Оқытудың дидактикалық теориялары

Оқытудың дидактикалық
теориялары

Орындағандар: экология
мамандығы.
Қабылдаған : Қасымова
Р.С.

Алматы қаласы, 2021
ж.
Оқытудың дидактикалық
теориялары

Дидактика - білімді,машық пен дағдыны меңгерту және
тәрбиелеу заңдылықтарын зерттейтін, әр кезеңде берілетін
білім мазмұнының көлемі мен құрылымын айқындайтын,білім
берудің әдістері мен ұйымдық формаларын жетілдіру жолдарын
ғылыми негіздеумен айналысатын саласы.

Дидактикалық білім теориясы балаға жағдай жасап,
тек білім бермей, белсенділігін көтеретін
құралдарды қайта құру.
"Дидактика"

"Дидактика" - бұл ежелгі грек сөзі, яғни didasko - оқыту,
түсіндіру, дәлелдеу, оқу деген ұғымды білдіреді.
Дидактика білім беру мен оқытудың теориялық және
әдістемелік негіздерін зерттейтін педагогика
ғылымының саласы.
Әл-Фараби оқыту дегеніміз - үйрету, дағдыландыру,
әрекеттендіру дейді. Оқыту - мұғалім мен оқушылардың
белгіленген мақсатқа жетуге бағытталған, реттелген,
бірлескен іс-әрекеті, оқушылардың танымдық іс-
әрекетін арнайы ұйымдастыру. Оқыту процесі - мұғалім
мен оқушының бірлескен іс-әрекеті.
Оқыту процесі - екі жақты процесс
болғандықтан, мұғалім мен оқушылардың
бірлескен іс-әрекетін, мұғалім тарапынан оқушы
іс-әрекетіне басшылық етуді, жоспарлауды,
ұйымдастыруды, басқаруды талап етеді.
Оқытудың маңызды міндеттері:

Оқушылардың танымдық белсенділігін
ынталандыру

Оқушылардың ғылыми білім, іскерлік, дағдыларды
меңгеруіне керекті оқу-танымдық іс-әрекетті
ұйымдастыру.

Ақыл-ойды, ұғымталдықты, қабілетті,
дарындылықты дамыту
Оқыту
Көбіне оқыту деп мұғалім мен оқушының бірлескен,
мақсатқа жетуге бағытталған іс-әрекетін айтады. Оның
барысында жеке тұлға дамып, білім алады, тәрбиеленеді.
Дәстүр бойынша оқыту екі бөліктен тұрады. Оқыту және
білім алу. Оқыту -оқыту мазмұнын алу процесі. Дәстүрлі
оқытуда білім алуға қарағанда оқыту басым
болғандықтан оқу материалын оқытуға баса назар
аударылып, оқушылардың іс-әрекетіне назар
аударылмайды.
"Оқыту - үйрету және білім алу" деген парадигманың ұзақ
тарихы бар. Ол әлі саңталуда. Себебі, мұғалім ұзақ уақыт
оқушыға ақпарат беретін негізгі тұлға болып келді. Осы
кезге дейін "білім беру", "оқыту" терминдері жиі
қолданылады.
Демек, оқыту дегеніміз - оқушылардың ғылыми білім,
іскерлік, дағдыларды меңгеруі, шығармашылық
қабілеттерін дамыту, дүниетінымын, адамгершілік,
Дидактика
Осы процесте оқушылар ғылыми білімдер алып, іс-әрекет
жасауға үйреніп, жақсы мен жаман туралы көзқарастарын
қалыптастырады. Оқыту баланы дамытады. Ол мынадай
бөліктерден тұрады: мақсат, міндет, мазмұн, нәтижелері,
оны бағалау.
Білім беру деп - табиғат және қоғам жайында ғылымда
жинақталған білім жүйесін жеке адамның меңгеруін және
оны омірде тиімді етіп қолдана білуін айтады.
Дидактиканың міндеті - білім мазмұнын, оқыту әдістерін
және оқытуды ұйымдастыруды ғылыми тұрғыдан негіздеу
Алған теориялық
білімді қоғамда
біртұтас
Қызметті окытудың білім беру функциясы
педагогикалық оқыту

Тәрбиелі
Дамыту
к қызмет
Оқытудың компоненттері

Білім
алушы
Оқытуш
ы
Әдіс
Мазмұн
Мақсат
Дидактика "Нені оқыту керек?",
"Қалай оқыту керек?" деген пікір
үлкен сұраққа жауап береді.
Не үшін оқыту керек? Қоғамдық өмірдің барлық саласына
оқушыларды белсенді қатысуға даярлау. Ол үшін мектепте оқытудың
мақсатын, міндеттерін, принциптері мен заңдылықтарын дәлелдеп
жүзеге асыру.

Нені оқыту керек? Оқушыларды тиянақты кең білім алуға және
олардың бойына адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруды мақсат
ету. Үнемі білім мазмұнын кеңейтіп, жаңашылдықты қолдап отыру
керек.

Қалай оқыту керек? Тұтас педагогикалық процесте оқыту мен
тәрбиенің қазіргі кездегі әдістерін тиімді пайдалану.Ол үшін оқыту
әдістерін, формаларын дамытып жетілдіру қажет.
Дидактика

Орта және жоғары мектеп дидактикасының
ерекшеліктері, оқушылар мен студенттердің өзіндік
танымдық әрекеті, кәсіби білімді дамыту, білім
мазмұнын анықтау оқытудың жаңа технологияларын
қолдану жолдары, түрлі пәндердің оқыту
заңдылықтары мен ұстанымдары және басқа да
дидактиканың біртұтас жүйесіне қажетті өзекті
мәселелерді шығармашылықпен зерттеп, елімізде
дидактиканың дамуына үлес қосты.
Оқытудың прагматикалық теориясы
( Д.Дьюи).

Мектепті оқушылардың іс- әрекет белсенділігін арттыру бағытында жаңартудың
жақтасы ретінде танымал Америка философиясы мен педагогикасының өкілі
Джон Дьюи (1859-1952) ең басты дидактикалық мақсат балаға тек білім беріп
қоймай, оның қабілетінің дамуына жағдай туғызатындай етіп мектеп жүйесін
өзгерту реформасын жасауды ұсынды. Ол дәстүрлі мектепті сынға алып, баланың
талабы мен қызығушылығы есепке алынбаған оқу бағдарламаларын, жас
өспірімдердің психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес емес, белсенділігі төмен
әдістер мен дидактикалық жұмыс құралдарын қайта құруды ұсынды.
Дж. Дьюидің оқу жүйесінің
элементтерін төмендегі саты
түрінде қарастыруға болады:
Қиындықты сезіну

Қиындықты анықтау және бетпе-бет келу

Оны шешудің түйінін іздестіру (болжам жасау);

Болжамды логикалық (ойша) тексеру;

Кейінгі бақылау.

Дж.Дьюидің дидактикалық жүйесі уақыт талабын толықтай
қанағаттандыра алмады, дегенмен оның идеясы сол кездегі басқа
прогресшіл педагогтардың қолдауына ие болып, кең таралды.
Алғаш зерттеген педагог Д.Дюри

Дидактикалық мақсат білім алушыға тек білім беріп қоймай
оның қабілетінің дамуына жағдай туғызатындай етіп білім
беру мекемелерінде оқыту жүйесін озгерту керек екендігін
айтты.

Коменскийдің дидактикалық теориясы

• Ұлы дидактика, оқытудың негізгі
кағидалары, тиімді әдістерді ұйымдастыру
туралы айтты.
Дидактиканың пайда болып, дамуы. Оқыту теориясының
негізін қалаушылар:Я.А.Коменский, Ж.Ж. Руссо,
И.Т.Песталоцци, К. Д.Ушинский, В.Сухомлинский,
А.С.Макаренко, т.б. қосқан үлесі.

Дидактиканың негізін салушы чех педагогы Ян Амос
Коменский (1592-1670). Оның 1632 жылы шыққан "Ұлы
Дидактика" кітабында оқыту мақсаты, әдістері, принциптері,
сынып-сабақ жүйесі туралы жазылды. Ол басты мақсат -
адамшылық, оған жету жолы - білім беру және оқыту деп
санады. "Көп емес, өмірге керекті білімдерді" беруге
шаңырып, оны түсіндіру үшін жаттығу, тәжірибелік әдістерді
қолдануды ұсынды. Оқушыны жақсы сезімге бөлейтін
әдістердің пайдалылығын дәлелдеді. Я.А.Коменский
саналылық және белсенділік, көрнекілік, жүйелілік және
сабақтастық, жаттығу және түсініктілік принциптерін
ұсынды. Коменский сынып-сабақ жүйесін терең зерттеді.
Жақсы ұйымдастырылған мектеп заңдары" деген
еңбегінде сынып-сабақ жүйесінің бөліктерін атады. Олар:
оқушыларды мектепке белгілі
бір уақытта қабылдау, сабақ
аяқталмай, ешкімді одан
босатпау;
•
оқушыларды сыныптарға
Сынып-сабақ

бөлу;
бөліктері

әр сыныпқа бір бөлме
беру;

бір сабақтың үзаңтығы
бір сағаттан аспау керек;
әрбір сағатта істелетін
жұмыстарды
жоспарлау;т.б.
Педогогикалық зерттеулер

Педагогикалық зерттеулерде мұғалім іс-әрекетіндегі
дидактикалық құрылым оқыту тұжырымдамасы ретінде
(П.И. Пидкасистый, И.А. Сафиуллина, О.Р. Шилов),
білім беру моделі ретінде (В.П. Беспалько, Т.П. Дьячек,
Л.Н. Журбенко, Н.М. Конышева, Н.И. Мицкевич, Н.Я.
Надтока, В.И. Пашин, В.Н. Рязанова, Н.Ю. Посталюк,
Е.И. Смирнов, В.И. Сопин, М.Е. Тимонина, А.Б.
Трофимов, З.Н. Хабибуллина), оқу үдерісінің құрамды
бөлігі ретінде (Т.И. Шамова, Т.М. Давыденко),
педагогикалық технология ретінде (Д.Г. Левитес, И.В.
Плотникова), оқыту жүйесі ретінде (Н.И. Запруденский,
О.С. Гребенюк) қарастырылған.
Білім берудің жаңа парадигмасы ұғымы

Білім берудің жаңа парадигмасының пайда болуы
әлемдік білім кеңістігіне енудегі өркениетті
дамудың маңызды аспектілерінің бірі болып
табылады. Сондықтан жаңа парадигманы саналы
түсінетін кәсіби құзыретті мұғалімдер керек.
«Парадигма» - педагогикада міндетті өзгерісті
немесе әртүрлі дүниеге көзқарас тұрғысындағы
педагогикалық пікірлердің біржақты қарама -
қайшылығын білдірмейді, өзгеше мағыналық
ойды танытатын ұғым.
Парадигма

Ғылыми зерттеулерде «парадигма» ұғымына әртүрлі
анықтамалар береді.
Білім беру және педагогика сөздігінде «парадигма
(бейне, үлгі, мысал деген грек сөзінен шыққан) - сол
кезеңдегі ғылым дамуының ғылыми зерттеу
стандартының, алынған мәліметтерді, ғылыми
зерттеу нәтижелерін бағалау мен жүйелеудің моделі
ретінде қабылданған теориялық және әдіснамалық
ереже, тұжырымдамалық схема»
Қорытынды
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінің стратегиялық мақсаты – еліміздің
әлеуметтік даму жағдайына сәйкес, жеке тұлғаның білімге деген сұранысын
қанағаттандырып, оның құзыреттілігін қалыптастыруға жағдай жасау болып
табылады.

Сонымен дидактика бойынша көптеген зерттеу жұмыстарыжүргізілді.
Бұл жұмыстар одан әрі жүргізілуде. Қазір дидактиканың
алдындакөптеген міндеттер тұр. Олар:
• I-XI класстарғаарналғанжаңа оқулықтарды, жазуды бітіріп, оларды
мектепке енгізу.
• Шағын жинақталған мектептердегі, мектепке дейінгі мекемелердегі
оқу процесін жетілдіру.
• Білімдік процеске жаңа технологиялар енгізу
• Мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарды жасауды аяқтау, оларды
кезең-кезеңімен мектептерге енгізуі;
• Ерекше дарынды балаларды оқыту бағдарламаларынғылыми негіздеу;
• Білім беруді ізгілендірудің ғылыми әдістерін жасау.

Ұқсас жұмыстар

Оқыту заңдары, заңдылықтары

Білім мазмұнының компоненттері

Дидактиканың оқыту мақсаты

Оқытудың белсенді әдісі

ЕРТЕ ОҚЫТУ ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯСЫ

Педагогика ғылымындағы әдіснамалық амал тұғырларының плюрализмі

Нашар оқушы

Музыка сабағындағы музыкалық іс-әрекет түрлері мен оқыту әдістемесі

Кіші мектеп жасындағы оқушыларды оқытудың әдістері, мазмұны мен ұйымдастыру формалары

Сабаққа қойылатын қазіргі талаптар

Пәндер