Қол жетімділік.
10. Пайдалану ыңғайлылығы
2 блоктың сипаттамасы.
Блок атауы Негізгі сұрақтар Сипаттамасы

2Тұтынушылық Біз құндылықты кім үшін Тұтынушылық сегменттердің негізгі түрлері:
сегменттер жасаймыз? 1.Жаппай нарық. Тұтынушылық тауарларды
Біз үшін қандай клиенттер ұсынуға қатысты бизнес-модельдер тұтынушылық
маңызды? сегменттер арасында ешқандай айырмашылық
жасамайды.
2.Тауашалық нарық. Тауашалық нарықтардың
Бизнес-модельдері арнайы тұтынушылық
сегменттерге бағытталған.
3 Бөлшек сегменттеу. Кейбір бизнес-модельдер
нарық сегменттерін бөліп көрсетеді, олар
қажеттіліктері мен қажеттіліктері бойынша аздап
ерекшеленеді.
4. Көпсалалы кәсіпорын. Көп салалы бизнес моделі
бар ұйым әртүрлі қажеттіліктері мен қажеттіліктері
бар екі түрлі тұтынушылық сегменттерге қызмет
етеді.
5. Көпсалалы платформалар. Кейбір ұйымдар екі
немесе одан да көп өзара байланысты
Тұтынушылық сегменттерге қызмет көрсетеді
3 блоктың сипаттамасы.
Блок атауы Негізгі сұрақтар Сипаттамасы

3.Өзара әрекеттесу Біздің тұтынушылық Негізгі тарату арналары:
арналары сегменттеріміздің өзара Тікелей (сауда агенттері, интернет арқылы
әрекеттесуінің қандай арналары сату,фирмалық дүкендер).
болды? Жанама (серіктестік дүкендер, көтерме
саудагерлер).
Біз қазір олармен қалай қарым- Сату кезеңдері:
қатынас жасаймыз? 1. Ақпараттық. Тұтынушының біздің компанияның
Біздің арналар бір-бірімен қалай тауарлары мен қызметтері туралы хабардар
байланысты? болуын қалай арттырамыз?
Олардың қайсысы тиімді? 2. Бағалау. Клиенттерге компаниямыздың құнды
Қандай неғұрлым тиімді? ұсыныстарын бағалауға қалай көмектесеміз?
3. Продажный. Біз клиенттерге белгілі бір
тауарлар мен қызметтерді сатып алу
мүмкіндігін қалай ұсынамыз?
4. Жеткізу. Клиенттерге құнды ұсыныстарымызды
қалай жеткіземіз?
5. Постпродажный. Клиенттерге сатудан кейінгі
қызметті қалай қамтамасыз етеміз?
4 блоктың сипаттамасы.
Блок атауы Негізгі сұрақтар Сипаттамасы

4. Әрбір тұтынушы Клиенттермен қарым-қатынас
Тұтынушылар сегменті қандай қарым- түрлері:
мен қарым-
қатынас
қатынасты күтеді? 1. Жеке қолдау.
Қандай қатынастар 2. Өзіне-өзі қызмет көрсету.
орнатылған? 3. Автоматтандырылған қызмет
Олар қандай көрсету.
шығындарды талап 4. Қоғамдастық.
етеді? 5. Бірлесіп құру
Олар бизнес-модельдің
жалпы схемасына қалай
біріктірілген?
5 блоктың сипаттамасы.
Блок атауы Негізгі сұрақтар Сипаттамасы

5. Кіріс ағыны Клиенттер не үшін Бизнес-модельде табыс ағындарының екі
төлеуге дайын? түрі болуы мүмкін:
1.біржолғы мәмілелерден түсетін кіріс; 2.
Қазіргі уақытта олар мерзімді төлемдерден тұрақты
не үшін төлейді? кіріс,құнды ұсыныстар үшін
Олар қалай төлейді? клиенттерден алынатыннемесе сатудан
Олар қалай Төлегенді кейінгі қызмет.
жөн көреді? Әрбір
Кірісті құру әдістері:
кіріс ағыны жалпы 1. Активтерді сату.
пайданың қандай 2. Пайдалану ақысы.
бөлігін алады? 3. Жазылымды төлеу.
4. Жалдау / рента / лизинг.
5. Лицензия.
6. Брокерлік пайыздар.
7. Жарнама
6 блоктың сипаттамасы.
Блок атауы Негізгі сұрақтар Сипаттамасы

6.Маңызды Біздің құндылықты Негізгі ресурстарды жіктеу:
ресурстар ұсыныстар үшін 1. Материалдық ресурстар.
қандай негізгі 2. Зияткерлік ресурстар.
ресурстар қажет? 3. Персонал.
Біздің тарату 4. Қаржы
арналарымыз?
Өзара қарым-қатынас
клиенттермен?
Кіріс ағындары?
7 блоктың сипаттамасы.
Блок атауы Негізгі сұрақтар Сипаттамасы

7. Негізгі Біздің құндылықты Негізгі қызмет түрлерін жіктеу:
әрекеттер ұсыныстармыз қандай 1. Өндіріс.
қызмет түрлерін талап 2. Проблемасын шешу.
етеді? 3. Платформалар
Біздің тарату
арналарымыз?
Біздің клиенттермен
қарым-қатынасымыз?
Біздің кіріс ағындары?
8 блоктың сипаттамасы.
Блок атауы Негізгі сұрақтар Сипаттамасы

8. Маңызды Біздің негізгі серіктестеріміз кім? Серіктестіктің төрт түрін бөлуге болады:
серіктестер Біздің негізгі жеткізушілеріміз 1. Бәсекелес емес компаниялар арасындағы
кімдер? стратегиялық ынтымақтастық.
Серіктестерден қандай негізгі 2. Соконкуренция: бәсекелестер арасындағы
ресурстар аламыз? стратегиялық серіктестік.
Қандай кілтбіздің серіктестер 3. Жаңа бизнес жобаларды іске қосу үшін бірлескен
қызметпен айналысады ма? кәсіпорындар.
4. Сапалы компоненттерді алуға кепілдік беру үшін
өндірушінің жеткізушілермен қарым-қатынасы.
Серіктестік құрудың негізгі әдістері:
2. Өндіріс саласындағы оңтайландыру және
үнемдеу.
2. Тәуекел мен белгісіздіктің төмендеуі.
3. Ресурстарды жеткізу және бірлескен қызмет
9 блоктың сипаттамасы.
Блок атауы Негізгі сұрақтар Сипаттамасы

9. Шығындар Біздің бизнес-модель Шығындар құрылымына сәйкес бизнес-
құрылымы қандай маңызды модельдерді екі классқа бөлу мағынасы
шығындарды көздейді? бар: шығындарға ерекше назар аудару
Қандай негізгі ресурстар ең және құндылыққа басымдық беру
қымбат? (бизнес-модельдердің көпшілігі осы екі
Қандай негізгі қызмет шектің арасында орналасқан).
түрлері үлкен шығындарды
талап етеді? Шығындар құрылымы:
1.Белгіленген шығындар-тауарлар мен
қызметтердің көлеміне қарамастан
өзгеріссіз қалатын шығындар.
2. Ауыспалы шығындар-тауарлар немесе
қызметтер көлеміне байланысты
өзгеретін шығындар
Бақылау сұрақтары:
• Бизнес-модель бизнес жоспарлаудың
концепциялық негізі.
• Бизнес-модель түсінігі.
• Инновациялық бизнес-моделдер.
• Бизнес-моделді түрлендіру.
• Бизнес-модел канвасы.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Дональд Ф.Куратко. Кәсіпкерлік теория, процесс, практика, 10-
басылым, Астана, 2018
2. Куртланд Л. Бове., Джон В. Тилл. Қазіргі бизнес-коммуникация/Б.
Куртланд., Т. Джон.-Алматы: «Ұлттық аударма бюросы» қоғамдық
қоры, 2019ж.-736б.
3. Чарльз Хилл, Халт Томас. Халықаралық бизнес: жаһандық нарықтағы
бәсеке, 12-басылым/ Чарльз Х.,Томас Х.-Алматы: «Ұлттық аударма
бюросы» қоғамдық қоры, 2019ж.-720б.
4. Сәбден О. Кәсіпкерлік: оқу құралы жоғары оқу орындарының
студенттеріне магистрантарына арналған / Қазақстан Республикасы
Мәдениет және ақпарат министрлігі. - Алматы : "Эксклюзив" БҮ, 2009.
5. Киздарбекова, А. С. Кәсіпкерлік құқық: оқулық жоғары оқу
орындарының экономика факультетінің студенттеріне арналған /
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі. - Алматы :
Дәуір, 2011.
6. Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік Кодексі. Қазақстан
Республикасының Кодексі 2015 жылғы 29 қазандағы № 375-V ҚРЗ.

Ұқсас жұмыстар

Бизнес жоспардың негізгі бөлімдері

КАНВА БИЗНЕС - МОДЕЛДЕРІ

Европалық модель Аралас модель

Кәсіпкерлік субъектілерінің бірлестіктері

Стартап - жобалардағы маркетинг

Бизнес - модельдер түрлері

Кәсіпкерліктегі инновациялар мен трендтер

Кәсіпорынның архитектерасы

КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕГІ

MSCEIT жетілдірілген әдісі және тарихы

Пәндер