Банк несиесі

Несие жүйесі

Амуртаев Елдар

Ақша және несие

Ақша - затта емес, байлықта емес, өндірістік қатынас. Бұның мазмұны мен мәнін ақшаның атқаратын қызметтерін яғни қоғамдық міндеттерінен анық байқауға болады.

Ақшаның айналыс құралы қызметі - сатудан және сатып алудан құралады.

Несие ( лат. сөзі - creditum - қарыз ) - жеке немесе заңды тұлғаға белгілі бір уақытта қайтаруға және пайдаланғаны үшін белгілі бір мөлшерде пайыз төлеу жағдайында қарызға берілген мүлік немесе ақша. Несие қарыз капиталының қозғалысы, несие беру мүмкіндігі ақысын төлеу, қайтарып беру және мерзімдік принциптеріне құрылған.

Кейнсиан түсініктемесі бойынша несие саясаты құлдырау кезінде - арзан ақшаға, ал экономикалық конъюнктура көтерілген кезеңде қымбат ақшаға бағытталуы керек.

Арзан ақша саясаты - жұмыссыздық, экономикалық құлдырау кезінде жүргізіледі, оның әдістері:

1. Ашық нарықта мемлекеттің бағалы қағаздарын сатып алу; 2. Міндетті резервтер нормасының азаюы; 3. Пайыздық есеп мөлшерлемесінің төмендеуі.

Қымбат ақша саясаты - жоғары инфляция кезінде жүргізіледі, оның әдістері:

1. Мемлекеттің бағалы қағаздарын сату; 2. Міндетті резервтер нормасының көбеюі; 3. Пайыздық есеп мөлшерлемесінің жоғарылауы.

Несиенің негізгі түрлері

Банк несиесі

Мемлекеттік несие

Коммерциялық несие

Тұтынушы несиесі

Лизингтік несие

Ипотекалық несие

Халықаралық несие

Қазақстан банктерінің 2020 жылы несие беру көрсеткіштері

Несие

Жылдық мөлшерлеме

Түрі

Отбасы банк

3-20%

Тұрғын үй

Kaspi

15-25%

Тұтынушы

Альфа банк

17-23 %

Техника

Еуразия банк

12-20%

Көлік

Жусан банк

13-24%

Тұтынушы

Несие қағидалары:

1. Қайтарымдылығы 2. Жедел мерзімдігі 3. Материалдық қамтамасыз етулігі 4. Ақылылығы 5. Мақсаттылығы

Несие нысандары:

1. Несие беру уақытына байланысты. 2. Қамтамасыз ету түріне байланысты. 3. Несие алушылардың түріне байланысты. 4. Пайдалану бағытына байланысты.

Қазіргі кезеңде нарық экономикасы дамыған елдердің басым көпшілігінде екі деңгейлі, үш сатылы банк жүйесі құралған.

Несие жүйесінің негізгі буыны ─ банктер.

Банктер мемлекет пен кәсіпорындардың, акционерлік қоғамдар мен жауапкершілігі шектеулі серістіктердің, мектеп пен ауруханалардың және халықтың уақытша бос ақшаларын шоғырландырып, оларды іс-жүзіндегі капиталға айналдырады.

Мемлекеттің несие жүйесінде коммерциялық банктердің алатын орны өте зор.