Тіл көрнектілігі: троптар және сабақ жоспары

Менің көңіл күйім . . .

Тіл көрнектілігі дегенді қалай түсінесіңдер?

Тіл көрнектілігі

Сабақтың тақырыбы:

Тіл көрнектілігі ұғымы туралы түсінік беру, троп түрлері туралы түсініктерін толықтыру

Сабақтың мақсаты:

Бағалау критерийі

Тіл көрнектілігі ұғымы туралы түсінігі кеңейеді

Тақырыпты өз бетімен меңгереді

Тапсырмалар орындауда троп түрлерін ажырата алады

Білімін тәжірибеде қолданады

Метафора

Әйнегі - күн, шатыры - аспан, ашу деген - ағын су, ақыл деген - дария, әкең - асқар тау, шешең - аққан бұлақ, жыр - нөсер, көңілдегі тоң жібіп, жыл көшеді, т. б. Кейіптеу Толқын мен толқын сырласып, Сырларын еппен ұрласып. Толқынға толқын еркелеп, Меруерт көбікке оранып. Жыландай жүзге бұралып, Жарға жетер ентелеп. (М. Жұмабаев)

Метонимия

ауыл ұйқыда (адамдары дегеннің орнына), қаламы жүйрік

( қолы шапшаң дегеннің орнына),

тілі ұзын ( сөзуар дегеннің орнына), Абайдан оқы

(кітабы дегеннің орнына) Бұлқынып жатыр, ұмтылып жатыр, қарашы, Кішкентай жүрек көрсетіп жатыр қарсылық!

Эпитет

бірлігі кеткен ел, жасанған жау, желек астында

қалған жыр, азалы жүрек, қаралы күн, асыл мұра, таза жүрек,

дүбірлі той, бейбіт күн, ынтымағы жұрттан

асқан жақын, т. б.

Теңеу

торғайдай бұғу, бәйге атындай шұлғу, қос өрімдей біте қайнасқан, хайуандарша құмарланып, бейне арыстан

( -дай, -дей, -тай. -тей)

«Сыдырма» әдісі

Мәтінді түсініп оқу

Дескриптор:

Жаңа тақырыпты өз бетімен оқып түсінеді, өзгелерге түсінуге көмектеседі, дәлелдейді

Топтық жұмыс

1-топ -59-жаттығу

2-топ 60-жаттығу

3-топ -61-жаттығу

Дескриптор:

Тапсырманы орындауда троп түрлерін

дәлелді, дұрыс ажыратады

Үзіндіде көркемдегіш құралдың қай түрі кездеседі? Балдағы алтын құрыш болат, Ашылып шансам дем тартар, Сусыным қанға қанар деп. А) Инверсия В) Теңеу С) Метафора Д) Эпитет Е) Егіздеу

2. Осындағы асты сызылған сөз троптың қай түрі екенін табыңыз. Қанды көз қайқаң етіп шықса аспанға . (Абай) А) Кейіптеу В) Эпитет С) Метонимия Д) Теңеу Е) Метафора

3. Үзіндідегі көркемдегіш құралды табыңыз. Бұлбұлмын, даусы көкте дамылдаған . . . Тұлпармын, топтан озған, тосырқаман. . (І. Жансүгіров «Әнші») А) Аллитерация В) Метонимия С) Метафора Д) Кейіптеу

Е) Теңеу

4. Қыз Жібектің ақтығы Наурыздың ақша қарындай Ақ бетінің қызылы, Ақ тауықтың қанындай, - деген суреттеудегі көркемдігіш

құралдарды көрсетіңіз. А) Алмастыру В) Теңеу С) Ауыстыру Д) Астарлау

Е) Кейіптеу

5. Сорақы ұзын да емес, қысқа да емес, Нәзік бел талшыбықтай

бұраңдайды . (Абай) А) кішірейту В) теңеу С) кейіптеу Д) метафора

Е) шендестіру 6. Мөлдіреген «Жетімкөл» көкке қарап, Мөлтілдеген көз жасын тыя алмай тұр . (М. Мақатаев) Троптың түрін белгілеңіз. А) Кейіптеу В) Метонимия С) Метафора Д) Ирония

Е) Гипербола

7. «Ызғарлы жел долданып, Екі иінінен дем алып, Аңдай ұлып бір мезгіл, Біресе сақ-сақ күледі. М. Жұмабаевтың «Қысқы жолда» өлеңінен алынған үзіндіде қандай

көркемдегіш тәсіл бар екенін табыңыз. А) Метафора В) Эпитет С) Кейіптеу

Д) Метонимия Е) Қайталау