Қазақстанда психология ғылымының даму кезеңдері

Презентация қосу

Қазақстанда психология
ғылымының даму кезеңдері

Бекбаева Гульзат ИС 20-1
• Психология өз алтына ғылым ретінде ХІХ
хасырдың 60 ж. бөлініп шықты. Оған себеп
болған ғылыми-зерттеу мекемелері-
психологиялық лабораториялар және
институттар, жоғары оқу орындарындағы
кафедра ларссон ы мен қатар пихикалық
құбылыстарды оқып-білуге байланысты
экспериментті насихаттау жұмыстары.
Идеалистік Материалистік
• Қазақстандағы ғылыми психологияның құрылуын және дамуын
қорытындылайтын болсақ бізге жалпы өзіміздің республикада психология оқу
құралдары, ерекшелеп айтар болсақ мемлекеттік тілде шығарылған
психология оқу құралы жайлы пікірді айтуымыз қажет. Негізінен кітап өнімі қай
ғылымның болмасын даму дәрежесін мінездейді. Басылымдық істе халықтың
өмір дәрежесін, ғылыми мәдениетінің дамуын бейнелейді. Қазақстан әртүрлі
уақыт мерзімінде шығарылған психология оқулықтарын қорытындыламас
бұрын, Батыстың, Ресейдің психологиялық оқулықтарының даму тарихына
қысқаша тоқталамыз. Дәл осы тәжірибе Қазақстан Республикасының орта және
жоғарғы оқу орындарына лайық ұлттық психология оқулықтарын шығару
қажет болды. Дидиактикалық талаптарды және белгіленген бағдарламаларға,
белгілі бір сабақ оқулығында ғылыми білімді қалыптастыратын оқулықтарды
СССР-де 20ғ. 20ж. шыға бастады. Негізгі оқулықтардың шығарылуы антикалық
әлемнен басталады, ол Плотон, Пифагор, Аристотел және басқа да
авторлардың трактоттары кітап ретінде қолданылуынан. Атақты педагок Ян
Амос Коменский кітаптың, жалпы дидактикалық принциптерді халыққа
түсіндірудің ролі өте зор екендігін айтты. Алғашқы басылған оқулық болып
1574ж. Москвада шыққан Иван Федоровтың азбука грамматикасы болды.
• Батыста психология оқу
кітабы Р.Геккел және
Р.Гокениустың атына
байланысты болды. Олар
алғашқы «психология»
терминін енгізіп, 1954 жылы
Марбургте кітап шығарды.
Ресейде адамның жан
дүниесі өмірі кітап 1796 жылы
Ивановтың шығарылуын
алғаш кітап шығарды.
• Психология әлем тарихында білімнің екі қарама
қайшы әдістері болады. Бірінші синтетикалық
әдіс, жайдан күрделілігі. Алғашқыда бұл әдіс
теориялы көзқараспен шығарылған деректер,
түсіну тәсілі және байланысты болып табылады.

Белгіленген психологиялық элементтер сезіну сезім тағы басқа
психикалық білім бірігіп мұндай пікірдің ұлы кітаптардан 15-
ғасыр дәрістерінен табуға болады. Мысалы, М.М Троцкий 1882-
жылғы «Наука о духе» П.Ф Каптеровтың 1877-жылғы
«Педогогикалық психология» еңбегінен байқауға болады. 1917
жылы жүзге тарта оқулықтар шықты. Солардың көптеген бөлігі
синтетикалық әдіске қатысты болды.
Халықтар психологиясының өзіне тән жақтарының сыр-
себептерін Ұлы буржуазиялық этнопсихология
өкілдерінің бірі – француз психологі, антрополог және
археолог Гюстав Лебон талдауға әрекет жасаған. Ол
өзінің «Халықтар және бұқара психологиясы» атты
шығармасында әр түрлі ұлттардың, халықтардың мәндік
негізінде адамдардың нәсілдік, рухи ерекшеліктерінің
арасындағы айырмашылық жатады деп көрсетті». «…
Ортақ ғадет-ғұрыптар, идеялар, сезім, сенім және ойлау
жоралғыларының жиынтығы – халық рухын құрайды».
Ол өз концепциясының өзекті жерлерін былайша тарата
толғайды: нәсілдердің өзгермейтін рухы ұлттар өмірінің
барлық салаларында өзінің түскен сәулесін де, мұнартқан
көлеңкесін де түсіріп кететіндігін көреміз.
Қырқыншы жылдарға дейін әзірбайжан, өзбек,
түрікпен, қырғыз, башқұрт, татар т.б. тілдерде
мұндай еңбектердің болмағанын ескерсек, осы
басылымның бағасы ерекше арта түседі.
Петербургтегі әскери-медициналық академияның
түлегі Халел Досмұхамедов (1883-1939) Алаш
қозғалысының белсенді қайраткері болумен қатар,
әртүрлі ғылым саласында (медицина, физиология,
тарих, әдебиет, психология, т.б.) өзін үлкен биіктен
көрсеткен тұлға еді.
Осы кезде ғұлама ақын М.Жұмабаев (1893-1937) «... қазақ
баласының тәрбиесі қазақ тұрмысына қабысуы мақұл» дейтін
аталы сөзін өзінің «Педагогика» атты кітабындағы
психологиялық түйіндердің негізгі арқауы етті. 1923 жылы
Орынборда В.Я.Струминскийдің (1880-1967) «Психология»
атты көлемді еңбегі жарық көрді. Сол жылы Ташкентте
П.Н.Архангельскийдің «Мектептегі психологиялық зерттеулер»
деген еңбегі, Н.Құлжанованың «Мектепке дейінгі тәрбие»,
Ғ.Қарашевтің «Педагогика» атты төл туындылары жарық
көрді. 1935-1948 жылдар арасында Cемейде қызмет еткен
белгілі орыс психологі А.П.Нечаев (1870-1948)
«Психофизиологиялық синдромдар жүйесі» (1940),
«Психология» атты оқу-құралын жазды.
• Қорыта кале мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың Қазақстан жолы-2050
Қазақстан халқына жолдауында айтқандай біздің болашаққа барьер жолымыз
Қазақстандықтардың әлеуетн ашатын, жаңа мүмкіндіктер жасауға
байланысты. ХХІ ғасырдағы дамыған ел дегеніміз- белсенді, білімді және
денсаулығы мықты азаматтар. Ойды басқа адамға жеткізу үшін оны сарепта,
толғана талдау қажет. Айтар ойыңды алдымен өзің түсініп ал, алдамшы
сезімге беріліп үстірт ойлау – үлкен қателік, жақсылап түсіну үшін көзбен көріп,
құлақпен естіп, қолмен ұстай білу қажет. Ғұлама ғалым сөз саптау, сөйлеу
мәнеріне де ерекше мән берген. Оныңпайымдауынша, жұмсақ, байыпты,
сыпайылықпен сөйлеу кімге де бокса жарасымды қасиет («Жақсы сөйлемелік,
Жанға шырай бермек»). Сөйлеу әдебі дегеніміз ойды бүкпей ашық айту, яғни
ой жинақтылығы, оның мазмұнды болуымен байланысты. Бала түйсігінің
дұрыс қалыптасуы үшін сезім мүшелерін таза ұстап, оның түрлі сырқаттарын
дер кезінде емдеп отырған абзал. Баланың өң мен түсті, тәтті мен ащыны
дұрыс ажырата алтын, алис-жақыннан калетін дыбыстарды дәл естуін ата-
аналар мұқият қадағалауы тиіс, мұның өзі әр затты жан-жақты түйсініп, оның
сыр-сипатын түсіне білуге жәрдем етеді.
болуғақұлақпенпайымдауыншасыпайылықпенөңтүстідыбыстардыата-
аналарсырсипатынжантануғамінезгебатырлықбатылдықтықайсарлық
ұмтылуы тиіс дейтін тұжырым аталмыш еңбекте кеңінен орын алған.тұжырым

Ұқсас жұмыстар

Психология ғылымының тың серпілістері

Кеңестік психология ғылымының даму бағыттары

Психологияның даму тарихы туралы ақпарат

Психологияның даму тарихы

Психология ғылымының даму тарихы туралы ақпарат

Психология пәнінің теориялық және методологиялық негізі, ғылыми негізі

Психология ғылымы, даму тарихы

Адам психикасы және Психология гылымының даму тарихы

Психология ғылымындағы даму ұғымы

Психикалық құбылыстар

Пәндер