Өсімдік жасушасының құрылысы

Презентация қосу

Жасушалық биология
• 1. Молекулалық деңгей. Бұл — тіршілікке тән
ба
• стапқы ең қарапайым деңгей.
• 2.Жасушалық деңгей-Бүкіл тіршілік иелерінің
көбею және даму өлшем бірлігі
• 3. Ұлпалық деңгей. Шығу тегі, құрылысы
және атқаратын кызметі біркелкі жасушалар
мен жасушааралық заттардың жиынтығынан
ұлпа түзіледі
• 4. Мүшелік деңгей. Көп жасушалы
организмдерде шығу тегі, құрылысы және
атқаратын кызметі біркелкі ұлпалар жиналып,
мүшелік деңгейді құрайды.
• 5.Ағза-құрылысының күрделілігіне тәуелсіз
дербес өмір сүре алатын биологиялық жүйе
• 6. Популяциялық-түрлік деңгей. Өзіне тән
табиғи орта жағдайында, бір түрге жататын
белгілі бір аймақта таралған даралардың
жиынтығы популяцияны құрайды. Популяция
дегеніміз — бір түрдің жеке өз алдына
оқшауланған әрі көптеген даралардан
(особьтардан) тұратын тобы. Популяциялық
деңгейде ғана алғаш рет қарапайым
эволюциялық өзгерістер байқалады, ол бірте-
бірте жаңа түрдің пайда болуына септігін
тигізеді.
• 7. Биогеоценоздық деңгей. Құрылымдық деңгейі
әр түрлі бір табиғи орта жағдайында ғана
тіршілік етуге бейімделген көп түрлі организмдер
жиынтығын биогеоценоз дейді. Оны кейде
табиғи бірлестік деп те атайды. Биогеоценоз
құрамына сан алуан тірі организмдер және
белгілі табиғи орта жағдайлары біріктіріледі.
Биогеоценоздағы организмдердің денесінде
энергия жинақталады және энергия бір
организмнен екіншісіне беріліп отырады.
Биогеоценоздың құрамында бейорганикалық,
органикалық қосылыстар және тірі организмдер
болады.
• 8. Биосфералық деңгей. Жер ғаламшарындағы
барлық тірі организмдер мен олардың тіршілік
ететін жалпы табиғи орта жағдайларының
жиынтығы биосфералық деңгейді құрайды.
оптикалық, жарық қабылдайтын бөліктерден тұрады.
Оптикалық бөліміне окуляр және объектив жатады.
Микроскоптың негізгі бөлігі-үлкейтіп көрсететін
әйнектері бар-көру түтігі
Көру түтігінің жоғарғы жағына 2 линзасы бар бөлігі-
Окуляр
Бірнеше үлкейткіш шынысы бар микроскоп бөлігі-
Объектив
Микроскоптың механикалық бөлімі оптикалық және
жарық бөлімдерін байланыстырып тұрады.
Механикалық бөлімдеріне штатив, тубус, винт,
препарат қоятын орындық жатады.
ttps://wwhw.youtube.com/watch?v=Nm7eZ2YDBbk-Ю
туб
Цитологияда қолданылатны негізгі құрал-Жарық микроскобы
Жарық Микроскопты Голландиялық шеберлер –әкелі-балалы
Янсендер ойлап тапты.

1931ж Дэвиссон мен Калберг жасушаны молекулалық
деңгейде зерттеу үшін электронды микроскопты ойлап тапты.

Затты 10-25 еседей үлкейтіп көрсететін құрал-Тұтқалы
ұлғайтқыш әйнек.

Өсімдік жасушасының ішкі құрылысын микроскоппен қарауға
ең ыңғайлысы-пияздың мөлдір қабығы пияз өңі

Судың орнына йодтың судағы әлсәз ерітіндісін
тамызса,ядросы қоңыр түсті болып айқын көрінеді
Өсімдік жасушасының құрылысы.

• Пластидтері бар;

• Қоректену типі - автотрофты;

• АТФ синтезі хлоропластарда
және митохондрияларда жүреді;

• Целллозалық жасуша
қабырғасы бар;

• Вакуольдері ірі;

• Жасуша орталығы тек төменгі
сатыдағыларында
Жануар жасушасының құрылысы
• Пластидтері жоқ;

• Қоректену типі –
гетеротрофты;

• АТФ синтезі
митохондрияларда жүреді;

• Целлюлозалық жасуша
қабырғасы жоқ;

• Вакуольдері ұсақ;

• Жасуша орталығы барлық
жасушаларда бар
Өсімдік және жануар жасушаларының
құрылысындағы айырмашылықтар
Өсімдік жасушасы Жануар жасушасы

Қоректену типі автотрофты гетеротрофты

Хлорофилл және бар жоқ
хлоропластар

Жасушалық қабырға бар, целлюлозадан тұрады жоқ

Вакуольдер бар, ірі барлық кезде бола
бермейді, ұсақ
(жиырылғыш, асқорыту)

Жасуша орталығы ашық және жабық бар
тұқымдыларда - жоқ

Көмірсу қоры крахмал гликоген

Минералдық тұздар кристалл түрінде қорға еріген күйінде
жиналады
Жануар және өсімдік жасушаларына
тән ортақ ерекшеліктер

• Құрылысының принциптік тұтастығы (беткейлік
жасуша аппараты, цитоплазма, ядро)
• Цитоплазма мен ядрода жүретін көптеген химиялық
үрдістердің ұқсастығы
• Жасушалардың бөлінуі кезінде тұқым қуалау
ақпаратын тасымалдау принципінің тұтастығы
• Жарғақша құрылысының ұқсастығы
• Химиялық құрамының тұтастығы
• Жасушаның тіршілігін сақтау үшін қажетті
үрдістер мен қасиеттерді жүзеге асыруды
қамтамасыз ететін және жасушада белгілі бір
қызметтерді атқаратын оның тұрақты
компоненттері органоидтар (органеллалар)
деп аталады
ЖАСУША ОРГАНОИДТАРЫ

ЖАРҒАҚШАЛЫ
ЖАРҒАҚШАСЫЗ

Бір жарғақшалы Қос жарғақшалы
Рибосомалар
Вакуольдер Митохондриялар
Жасуша орталығы
Эндоплазмалық тор Пластидтер
Хромосомалар
Гольджи кешені

Лизосомалар
Плазмалық жарғақша
• жасуша құрамын сыртқы ортадан шектеп тұрады,
• көптеген органоидтар мен ядро қабықшасының
қабырғасын түзеді,
• жарғақшаның липидті қабаттары арқылы нәруыз
молекулалары өтетін сұйық-мозаикалық құрылымға ие
• тасымалдау қызметін атқарады
• таңдамалы өткізгіштікке ие
Ядро

Ядро мынадай қызметтер атқарады:
•тұқым қуалау ақпаратын сақтау және тасымалдау;
•жасушада жүретін зат алмасу үрдістерін реттеу.
Ядро құрамына нәруыздан және р-РНҚ-дан тұратын
ядрошық; хроматин (хромосомалар) және нәруыздардың,
нуклеин қышқылдарының, көмірсулар мен ферменттердің,
минералдық тұздардың коллоидты ерітіндісі түріндегі
кариоплазма (ядро шырыны) кіреді.
Цитоплазма

Жасуша ядросы және барлық органоидтар орналасқан
жартылай сұйық орта. Цитоплазма 85% судан және 10%
нәруыздардан тұрады
Пластидтер

Түсі және атқаратын қызметі
бойынша пластидтер негізгі үш
түрге бөлінеді:
лейкопласттар
хромопласттар
хлоропласттар.
ДНҚ және РНҚ-нан тұрады
Пластидтер

Тек өсімдік жасушаларында болады
Хлоропласттар пішіні бойынша екі жағы дөңес линзаға ұқсас
және жасыл пигмент хлорофиллден тұрады; күн сәулесін сіңіріп,
оның көмегімен АТФ қатысында органикалық заттарды синтездеу
қабілетіне ие.
Хромопласттар – өсімдік пигменттерінен (жасылдан басқа)
тұратын пластидтер, гүлдерге, жемістерге, сабақтар мен өсімдіктің
басқа да бөліктеріне түс береді.
Лейкопласттар – түссіз пластидтер, жиі өсімдіктің боялмаған
бөліктерінде – тамырда, жуашықта және т.б. кездеседі. Оларда
нәруыздар, майлар мен полисахаридтер (крахмал) синтезделеді.
Митохондриялар
• Сопақша пішінді, қос жарғақшалы
органеллалар
• ДНҚ және РНҚ-нан тұрады
• жасушалардың энергия станциясы болып
табылады

Митохондрияларда
органикалық заттардың
көмірқышқыл газы мен суға
дейін тотығуы және АТФ
молекулалары түрінде
химиялық энергияның
жинақталуы жүреді
Вакуоль
• жарғақшамен – тонопластпен қапталған
• жасуша шырынымен толтырылған
• жасушадағы су-тұз алмасуды реттеуге
қатысады
• жасушалар мен ұлпаларды тонуста
(тургорда) ұстап тұру үшін цитоқаңқа
қызметін атқарады
• қор заттарын сақтаушы және алмасудың
соңғы өнімдерін «көмуші»
Қорытынды:

1. Өсімдік және жануар жасушаларының құрылысы мен
химиялық құрамының принциптік ұқсастығы олардың
шығу тегінің бір екендігін көрсетеді, суда тіршілік ететін
бір жасушалы ағзалардан болуы мүмкін.

2. Жануарлар мен өсімдіктер эволюция үрдісінде бір-бірінен
едәуір алшақтады, олардың қоректену типі, сыртқы
ортаның қолайсыз жағдайларынан қорғану әдістері әр
түрлі. Осының барлығы да олардың жасушаларының
құрылысына әсерін тигізді.
Кесте толтыру

Жасушаның Сандармен белгілеңіз Қызметі
құрамбірліктері
Ядро

Цитоплазма

Эндоплазмалық тор

Жасушалық қабырға

Вакуоль

Хлоропласт

Митохондрия
Венн диаграммасы
Альгология - балдырлар туралы ғылым.
Анатомия-адам
Антропология - адамның шығу тегін, дамуын, нәсілдердің пайда болуын зерттейді.
Арахнология - өрмекшітектестерді зерттейтін ғылым.
Батрахология - қосмекенділерді зерттейтін ғылым.
Биосферология - биосфера туралы ғылым.
Биотехиология - тірі организмдер мен биологиялық процестерді адамның мақсатына сай өндір
қолдану.
Биометрия-математикалық биология
Биохимия-биологиялық химия
Биогеография-биологиялық география
Бриология - мүктер туралы ғылым.
Ботаника-өсімдік
Зоология-жануар
Дендрология-ағаштарды арнайы өсіру
Вирусология-вирус
Микробиология-ұсақ ағза
Физиология-мүшелердің қызметі
Валеология - салауатты өмір туралы ғылым.
Гельминтология - паразит құртгар туралы ғылым.
Гематология - канды және оның кұрамын зертгейтін ғылым.
Генетика - тұқым қуалаушылық пен озгергіштік туралы ғылым.
Герантология - қарт адамдар мен ұзақ өмір сүру туралы ғылым.
Герпетология - бауырмен жоргалаушыларды зерттейтін ғылым.
Гинекология - аналық жыныс мүшелерінің ауруларын емдейтін ғылым.
Гистология - ұлпалар туралы ғылым.
Гигиена-Тазалық жеке бас
Дерматология - тері туралы ғылым.
Иммунология - организмнің қорғаныштық қасиеті туралы ғылым.
Ихтиология - балықтар туралы ғылым.
Кардиология - жүрек туралы ғылым.
Карцинология - шаянтектестерді зертгейтін ғылым.
Лихенология - қыналар туралы ғылым.
Малакология - ұлуларды зерттейтін ғылым.
Маммалогия (терйология) - сүтқоректілер туралы ғылым.
Микология - саңырауқұлақтар туралы ғылым.
МикроБиология - микроағзалар туралы ғылым.
Миология - бұлшық еттер туралы ғылым.
Морфология - ағзаның сыртқы құрылысы туралы ғылым.
Невропатология - жұйке жүйесінің зақымдануы туралы ғылым.
Орнитология - құстар туралы ғылым.
Палеонтология - жойылып кеткен ағзалардың қалдықтары туралы ғылым.
Протозоология - қарапайымдарды зерттейтін ғылым.
Психология - әр адамның жеке қасиеттерін зерттейтін ғылым.
Селекция (сұрыптау) - өсімдіктердің жаңа іріктемелері (сорт) жануарлардың жаңа
қолтұқымдары (порода) және микроағзалардың жаңа штаммаларын алу әдістері
туралы ғылым.
Систематика (жүйелеу) - ағзалардың топтарға бөлінуін, яғни жіктелуін зерттейтін
ғылым.
Стаматология - тіс туралы ғылым.
Урология - бүйрек, зәр шығару жүйесі туралы ғылым.
Цитогенетика – жасушалардағы хромосомаларды зерттейтін ғылым.
Цитоэкология-жасушаның экологиясы
Цитология- жасуша туралы ғылым.
Экология - ағзалардың бір-бірімен және қоршаган ортамен байланысы туралы ғылым.
Аутэкология-Жеке ағза мен қоршаған орта байланысы
Демэкология-Популяция мен қоршаған орта байланысы
Синэкология-бірлестіктер мен экожүйелер арасындағы байланыс
Эмбриология - ұрықтың дамуы туралы ғылым.
Эндокринология - ішкі секреция бездері туралы ғылым.
Энтомология - бунақденелілер (насекомдар) туралы ғылым.
Этология - жануарлардын мінез-күлкын эерттейтін ғылым.
Эволюция – Жерде тіршілік пайда болуы мен дамуы туралы ғылым
Хронобиология-ырғақтылық

Ұқсас жұмыстар

Жануар жасушасы

Жасуша әлемі

Жасуша тірі организмдер

Пластидтер және эргастикалық заттар

Жасушасының құрылымы мен метаболизмінде жануарлар

Қос мембраналары органоидтар. Пластидтер. Ядро. Митохондрия

ЖАСУША ТЕОРИЯСЫ

Ядро мембранасы тор

ТІРІ АҒЗАЛАР

Клетка ең ұсақ тірі система, оның құрылысы және атқаратын қызметі

Пәндер