Сұйытылған газ

Презентация қосу

АРНАЙЫ ПӘН АШЫҚ САБАҒЫ
И.Д.Каримов.
арнайы пән мұғалімі.

Өтілетін күні: 29.03.2018 жыл.
Сабақтың тақырыбы: Суйылтырылған газда істейтін
қозғалтқыштар жүйесі.
Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік – оқушыларды бензинді және
дизельді қозғалтқыштың қоректендіру жүйесімен, қазіргі кездегі
суйылтырылған газда істейтін қозғалтқыштар жүйесі қызметі туралы,
таныстырып оқытып үйрету.
2. Дамытушылық – оқушыларға көрнекіліктерді, суреттерді, бейне
материалдарды пайдалану арқылы білімдерін дамыту.
3. Тәрбиелік - сабақ барысында оқушылардың сабаққа белсенді, ұйымшыл
қатысуын қадағалау, қарым-қатынас этикасын түсіндіру.
Оқыту формасы: сабақ, топтық,
Пәнаралық байланыс: Физика, химия, материалтану
Оқыту тәсілдері: баяндау, проблемалық,
Пайдаланылған әдебиеттер: 1. И.П. Плеханов. Автомобиль.
2. Газет журналдар. Автопарк, Автокруиз 3. П.Ж. Жүнісбеков. Авт
құр. жәнепайдал.
4. Б.Т.Тұрысбеков.Автомобильдер құрылысы.
Пайдаланылатын көрнекіліктер: плакаттар, суреттер, бөлшектер, слайдтар, бейне
материалдар
Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру: а) Оқушыларды түгелдеу
б) Сабаққа даярлығын тексеру

2. Өткен сабақты қайталау: а) Оқушылардан сабақ сұрау
б) Қосымша сұрақтар беру
1. Қоректендіру жүйесінің түрлерін атаңыз
2. Карбюраторлық қоректендіру жүйесі
3. Орталық (моно) қоректендіру жүйесі
4. Таралымды (инжектор) қоректендіру жүйесі
5. Дизельдік қоректендіру жүйесі.
I. Сұрақтар ?
А) Қоректендіру жүйесінің құрылысы ?
Б) Карбюраторлық қоректендіру жүйесінің жұмысы ?
В) Орталық (моно) қоректендіру жүйесінің жұмысы ?
Г) Таралымды (инжектор) қоректендіру жүйесінің жұмысы ?
Д) Дизельдік қоректендіру жүйесінің қызметі ?
3. Жаңа сабақты түсіндіру: а) тақырыпты жаздыру
б) мәлімет беру
Қазіргі кезде біз техникалық прогресс қалай өз дегеніне жетіп отырғанын
байқай аламыз. Әлемдегі автомобильдер өнеркәсіп бензинді, дизельді және
суйылтырылған газда істейтін моторларда отын беру жүйелерінің жаңа
типтерін қолдана бастады.
Автомобиль моторларын күрделі де қымбатты отындық жүйелермен
жабдықтау қажеттігі көбінесе қатаңырақ талаптардың, мысалы, өтелген
газдардағы зиянды заттар құрамына Еуропалық стандарттардың енгізілуімен
түсіндіріледі. Бұл жерде отынның едәуір үнемделуі туралы айтуға болмайды.
Бензинді моторлардың орталық, таралымды және тікелей бүрку жүйелерін,
сол сияқты дизельді моторлардың насос форсункаларын бүркуін электронды
басқару енгізілді.
Дүние жүзілік машина жасау өнеркәсібінде осы заманға сай автомобиль
жасап сату сайысында өтелген газдардағы зиянды заттар құрамы мен
жанармай шығынын азайту жолында автомобиль заводтары суйылтырылған
газда істейтін двигательдерде жанармай беру жүйелерінің жаңа типтерін
қолдана бастады. Автомобиль двигательдерін күрделі де қымбат жүйелерімен
жабдықтау қажеттігі көбінесе қатаңырақ талаптардың, мысалы өтелген
газдардағы зиянды заттар құрамына Европалық стандарт енгізулермен
түсіндіріледі.
Газ-баллонды қондырғы арқылы қозғалтқышты қоректендіру.

Газ боллонды автомобильдерде қолданылатын отындардын бір түрлері-
жанғыш газдар сұйтылған және сығылған болып екііге бөлінеді.
Сұйытылған газ -30.....+30 С та және 1,6 МПа жағдайында сұйық күйінде
қалады.
Негізгі сұйытылған газға жататындар: пропан,бутан,этан және соған
жақын көмірсутектері-этилен,бутелен және солардың изомерлері.Бұл газдар
мұнай өнімдерін өндегенде алынады.Сұйытылған газдермен жұмыс істейтін
автомабильдерді пайдаланғанда,олардің экономикалық,динамикалық және
экологиялық көрсеткіштер жақсарады.Олардың құрамы стандартқа сай
болуға тиіс.Стандарт бойынша сұйытылған газдың екі түрін:ПА-
автомобильдік пропан:ПБА-автомобильдік пропан-бутан шығару
қарастырылған.ПА қысқы кезеңде ауаның температурасы -20....-35 С болтын
аймақтарда қолданылады ,ал ПБА маркалы газдар қоршаған ортаның
температурасы -20С-тан төмен түспейтін аймақтарда
пайдалынылады.Сұйытылған ПБА стандарт бойынша қыста 80-90% пропан,
ал жазда 40-60% пропан,ал қалғаны бутан болуға тиіс.
СМГ (Сұйытылған мұнай газы) және СТГ (Сығылан табиғи газ) газ балонды
қондырғысы
Сұйытылған және сығылған газдармен жұмыс істеу үшін, қолданыстағы барлық
автомобильдерге газ балонды қондырғылар орнатылады. Олар СМГ немесе СТГ-мен
жұмыс істейді. Сұйытылған мұнай газмен жұмыс істейтін жүк автомобильдеріне:
ГАЗ-53-19, ГАЗ-33075, ЗИЛ-431810, жеңіл автомобиль ГАЗ-24-17, автобустар ЛиАз-
77г, ЗИЛ-431610, ЗИЛ-431710, автобустар ЛАЗ-695НГ, ЛиАз-677МГ жатады. Бұл
автомобильдердің бензинді

автомобильдерден өзгешілігі қорректендіру жүйесіндегі арнаулы газ беру аппараттары
мобильдерге газды және бензинді қорректендіру жүйесі орнатылған. Газбен жұмыс
істейтін жүйе негізгі болып есептеледі. Газдың қоры 375-420 шақырым жүруге жетеді.
Бензинді қорректендіру жүйесі ауаның сұйық кезінде қозғалтқышты іске қосу үшін
және 15-25 шақырым қашықтыққа жүруге арналған.
Сұйытылған газбен (СМГ) жұмыс істейтін жүк автомобильдерінің газ баллонды
қондырғылары

ЗИЛ және ГАЗ автомабильдеріне орнатылған сұйытылған газбен жұмыс істейтін
қондырғылар: екі вентилі бар газ фазасындағы,ал сұйық фазадағы газды алуға
арналған газ баллонынан ,магистральды вентильден , буландырғыштан ,екі сатылы
редуктордан сузгісімен , магистральды сузгіден ,ауа сүзгісі бар газ араластырғыштан
тұрады.
Қозғалтқышты іске қосқанда және оны қыздырғанда,газ боллонды
автомобильдерде буланған фазадағы газбен қоректенеді,ал қозғалтқыш қызғаннан
кейін және жүктеме кезінде сұйық фазадағы газбен қоректенуге көшеді.Жүктеме
тәртібінде газ боллоннан вентиль арқылы магистральді вентильге беріледі, одан
жоғарғы қысымды құбырмен буландырғышқа барады. Сұйық газ буландырғыштың
арналарынан өткенде буға айналады.Буландырғышқа қозғалтқыштан ыстық су барып
тұрады. Газ буландырғыштан магістральді сузгіге беріліп,онда механикалық
қалдықтар мен шайырдан тазаланады.Тазаланған газ редуктордың бірінші сатысына
беріліп,газдың қысмы 0,20 МПа-ға дейін төмендейді.Қысымы азайған газ
редуктордың екінші сатысына беріліп,онда қысым атмосфералық деңгейге дейін
түседі.Қозғалтқыштың газ құбырындағы қысымның төмендеп,ваккм пайда болуы
әсерінен газ редуктордың екінші сатысынан молшерлегіш экономайзер құрылғысына
беріледі,содан төменгі қысымдағы құбыр арқылы газ араластырғышқа беріліп, аумен
араласып, цилиндрге берілетін жанғыш қоспаға айналады.
Газ қондырғысының жұмысын кабинада орналасқан қысымды көрсететін
манометр арқылы және боллондағы сұйытылған газдың деңгейін көрсететін бергіш
арқылы бақылайды, содай-ақ кабинада магистральды вентильді басқаратын тұтқа
болады.
Бензинді қоректендіру жүйесі бензин багынан,бензин құбырларынан,
тұндырма—сүзгіден, бензин сорғысынан, карбюратордан тұады.Бензинді
қоректендіру жүйесінің жұмысы кәдімгі қоректендіру жүйесімен
бірдей.Автомобильдің бірден екі түрлі жанармаймен жұмыс істеуін болдырмау
үшін,жанармай беретін жүйеге тиектеуші клапан орнатылады, ал бензиннің бактағы
шүмек арқылы басқарады.
Жеңіл автомобильдерге орнатылған сұйытылған газ құрылғысының басқа
автомобильдерге орнатылған құрылғыдан айырмашылығы шамалы.
Сұйытылған газ (пропан, бутан ) жоғары қысыммен балондар жоғары
қысымды газ магистраліне беріледі. Балондағы газдың шығыны
мультиклапандар арқылы атқарылады. Магистралмен газ сұйытылған фазада
сүзгі – клапанға беріледі де, онда қажетсіз қоспалардан тазартылады.
Тазартылған газ құбыр арқылы буландығыш – редукторға барып, онда газдың
қысымы 16 атмосферадан 1 атмосфераға дейін төмендейді. Жұмыс істеп
тұрған қозғалтқыштың енгізу құбырында пайда болған вакуумның әсерінен
газ төменгі қысымды құбыршек арқылы редуктордан мөлшерлегіш арқылы
араластырғышға беріледі.
Жұмыс тәртібін басқару (Газ мен немесе бензинмен жұмыс істегенде)
жанармай түрін ауыстырып қосқыш арқылы атқарылады. Қозғалтқыш газбен
жұмыс істегенде ауыстырып қосқыш электромагнитті клапанды ашады да,
бензин беретін клапанды жабады. Жарық диодының көмегімен ауыстырып
қосқыш қандай жанармай пайдаланып жатқандығын қадағалайды. Газ
баллондары багаж салатын жерге орнатылады, олардың түрдері әр түрлі
болып келеді.
Балон – болаттан жасалған сұйытылған газды сақтауға арналған ыдыс.
Техникалық қауіпсіздік ережесінің талаптары сәйкес, толық көлемінің 80%-
ынан артық толтырылмауға тиіс. Мультиклапанда жанармай мөлшерін
өлшейтін құрылғы, жұмыс және апаттық клапандар, жанармай қабылдағышы
болуға тиіс. Баллонның көлемі 50литр болса, ондағы газдың мөлшері 45
литрден аспауы тиіс.
Магистралды құбыр жезден жасалады, мультиклапандры газ электр
клапанымен жалғастырылады, ондағы қысым 16кг/см2 болады.
Газда электр клапаны газды балоннан редукторға беруге және оны ағытуға
арналған.
Газ араластырғыш газ бен ауадан қоспа жасауға арналған, ол әр түрлі
болады.
Редуктор – барлық жанармай жүйесінің негізгі бөлшегі, жанармай
қысымы сатылы төмендетуге және сұйытылған газды газ түріне айналдыруға
арналған. Газдың булануын қозғалтқыштың салқындату жүйесіндегі сұйық
пен редукторды ысыту арқылы қамтамасыз етіледі. Электронды басқару
жүйесі мен жабдықталған редуктор инжекторлы қорректендіру жүйесімен
жабдықталған автомобилдерде қолданылады.
Бензин электроклапаны қозғалтқыштың қорректендіру жүйесін газға
ауыстырылғанда бензинді берілуін тоқтатуға арналған. Ол барлық
карбюраторлы қорректендіру жүйесімен жабдықталған автомобилдерге
орнатылады.
Сығылған табиғи газбен (СТГ) жұмыс істейтін газ балонды
қондырғылар
Сығылған газбен жұмыс істейтін автомобилдердің барлығының құрылғылары
бірдей, тек айырмашылығы баллондарының санында. ЗИЛ-431710 автомобиліне – 10
баллон, ГАЗ-53-27 автомобильдерінде – 7 баллон орнатылады. Болландардың
әрқайсысының сиымдылығы 50литр. Бір баллондағы газдың жылу энергиясы 11,5
литр бензиннің энергиясына тең. Баллондардағы газ 230-270 шақырым жүруге жетеді.
Баллондар шанақтың астында бекітілген, олар 2 топқа 4 тен бөлініп бір-бірімен
жалғасқан. Бір-бірімен жалғанатын түтіктер қиысайған жағдайда сынбас үшін
шиыршықталған. Әр баллонның өзінше вентилі болады. Толтыратын және
шығындайтын.
Газ баллон қондырғысымен жұмыс істегенде газ баллондар таратқышқа беріледі
және шығындатқыш вентилден жоғарғы қысымды бір сатылы редукторға
бағытталады, ол қыста қыздырылып түруы қажет. Редуктор желісінде газ тазаланады
және қысымы 0,9-1,2 МПа ға дейін төмендейді. Содан кейін газ электр магнитті
клапанға беріледі. Электрмагнитті клапан апаттық жағдайда автоматты түрде газдың
жабылуы қамтамасыз етіледі. Осы клапанда орнатылған сүзгіде газ тазаланып, екі
сатылы төменгі қысымды редукторға беріледі, бұл редукторда газдың қысымы
атмосфералық қысымға дейін төмендейді. Редуктордың екінші сатысынан
газэкономайзер құрылысына беріліп, онда ауамен араласып, жанармай қоспасына
айналады да қозғалтқыштың цилиндріне беріледі. Екі камералық карбюратор-
араластырғышта екі бос жүріс жүйесі қарастырылған.
Қозғалтқыш газбен жұмыс істегенде, бос жүріс тәртібінде қажетті жанармай
құрамы карбюратор-араластырғыштың арнаулы құрылғысында атқарылады.
Қозғалтқыштың жұмыс істеуін тұрақтандыру үшін, бос жүріс тәртібінен жүктеме
тәртібіне көшкенде карбюратор-араластырғыштың алдына тәрелкелі клапан
орнатылған, ол иінді білікті айналу жиілігі 1000айн/мин тан асқанда ашылып,
жанармай қоспасын байытады. Газ баллонды қондырғының жұмысын жоғарғы және
төменгі қысыммды манометр арқылы қадағалайды. Жоғарғы қысымды манометр
баллондардың қысымын және автомобильдерге газдың мөлшерін көрсетеді.
Төменгі қысымды манометр екі сатылы редуктордың дұрыс реттілігін және оның
жұмысын қадағалайды.
Автомобильдің бензинді қорректендіру жүйесі сызылған табиғи газбен жұмыс
істеу принциптері бірдей.
Газ буландырғыштар, редукторлар және араластырғыштар
Газ қорректендіру жүйесі газды жылытуға, буландыруға, сұйытылған және
сығылған газдың сығымын атмосфералық қысымға дейін төмендетуге, газбен
ауада қоспа дайындап, қозғалтқыштың цилиндіне беруге арналған.
Буландырғыш сұйықталған газды редукторға кірер алдында газ қалпына
келтіруге арналған. Газды буландыру үшін қозғалтқыштың салқындату
жүйесіндегі сұйықтықтың жұмыс істеген газдың немесе электр жүйесіне
қолданылады. ЗИЛ-431810, ГАЗ-5319 автомобилдеріне алюминийден құйылған
екі тұрқыда тұрады. Буландырғыш орнатылады. Бұл тұрқылардың ішінде
сұйық жүретін қуыс болады, олар бір-бірімен төлке арқылы жалғанады.
Қуыстар салқындату жүйесінен келетін суық кіретін және шығатын
жалғастықтан тұрады. Қажетті жағдайда буландырғыштан сұйық төгетін
шүмек орнатады.
Буландырғыштың арнасына СМГ жалғастырғыш арқылы беріліп,
жалғастырғыш арқылы шығады. Буландырғыш барлық жұмыс тәртібінде
жылдың кез келген мезгілінде қозғалтқыштың қалыпты жұмыс істеуін
қамтамасыз етеді, егер салқындататын сұйықтың температурасын 80°С және
одан жоғары болғанда. Сұйытылған газ буға айналған күйінде сүзгіден өтіп, газ
редукторына беріледі. Сығылған газды қыздыру құрамында ылғал,
көмірқышқылы бар газды қыздыруға арналған және газ құбырларында
ылғалыды болмауын, қыста оның қатпауын қамтамасыз етеді.
Газды қыздыру үшін жұмыс істеген газ немесе салқындату жүйесінің
сұйығы пайдаланады. ЗИЛ-431610, ГАЗ-5327, ГАЗ-53-33076 автомобилдеріне
қозғалтқышта салқындату жүйесіндегі сұйықтың жылуы пайдаланылады.
Қыздырғыш тұрқыдан тұрады, оның ішіне жылу алмастырғыш құбыр
орналасқан. Қыздырғыш жұмыс істеген газдың жүйесіне келте құбыр арқылы
дыбыс сөндіргішке дейін жалғастырылады. Жұмыс істеген газдың қызуы
жылу алмастырғыш құбырдағы газды қыздырады. Газдың қызу
қарқындылығы келте құбырда орнатылған тығырықтағы тесіктер арқылы
реттеліп тұрады.
Газ сүзгісі газды механикалық қоспалардан тазарту үшін қолданылады.
Сұйытылған газ механикалық қоспалардан сұйық түрінде және газ
буланғаннан кейін ғана тазаланады, ол үшін киіз текті және тор сүзгілер
пайдаланылады.
Газ сүзігісі торлы және сақиналы қабатталған киізден тұрады, ол
негізінен газ редукторымен бірге орнатылады.
Сығылған газбен жұмыс істейтін автомобилдерді бір сүзгі жоғарғы қысымды
редуктордың алдына, ал екіншісі төменгі қысымды жиелігі екі сатылы
редуктордың алдына орнатылады. Сүзгі тұрқыдан стакан киізден жасалған
элементтерден жасалған сомыннан тұрады. Сүзгі электромагнитті клапанмен
бірге орналасқан.
Газ редукторы сығылған немесе сұйытылған газдың қысымын
атмосфералық қысымға дейін төмендету үшін қолданылады.
Автомобиль газ редукторлары қосымша құрылғылармен жабдықталған:
қозғалтқышты тоқтатқанда автоматты түрде газды қозғалтқышқа беруін
тоқтатады. Жүктемеге байланысты редуктордың екінші сатысындағы
қысымды реттеуге және газдың берілуін мөлшерлейді.
Редукторлар бір, екі, үш сатылы болуы мүмкін. Жұмыс қысымы 1,6 МПа
болатын сұйытылған газ баллонды қондырғылар үшін екі сатылы төменгі
қысымды редукторлар қолданылады, ал сығылған газбен қысымы 20МПа
болатын газ баллонды қондырғымен жұмыс істейтін автомобилдерге үш
сатылы редукторлар қойылады.
Екі сатылы редуктордың жұмысын қарастыратын болса магистральды
винтел жабық болып, қозғалтқыш жұмыс редукторын газ редукторға
берілмейді. Бұл кезде редуктордың барлық сатысында атмосфералық
қысымды көрсетеді.
Магистралды вентелді ашқанда газ баллондар редуктордың бірінші
сатысында барып мембрананы төмен жылжытылады. Ондағы қысым 0,24-
0,30 МПа болады да екі иықты иінтерктің көмегімен бірінші сатыдағы
клапанды жабады. Екінші сатыны клапаны ашылу үшін қозғалтқышты іске
қосқанда немесе жұмыс істеп тұрғанда вакуум ендіргіш газ құбырынан
түтікпен қысымды төмендеткіш құрылғыға беріледі. Ондағы вакуум
серіппені қысып екінші сатыдағы серіппе мембрананы төмен итеріп
клапанды ашады.
Мөлшерлегіш-экономайзерлық құрылғы газды мөлшерлеу мөлшерлегіш-
экономайзерлық құрылғыда атқарылады. Ол қоспаны сапасына
қозғалтқыштың жұмыс тәртібіне байланысты реттеуге мүмкіндік береді.
Қозғалтқышқа төменгі жүктемеде газдың азайып берілуін реттейді. Бөгегіш
қалқанша толық ашылғанда экономайзерлық құрылғының көмегімен
жанармай байытылады.
Ендіргіш газ құбырында вакуум өте төмен болғанда экономайзердің
серіппесі клапанды ашады, ал газдың қосымша бөлшегі қуаттылық реттегіш
жиклер арқылы газ араластырғышқа беріледі.
Пневматикалық экономайзердің қосылуына клапанның алдындағы
вакуум әсер етеді.
Газ араластырғыш. Жанғыш қоспаны дайындау және қозғалтқыштың
иінді білігіне қажетті айналу жиілігін алу үшін, жанғыш қоспаны берілуі
реттеу газ араластырғышта орындалады. Араластырғыш қозғалтқышты іске
қосқанда және бос жүріс тәртібінде сенімді жұмыс істеуге тиіс.
Газ араластырғыштың тұрқында екі кедергіш қалқанша екі диффузор
және екі бүріккіш болады. Қозғалтқышты іске қосқанда қоспаны байыту үшін
автоматты клапанның ауа қалпақшасы орнатылады, ол қоспаны байытуға
мүмкіндік береді. Кіретін келтеқұбырдакері қайтарғыш клапан орналасқан, ол
қозғалтқыш бос жүріс тәртібінде жұмыс істегенде басты мөлшерлегіш жүйеге
газдың берілуін тоқтатады. Бос жүріс жүйесіне жалғастық арқылы баратын
газды бұрамалармен реттейді. Қозғалтқыш жүріс тәртібінде істегенде кері
қайтарғыш клапан жабық, төрт бұрышты тесік төменгі вакуумды аумақта
болғандықтан, газ тек бөгегіш клапаннан кейін орналастырылған
орналастырылғыш камераның қуысына дөңгелек тесіктер арқылы беріледі.
Газды беру мөлшері реттегіш бурама арқылы реттеледі. Бөгегіш қалқанша
үнемі ашық тұрғанда, төрт бұрышты тесік төменгі вакуум аумағына көшеді
де, ол арқылы газ беріліп, қозғалтқыштың иінді білігінің айналуы жиілігі
артады. Қозғалтқыштың иінді білігінің айналу жиілігі артқан сайын,
диффузордан вакуумның деңгейі көтеріледі, газдың негізгі бөлігін беруді
қамтамасыз ететін кері қайтарғыш клапан ашылып, қозғалтқыш жүктеме
тәртібіне көшеді.
Сұйытылған мұнай газбен жұмыс істейтін баллонды ЗИЛ автомобиліне
қозғалтқыш бензинді қорректендіру жүйемен жұмыс істегенде нақтылығы
қуатын 40% ғана береді екен. Оның себебі карбюратор 112.1107011 кіші
өлшемді және жиклер-бүріккіштің көлденең қимасы кіші болғандықтан.
Баллондар мен арматуралар
Сұйытылған мұнай газының СМГ баллондары. Сұйытылған газбен жұмыс
істейтін автомобильдер мен автобустардың газбаллондары газдың 40—40 С
температурада сақталуын қамтамасыз етеді. Баллондар қадағалайтын –
сақтандырғыш және толтыратын арматурамен жабдықталған. Ауаның
температурасы жоғарылағанда , баллондар сұйық пен будың қосылымынан
бөлінбеуі үшін олардың көлемін 87-90%ы ғана толтырады, шамамен 10-13%
бос қалуға тиіс. Баллонның ортаңғы бөлігі цилиндрлі, ал шеткі жақтары
дөңесше болып келеді. Баллонның алдыңғы бөлігіне шығындағыш булық және
сұйықтық винтелдертолтыратын винтел сақтандырғыш клапан газдың
деңгейін көрсететін бергіш, газдың жоғарғы деңгейінің винтелі орнтылады.
Баллоннан газ магистралға тройник арқылы газ немесе сұйық түрінде
беріледі. Баллонның төменгі жағына қалдықтарды төгетін тығын орнатылған.
Сұйытылған мұнай газбен жұмыс істейтін автомобильдердің баллондары әр
түрлі болады. Көлемі жағынан 7 ге бөлінеді. 50-100литр диаметрі 360-575мм
ұзындығы 800-1300мм салмағы 45-98,5кг.
Баллондар екі жылда бір рет сынақтан өткізіліп тұрады. Сынақтан өткен
баллон қызыл бояу мен боялып, «Пропан», «Оттан қауіпті» деген жазу
жазылады. Бірінші және келесі сынақтан өткенде баллондың цилиндр бөлігіне
ақ бояумен сынақтан өткен айы жылы жазылады.
Баллондардың бетіне: жасаған зауыттың тауар белгісі, баллонның реттік
нөмірі, баллонның салмағы, жасалған уақыты, баллоннның көлемі, стандарт
нөмірі жазылады.
Вентильдер. ЗИЛ және ГАЗ дизельді камаз автомобильдердің газ
баллонды қондырғыларында вентилі болады: екеуі – баллондағы
шығындағыш; магистралдағы шығындағыш және толтырғыш олардың
барлығы бірдей.
Шығындатқыш вентиль – ВМР (вентиль метановый расходный). Ол тек
жоғары қысымды газ құбыры мен оң резьбалы жалғастықпн қосылған.
Шпиндельді оңға қарай босатқанда, баллондағы қалған газдың әсерінен
вентильдің клапаны ашылады, баллоннан газ арнасы арқылы ашық клапаннан
жалғастыққа барады, содан жоғар,ы қысымды газ құбырына беріледі.
Шпиндельді бұрап бекіткенде, вентильдің клапаны қуысқа газды енгізуін
тоқтатады.
Газ қозғалтқышын іске қосу және тоқтату
Қозғалтқышты іске қосу. Қоршаған ортадағы ауаның температурасын -5 С тан
аспағанда , қозғалтқыш стартермен іске қосыла алады. Салқын қозғалтқыштың іске
қосу үшін бактың шығындатқышын және магистралдың вентилін ашады.
Қозғалтқышты тез іске қосу үшін мембрана жүйесіндегі екінші сатыдағы клапандағы
соташықты қысқа уақытқа басу арқылы немесе газ араластырғытың ауа қалқаншасын
жабу арқылы газ құбырларын газ бен редуктордан араластырғышқа дейін толтырады.
ауа қалқаншасы басқаратын жартысына дейін ашып, бөгегіш қалқаншасы жабады.
Қозғалтқышты іске қосып, аз айналымда қыздырады. Салқындатқыш сұйықтың
температурасы 50-60 С болғанннан кейін сұйытылған газды вентилін ашып, буланған
газдың вентілін жабады. Қозғалтқыш қызғаннан кейін қалқаншасын қайта орнына
әкеледі де, ауа қалқаншасын толық ашады. Газ баллонды автомобильдерге жанармай
құю. Баллонды сығылған газ және сұйытылған газ толтыру тек арнаулы газ құятын
станциларда барлық қауіпсіздік ережелерді қатаң сақтай отырып орындауға рұқсат
етіледі. Баллондағы сұйытылған газдың мөлшерін көлемдік және салмақтық тәсілмен
өлшейді.
Сығылған газды автомобильге қозғалтқыш жұмыс істеп тұрғанда құятын
құбыршекті газ баллоннды толтыратын вентилімен жалғастырады, содан кейін осы
вентилді ашады, газдың шығатын, шықпайтын тексеріледі баллондағы газдыың
қысымын манометрмен тексереді. Егер баллондағы қысым 0,5 МПа ден кем болса,
онда үрлеу қажет, ол үшін баллонға сығылған газ жіберіліп қысымды 1,0-1,5 МПа ға
дейін көтеріледі де, оны шығарып тастайды, бұл әрекет 2-3 рет қайталауға тиіс
баллондағы секциялар бойынша толтырады, газдың қысымы 20МПа болу керек.
Газ дизельді қондырғының сығылған табиғи газ (СТГ) жұмыс
істейді
СТГ беретін аппараттар мен ауа және сұйық жанармай беретін приборлар
дизельдерде газ – дизельді қорректендіру жүйесін құрайды. Бұл құрылғыны
дильдің табиғи газымен және дизельді жанармайдың аздаған бөлігі мен
жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.
Тек газбен ауа қоспалы дизельдерде от алуы мүмкін емес, себебі ол
қоспаны от алу температурасы -700 – 750 С ал дизельді жанармайдың от алуы
-320 -370 С сондықтан дизельді қозғалтқыштар газбен жұмыс істеу үшін
цилиндрге аздаған дизель жанармай 12-17% беру қажет. Ол цилиндрге
аздаған жанармай қоспаның жануын қамтамасыз етеді СТГ газ дизельді
қондырғыларды камаз автомобильдерін камаз -53208, 53219, 54118, 55118
модельдерінде қолданылады. Бұл автомобильдерге К-7409 дизельді иінді
біліктің айналу жиілігін реттейтін үш сатылы реттегіші бар қозғалтқыштар
орнатылады. Ол газ беретін аппарат пен және дизельді жанармай беретін
құрылғылармен жабдықталған.
Толтырғыш вентильмен газ дизель қондырғысының барлық бактарына
сығылған газ құйылады. шығындатқыш газ вентилі ашқанда, газ құбырмен
қыздыырғшқа одан жоғары қысымды редукторға беріліп, онда қысым 0,95-
1,110МПа ға дейін төмендейді. Газ жұмыс істейтін қысым 0,15 МПаға
дейгейінде автоматты түрде реттеліп тұрады.
Егер газдың ететін жерінде қысым қажетті көрсеткіштен кем болса, редуктор
ашық тұрада, ал қысым 0,50Мпадан артық кетсе, сақтандырғыш клапан ашылады.
Жоғарғы қысымда редуктордан газ құбыршек арқылы электромагнитті клапанға
беріледі. Дизель сұйық жанармай мен жұмыс істегенде, электромагнитті клапан
серіппенің әсерінен жабық тұрады да, төменгі қысымды редукторға газды
жібермейді. Дизель газ – дизель жұмыс тазалаған газ сатылы редукторға беріледі.
Осы редуктордың бірінші сатысында газдың қысымы 0,20-0,24 МПаға дейін, ал
екінші сатының шығар жерінде қысым атмосфералық қысымға дейін төмендейді.
Иінді біліктің ең жоғары айналуы жиілігінде газдың берілуін шектеу үшін
қондырғы қарастырылған: ол тиісті тәжден айналу жиілігінің бергіші мен олардың
электромагнитті клапанның рельесі арқылы байланысқа араласытырғыштың
диффузор қуысын жалғастыратын газдың берілуін шектейтін және газдың
мөлшерлейтін қалқаншадан тұрады және иінді біліктің айналу жиілігі 2600
айн/мин. Газ дизельді қорректендіру жүйесінде сонымен бірге цилиндрге жанармай
толық берілгенде, газдың берілуі болдырмайтын құрылғы бар. Ол қозғалмалы
тіректен бергіштен бүлендейтін қондырғыдан және жандырғыш жанармай
шектегіштен тұрады. Бүлендеу былайша атқарылады. Газ дизельді қондырғының
жұмысын кабинадағы төменгі қысымды манометр (0,6МПа ға тең) және жоғарғы
қысымның манометр арқылы (25МПа ға дейін) қадағалайды. Баллондағы газдың
қысымын 0,95 МПа дан төмен түссе, газ магистраліндегі бергіш іске қосылып
жүргізуші апатты жағдай түралы дабыл береді.
4. Пысықтау: а) Өткен сабақты бекіту.
б) Өтілген тақырыптан сұрақтар беру
1. Газ баллонды қозғалтқыштарда қандай жанармайлар
қолданылады ?
2. Пропан-бутан мен метан-этанді айырмашылығы не ?
3. Редуктор қалай жұмыс істейді ?
4. Газ араластырғыш қалай жұмыс істейді ?
5. Қозғалтқыш іске қалай қосылады ?

5. Үйге тапсырма:
Оқулықтардан суйылтырылған газда істейтін қозғалтқыштар
жүйесіні үйреніп келу.
Назар аударғаныңыз үшін
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Отындардың химмотологиясы және мұнай мен газды талдау

Энергетикалық құқықтың обьектілері

Газ тарату жүйелерінің техника- экономикалық көрсеткіштері

Азот қышқылы өндіру

Дистилляцияның қолданылуы

Сұйытылған ерітінділер

Көмірсутектердің табиғи көздері

Жаңажол Қарашыға газ өңдеу нақ өңдеу зауыты кешені

Ерітінділерден қатты еріткішті бөлу

МҰНАЙ ӨНДІРУ, ОНЫ ТАСЫМАЛДАУ

Пәндер