Жеңіл өнеркәсіп

Презентация қосу

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті

СӨЖ
Қазақстандағы жеңіл және тамақ
өнеркәсібінің шикізат қоры.
Қазақстандағы даму деңгейі.

Орындаған: Бекарыс Майгүл
Тексерген: Мылқайдаров Ә.Т.
Жеңіл өнеркәсіп
Жеңіл өнеркәсіп халық тұтынатын сан түрлі заттарды өндіреді және
сонымен еңбек ресурстарын тиімді пайдалануға мүмкіндік туғызатын
республиканың әр экономикалық аймағының кешенді дамуына қажетті
құрамдас бөлігі болып табылады. Нарық қатынастарына көшу кезіне тән
қиындықтар бұл салаға да өз ықпалын тигізді. Еліміздің сараптаушыларының
айтуынша жеңіл өнеркәсіп бұл күнде ең ауыр өнеркәсіп болып отыр.
Статистикалық деректерге үңілсек, өндірістің жалпы көлемінде жеңіл
өнеркәсіп үлесі не бары 2,2 құрайды.

- Бюджетке түсетін қаржының 30 береді.

- 140 мыңнан астам адамды жұмыспен қамтамасыз етеді.
Жеңіл өнеркәсіптің басқа өнеркәсіптерден
ерекшелігі:
Жеңіл өнеркәсіптің мақсаты - тұрғындарды әдемі, әр
алуан, ең бастысы тиімді — жоғары сапалы киіммен
және аяқ киіммен камтамасыз ету.
Жеңіл өнеркәсіп саласы азық-түлік тауарларын
тұтынудан кейінгі екінші орында. Дүние жүзінде
жеңіл өнеркәсіп өнімдерін шығаратын елдердің
басында Үндістан, Қытай елдері тұр.

Дамуының күрделі технологияларға тәуелді еместігі;
Көп қаржы салуды қажет етпейтін сала;
Жеңіл өнеркәсіп саласының бөлінуі
Жеңіл өнеркәсіп салалары шикізат көзі және тұтыну аудандарына қарай
3 топқа бөлінеді.

Жүн, жібек, мата-мақта, Тігін және аяқ киім Былғары, зығыр талшығы
трикотаж т.б. • Тұтынушыға • Шикізатқа бағдарланатын
• Бір мезгілде әрі шикізат, әрі бағдарланатын салалар салалар
тұтынушыға бағдарланатын
салалар
Жеңіл өнеркәсібтің бағыталуы
• Тігін
Тұтынушыға • Тоқыма Шикізат базалары
• Аяқ киім

• Мақта
• Жүн
Шикізатқа • Жібек
• Былғары

Шикізатқа • Мақта-мата
• Жүн
және • Жібек
тұтынушыға • Тері
Жеңіл өнеркәсіп салалары
Жеңіл өнеркәсіп - материалдан гөрі еңбекті көп қажет ететін, экологиялық
жағынан «таза» және көбінесе «әйелдер» қызметінің саласы. Өнеркәсіптің
өнімі жөне өңделген шикізатты тасымалдауға қолайлы, әрі ұзақ сақталады. Бұл
оның салаларының таралып орналасу «бейнесін» көрсетеді. Жеңіл
өнеркәсіптегі басты сала - мата тоқу саласы. Негізінен ауыл шаруашылық
өнімдерін пайдалана отырып, ол мақта, жүн, зығыр, жібек маталары мен
тоқыма өнімдерін, киіз шығарады. Оларды есімдік (мақта, зығыр) немесе
жануарлар (жүн, жібек) өнімдерінен химиялық талшықтар қоса отырып
жасайды.

тоқыма,
тігін,
мақта-мата,
былғары,
тері илеу салалары.
Жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындары
ҚР Ұлттық экономика министрлігінің
мәліметінше 2016 жылдың 1 маусымында
елімізде жеңіл өнеркәсіп саласында 933
кәсіпорын жұмыс істейді. Оның басым
бөлігі, 58% тігін кәсіпорындары, ал 31% –
тоқыма бұйымдарын шығарса, 11% былғары
және осыған жататын өнімдерді
дайындайды. Жалпы көрсеткіштің 95%
шағын бизнесте жұмыс істейді. Кәсіпкерлер
жеңіл өнеркәсіп саласында жұмыс істеуге
құлықсыз. Себебі мұнда бірден пайда табу
мүмкін емес. Мақта өсіру, былғары мен
теріні өңдеу, пішіндеу, киім, аяқ киім тігу
секілді жұмыстардың сауда немесе қызмет
көрсету салаларына қарағанда ұзақ уақыт
пен төзімділікті қажет етеді.
Өнеркәсіп орындары
Мақта-мата өнеркәсіптері Оңтүстікте шоғырланған. Барлық мақта тазалау
зауыттары (олар 30-дай) Оңтүстік Қазақстан облысында орналасқан.
Жүн өнеркәсібі мардымсыз дамыған. Жүнді бастапқы өңдеу фабрикалары Оңтүстікте
(Таразда және т.б.) және Шығыста (Семейде), ал мата тоқитын фабрикалар Фабричный
кентінде (Алматы маңында), Қостанай мен Семейде орналасқан. Тоқыма өнеркәсібінде
Алматы ерекше орын алады.
Былғары, аяқ киім және тері өңдеу өнеркөсіптері бір-бірімен тығыз байланысты. Тері
өңдеу (табиғи былғары алу) шикізат көзіне, су мен электр қуатына жақын орналасады.
Еліміздегі тері өңдеу өнеркәсібінің негізгі орталықтары - Өтеген батыр (Алматы
облысы), Петропавл, Рудный зауыттары. Қостанайда, Алматыда, Таразда, Ақтауда аяқ
киім фабрикалары жұмыс істейді.
Жеңіл өнеркәсіптін, «кез келген жерде» орналаса беретін саласы - тігін өнеркәсібі. Ол
көбінесе тұтынушыға таяу орналасады. Өнімнің негізгі бөлігін шағын тігін
шеберханалары шығарады. Бірақ Шымкентте «Восход» сияқты ірі фабрикалар да бар.
Жеңіл өнеркәсіптің Қазақстандағы даму
деңгейі
Жеңіл өнеркәсіпке егемен еліміз бертін бет бұрды.
Қазіргі жалпы ішкі өнімдегі үлесі мүлдем аз 1-ке жетер
жетпес. Қазіргі отандық өндірушілер тоқымаға деген
сұраныстың сұраныстың 10-ын, аяқ-киімге деген
сұраныстың 2-ын ғана қамтамасыз етіп жүр, қалғаны
импорттық тауарлар. Киім-кешектің дені Түрік пен
Қырғыздікі, аяқ-киімді бергісі Қытай, арғысы
Италиядан алдырып киеміз. Отандық жеңіл өнеркәсіп
өте қиын жағдайда дамуы көңіл көншітпейді. Елімізде
шикізат көп, бірақ оны өңдейтін өнеркәсіп орны жоқ.
Нарық бар, бірақ сатып алушы некен саяқ. Мысалы
бізде тері көп, оны өңдейтін жалғыз ғана кәсіпорын
Атырауда бар бірақ олда жабылудың азақ алдында тұр.
Қазақстандағы жеңіл өнеркәсіптің
жалпы ішкі өнімдегі үлесі

1980 жыл • 16

1990 жыл • 2,3

2015 жыл • 0,5

2020 жыл • 1
Жеңіл өнеркәсіптің Қазақстандағы даму
деңгейі

Қазақстандағы жеңіл
өнеркәсіп керсінше төмендеген.
2019 жылдың қаңтарындағы
көрсеткіш бойынша жеңіл
өнеркәсіп 6 млрд 400 млн
теңгенің өнімін шығарды.
Тамақ өнеркәсібі

Тамақ өнеркәсібі – халықтың
тағамға деген сұранысын
қанағаттандырады. Біздің елімізде
тамақ өнеркәсібінің ет, ұн тарту,
жарма, қант өнімдері, балық,
кондитер, шарап жасау т.б. салалары
дамыған. Ауыл шаруашылығы –
тамақ өнеркәсібінің негізгі шикізат
көзі болып табылады.
Тамақ өнеркәсібінің шикізатты
пайдалануына қарай бөлінуі

Балық
Мал Балық
аулау және Жартылай
Мал Өсімдік аулау және Жартылай
шикізатынан Өсімдік балық шикізатты
шикізатынан шикізатын балық шикізатты
алынатын шикізатын
өңдеу өңдеу өңдеу арқылы
алынатын өңдеу өңдеу өңдеу арқылы
өнімдер өнім алу
өнімдер өнім алу

Ет (шұжық) Қант, ұн - жарма Балықтар Нан жабу,
Ет (шұжық) Қант,
тарту,ұнарақ,
- жарма Балықтар Нан жабу,
және сүт тарту,май
арақ, (бекіре, кондитер,
және сүт
(айран, ірімшік,
спирт, (бекіре, кондитер,
спирт,
шайқау, май -
жеміс судак, макарон,
(айран,
сүзбе, ірімшік,
йогурт, судак, макарон,
шайқау, жеміс -
көкеністер, сазан, ақ маргарин,
сүзбе, йогурт,
балмұздақ) көкеністер, сазан, ақ маргарин,
балмұздақ) темекі амур) шай, ашытқы
темекі амур) шай, ашытқы
Тамақ өнеркәсібі
Мал шикізатынан алынатын өнімдерге
ет және сүт өнімдері жатады. Тамақ
өнеркәсібі өнімінің 50% береді. Қазақстан ет
өнімі бойынша ТМД елдерінің ішінде Ресей,
Украиндан кейінгі үшінші орында. Ет
комбинаттары Петропавл, Алматы, Лисаков,
Екібастұз, Жетігенде (Алматы облысы)
орналасқан.
Сүт кәсіпорындары республиканың
солтүстік, шығыс және оңтүстік шығысында
Астанада, Павлодарда, Қостанай,
Қарағанды, Алматы, Тараз, Өскеменде
орналасқан.
Республикамызда 220 ет өңдейтін, 256
сүт өңдейтін, 1922 дәнді-дақылдарды
өңдейтін және 8 қант зауыты, 621 өсімдік
майын шығару, 57-жарма, 13 жеміс-көкөніс
консерві кәсіпорындары бар.
Кондитерлік, нан
пісіру,

Тұтынушыға жақын
макарон,
орналасқан салалар

шай шығару

орналасу факторлары
Тамақ өнеркәсібінің
Жарма,

Шикізат көзіне май айыру, қант,
жақын орналасқан
салалар
консерві,

балық

Шикізат көзіне де, Ет, ұн тарту,
тұтынушыларға да
жақын орналасқан
салалар сүт
«Семей ет комбинаты»
2003 жылы «Семей ет комбинаты» деген
Жауапкершілігі Шектелген Серіктестік құрылды.
«Мұнда ет өнімдерін шығару және өңдеу бойынша
жаңа технологиялық жүйе, яғни, құны 215 млн. теңге
тұратын «Шаллер» Австрия фирмасының қазіргі
заманғы жабдығы орнатылды. Бұл жаңа
технологиялармен комбинат әлі де биіктерге жетпек.
Комбинаттың өндіріс алаңында қолайлыҚазіргі күні
«Семей еткомбинаты» ЖШС мал өңдеуде, ет, шұжық
және консерві өнімдерін шығарудағы арнайы кәсіпорын
болып саналады. көлік және темір жолдары бар.
Шикізат дайындайтын жерлерге көліктің тура жетуі
шығынды аз жұмсауға мүмкіндік жасап отыр. Бір
ауысымда 35 мың ет консерві өнімін, ал шұжық,
тартылған ет, тұшпараны 10 тоннаға дейін шығарады.
Бір тәулікте 24 тоннаға дейін өнім шығарып, сатуға
мүмкіншілік бар.
«Семей ет комбинаты» ЖШС «Халал» өнімін шығаруға
және сатуға сертификат алды. Бұл өндіріс үшін соятын
және шұжық өнімдерін өндіретін жаңа цех ашылды.
Бұған дейін «Халал» өнімдері Шығыс Қазақстанға
Сүт өнімдері
Астанада “ФудМастер НС ” компаниясы
сүт пен айран, йогурт, балмұздақ шығарады
Алматы облысының Есік қаласында
“ФудМастер Асептик” мен “ФудМастер
Глобал” фирмалары табиғи шырын сусынын
шығарады.
Оңтүстік Қазақстан облысындағы Георгиев
май ірімшік зауыты сүзбе, шаруа майы,
“Ленгр” және “Чечил” ірімшігі, брынза
шығарса, Жамбыл облысының Қордай елді
мекенінде май ірімшік зауытында
“Голландық”, “Костромдық” ірімшігі, шаруа
майын, сүзбе шығарады.
Басқа өнімдер
Ұн тарту астықтық аудандарға бағдарланады. Ірі
кәсіпорындары: Астана, Қостанай, Көкшетау, Семейде.
Шикізат факторының әсерін көрсететін нақты мысалға
- қант өнеркәсібі (Алматы, Жамбыл) географиясын
жатқызуға болады.
Май шайқау өндірісінде Өскеменде күнбағыс,
Шымкентте мақта майын өндіру комбинаттары жұмыс
істейді. Өскемендегі май айыру өндірісі халва
шығарады.
Шараптың шикізаты жүзім, жеміс- жидектер. Оның
кәсіпорындары: Алматы, Тараз, Шымкент,
Талдықорғанда орналасқан. Арақ - спирт жасаудың
шикізаты астық, картоп. Оның кәсіпорындары:
Алматы, Талғар, Өскемен, Петропавл, Лисаковск,
Тараз.
Балық өнімдері
Балық өңдеу кәсіпорындары:
Атырау, Баутино, Балқыш Алғазы,
Приозерск (Зайсан). Арал қаласында
Дания мемлекеті көмегімен камбала
балығын аулау және оны өңдеу жүзеге
асады. Бұл салада 80 кәсіпорындар бар
Соның жетеуінің балық өнімдерін
Еуропа одағына экспорттайды.
Ең басты экспорттық өнім судак
филесі болып табылады.
Алматы маңындағы Түргендегі
«Техноимпорт» ЖШС форель балығын
өндіреді.
Кондитер макарон фабикалар
Ірі кондитер фабрикаларына
Алматы “Рахат” (1942ж), Қарағанды
(1941ж) және Қостанай “Баян Сұлу”
(1970ж) жатады. Макарон
фабрикалары Ақтөбе, Петропавл
(Сұлтан), Семей, Қарағанды
қалаларында. Ашытқы мен
маргарин шығарудың басты
орталығы Алматы қаласы.
Қорытынды
Қортындылай келгенде, бұл СӨЖ барысында
Қазақстандағы жеңіл өнеркәсіптің даму деңгейі керсінше
нашарлағаны анықталды. Ал тамақ өнеркәсібі жеңіл
өнеркәсіппен салыстырғанда Қазақстанда едәуір жақсы
дамыған. Бұған кәсіпорындар арқылы көз жеткізе аламыз.
Менің ойымша біздегі өнеркәсіптерге үлкен қолдау керек.
Мысалы Өзбекстан немесе Қырғызстан мемлекеттерінің
жеңіл өнеркәсіп кәсіп орындары салықтан босатылған.
Осы сияқты шаралар біздің мемлекетте де қолға алынса,
өнеркәсібіміздің дамуы артар еді.

Ұқсас жұмыстар

Беларусь Республикасының жеңіл өнеркәсібі

ЖЕҢІЛ ӨНЕРКӘСІПТІҢ АУЫР ЖҮГІ

Зырян қорғасын комбинаты

Қазақстанның өнеркәсіп географиясы

Өзбекстан индустриалды - аграрлы мемлекет

Табиғи және жасанды бетон толтырғыштары

Тауарлар импорты

Орталығы Теміртау қаласындағы Қарағанды металлургия комбинаты

Компанияның рыноктық құнын анықтау

Өскемен қаласы

Пәндер