Эмбриондарды витрификаттау

Презентация қосу

Гаметалар мен эмбриондардың
криоконсервациясы генетикалық
қорды сақтаудың бір жолы
ретінде
Жоспары:
КІРІСПЕ.
БИОТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ДАМУ КЕЗЕҢДЕРІ.
МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНДАҒЫ
БИОТЕХНОЛОГИЯ.
КРИОКОНСЕРВАЦИЯЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ
БОЛАШАҒЫ.
ГАМЕТАЛАР МЕН ЭМБРИОНДАРДЫҢ
КРИОКОНСЕРВАЦИЯСЫ ГЕНЕТИКАЛЫҚ ҚОРДЫ
САҚТАУДЫҢ БІР ЖОЛЫ РЕТІНДЕ..
КРИОПРОТЕКТОРЛАРДЫҢ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ
ҚҰРАЙТЫН ҚҰРАМ БӨЛІКТЕРДІҢ НЕГІЗГІ
ҚАСИЕТТЕРІ.
Кіріспе
Қазіргі ХХІ ғасырдың жетістігі –
биотехнология. Биотехнология жаңалықтарын
ашуға қолдан ұрықтандыру, көбею фунциясын
горманаль реттеу, эмбриондар
трансплантациялау салаларындағы теориялық
жаңалықтар негіз болды. Көбею
биотехнологиясын мал шаруашылығында
қолданудың болашағы орасан зор . Көптеген
елдерде бұл осы күннің өзінде комерциялық
жолға қойылған. Жануарлар эмбриондарын
трансплантация бойынша зоотехнияда үлкен
прогресс жасалған. Бұл әдіс селеукция-
асылдандыру жұмыстарында мықтап орын
алды. Біз қазір трансплантация әдісінің
жетілдіру өзекті мәселелерден болып қалып
отыр.
Жануарлардың
биотехнологиялық қоры
Мал шаруашылықта биотехнология әдістерін еңгізуге
жануарлардың келесі биологиялық ерекшеліктері жағдай береді:
Жануарлардың жыныс жасұшаларының (гаметаларының)
биологиялық банкі.
Жануарлардың гаметаларының биологиялық банкі ұрғашылардың
жыныс жасушаларында (гонадаларда) орналасқан. Гаметалардың
морфогенетикалық мүмкіншіліктері өте жоғары. Мысалы, тұған
кезде ұрғашы қойлардың жыныс жасуушаларында 700 мың
фолликулалар (гонаданың жасұшалары) болады;жыныс жасына
келгенде 12000-86000 ұсақ фолликулалар және 100-400 үлкен
фолликулалар болады.Еркек жануарлардың жұмыртқаларында
сперматазоидтердің саны одан да көп (280-450 триллион). Осындай
қордан табиғи жынысу жағдайда көбеюге қатысатын гаметалардың
(жұмыртқа жасушалары және сперматазоидтер) саны бірден
туатындарға 5-10, көптен туатындарға 40-80 паралар.
Мал шаруашылығындағы донор мен аталықтарға талап жоғары. Себебі, дәл осы
жануарлардан ғана генотипі бойынша аса бағалы эмбриондар алынады. Осындай
эмбриондарды пайдалану биотехнологияда аса маңызды, себебі клеткалық манипуляция in
vitro былай етуге мүмкіндік береді:
а) Экстракорпораль ұрықтандырғанда – қалаған жыныстағы жануар алуға;
b) Биокопирования арқылы- клонданған жануар алуға;
с) Трансгеноз арқылы – биохимиялық және зоотехниялық параметрлері оңай ,жануарларғы
тән емес жануарлар алуға;
d) Трансплантация кезінде – жеделдеткен түрде аса бағалы генотипті жануарларды
көбейтуге;
е) Криоконсервация арқылы – гаметалар мен эмбриондар банкін жасауға;
Жануарлар экспорты мен импорты кезінде – гаметалар мен эмбриондар деңгейінде
алмасуға.Айтылған артықшылықтар бастапқы жұмыс этапының – донорлар мен аталықтар
таңдаудың аса маңызды екенін аңғартады. Сондықтанда сұрыптаудың негізгі
критерийлерінен биологиялық (түр, тұқым, жасы), физиологиялық (денсаулығы,
көбейгіштігі) және зоотехниялық (өнімділігі) жануар ерекшеліктері саналады.Демек,
бәсекеге қаблетті жануарлар репродукциясы биотехнология әдістері таңдап алған аиалықтар
мен донор-аналықтар мынадай қасиеттерге ие болғанда ғана болуы мүмкін.

Көптеген жылдар бойы бастапқы жасушаларды
сақтау мақсатымен оларды үзіліссіз ең қолайлы жағдайда
өсіруді қолданды. Өсірілетін жасушаларды сақтаудың екі
жолы бар: олардың өсуін барынша бәсеңдету немесе
оларды мұздатып сақтау-криосақтау.
Криосақтау – жасушаларды қатты мұздатып алып өте
төмен температурада сақтау, мысалы сұйық азот
температурасында (-196°С). Қазіргі уақытта
жасушаларды, ұлпаларды, мүшелерді қатты мұздатып
сақтау медицина мен мал шаруашылығында кеңінен
пайдаланылады.
Криоконсервацияның тиімділігі
Қазіргі уақытта жасушалық
культураларды, тіндерді (қан, ұрық), ерте
(имплантация алдындағы) эмбриондарды
криоконсервациялау әдістері медицинада,
ауыл шаруашылығында және ғылыми
экспериментте әзірленіп, сәтті
қолданылады. Оқшауланған органдар
криоконсервацияға шыдамайды, бүкіл
мүшелерді криоконсервациялау әдістері
әзірленбеген, олардың тиімділігі төмен.
Температуралық режимі
Әдетте, криоконсервация -196 °C температурада
жүзеге асырылады, биологиялық нысандары бар
капсулаларды сұйық азотқа орналастырады. Олар
электрлендірілген мұздатқыштарды жасайтын
жоғары температураны (-180 °C-тан -130 °C-қа
дейін) аз пайдаланады, бірақ бұл температура
режимі аз сенімді және барлық нысандарға
жарамайды. -130 °C-тан жоғары температураны
пайдалану тиімсіз және сирек қолданылады
(мысалы, құрғақ мұзда -79 °C температурада
сақтау). Тірі заттарды нөлдік градус температурада
сақтау дәстүрлі түрде криоконсервацияға
жатпайды. Төмен температураны пайдалану
жасушалардағы биохимиялық процестердің
тоқтауын қамтамасыз етеді, соның ішінде сыртқы
ортамен зат алмасу мен энергия тоқтайды, соның
арқасында тірі заттар қалағанынша ұзақ уақыт
сақталуы мүмкін
Жасушаларды мұздатып сақтау
жұмысының этаптары:
жасушаларды дайындау;
криопротекторды қосу;
бағдарламалы мұздату;
сұйық азотта сақтау;
тез еріту;
криопротекторлы кетіру;
қайтадан өсіру және
регенеранттарды алу;
Криосақтауға және көшіруге арналған Дьюар
Криосақтауға арналған ыдыстары
микропробирка (0,1-5мл
Криопротекторларға қойылған талапта
жасушаға жеңіл өту керек;
суды жақсы байлау керек;
электролиттердің су ерітінділерінде жақсы еру
керек;
төмен температураларда еритін эвтетикалық
қоспаларды жаратуға көмектесу керек;
мұзға ұсақ кристаллдар жаратуға жағдай
тұдыру керек;
төменмолекулярлы салмағы болу керек;
жоғары шоғырда улы болмау керек.
Жасушаларды мұздатуға дайындау.
Өте төмен температура жағдайында жасушаларды,
меристемаларды, өркен апекстерін, ұрықты, тозаңды сақтауға
болады. бірақ осындай әр түрлі объектілерді криосақтау үшін
бірнеше тәсілдер мен жағдайлар қажет.
Осы әдіс жасушалар суспензиясы үшін жете зерттеліп
дайындалған. Ірі, вакуольденген жасушаларға қарағанда
мұздатуға майда, меристема тәрізді жасушалар төзімді келеді.
Мұздату мен сақтау.
Мұздату баяу, бірте-бірте, жылдам,
өте тез, лезде өткізіледі. Баяу
біртіндеп мұздатқанда температура
0°С-тан -40°С арасында минутына
0,5°-1°С төмендейді. Жылдам
мұздатқанда объект криопротектор
қосылған ампуласымен шапшаң
сұйық азотқа салынады. Ал өте тез
мұздатқанда объектінің өзі сұйық
азотқа лезде салынады. Тозаңды
құрғақ түрінде арнаулы пластмасса
ампулаларға бітеп жапсырып сұйық
азотқа салады.
Гаметаларды және ұрықтарды қатыру
әдістері. Тәжірибеде қатыру үш әдіспен қолданады:
Бір кезеңдік – ұрықтарды криопротекторлар көмегімен
ақырын (0,2-2 градус) бастап (-70 градусқа) дейін жасұша
қатты болғанша қатырады. Еріту үдірістерді де ақырын
өткізу керек.
Екі кезеңдік – 0,3-0,5 градус/мин жылдамдығымен (-40
градус) температураға суытып суйық азотқа отыртады.
Жасұшаларда дағдарыс үдірістері болмайды.
Витрификаттау – қатыру жылдамдығы жоғары (5000
градус/мин). Су кристалл болуға үлгірмейді, аморфты
жағдайға өтіп, шыны тәрізді мұз болады. Осы физикалық
үдірісті витрификация деп атайды. Осы әдіспен қатырған
жасұшаларды өлтіріп алмас үшін еріту үдірістерін тез
өткізу керек.
Ооцидтерді витрификаттау
Эмбриондарды
витрификаттау
Қорытынды сұрақтар
1)Криосақтау кезінде кандай
температурада сақталады?
2)Криоконсервацияда қолданылатын
құралдар?
3)Гаметалар мен ұрықтарды қатыру неше
әдістен тұрады және оларды ата?
4)Жылдамдығы жоғары қатыру әдісі?
5)Өсірілетін жасушаларды сақтаудың
қандай жолы бар?
НАЗАР
АУДАРҒАНДАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Эмбриондарды трансплантациялау әдістері

Донор мен реципиентті анықтау және оны дайындау

Донорлардың күйге келгенін анықтау

Жасанды ұрықтандырудың дамуы

Эмбрионның ядросын энуклеирленген жұмыртқа жасушасына ауыстыру арқылы эмбриондарды клондау

Жануарлар репродукциялық аппаратының мәні

Малшаруашылығында қолданылатын биотехнологиялық әдістер

Биотехнологиядағы лапаротомия әдісі. Жануарлардың репродукциялық клеткаларын зерттеудің витальдық әдісі

Эмбрионды реципиентке қондыру

Шешекті балау

Пәндер