ҚТҚ қоршаған ортаның ластануы

Презентация қосу

Гигиена және эпидемиология кафедрасы

БӨЖ
Тақырыбы: «ҚТҚ қоршаған ортаның
ластануы»
Дайындаған: Абай Ж. М.
Тобы: В-МІҚ-01-19
Қабылдаған: Байконсова Л.О.

Шымкент 2021
Жоспар
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
А) Қоршаған ортаның ластануы.
Ә) Физикалық ластану.
Б) Химиялық ластану.
В) Биологиялық ластану.
IV Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қоршаған ортаның ластануы.

Қоршаған ортаның ластануы – адамға және
табиғи экожүйеге зиянды әсер ететін физикалық-
химиялық және биологиялық заттардың қоршаған
ортаға нұқсан келтіруі. Табиғат құбылыстары мен
заңдылықтарына қайшы келетін және оның
қалыпты жағдайына нұқсан келтіретін сандық,
сапалық және құрамдық өзгерістердің барлығы
қоршаған ортаның ластануына алып келеді.
Қоршаған ортаның
ластануы кейде табиғат
құбылыстары әсерінен,
негізінен адам әрекетінен
пайда болады. Қоршаған
ортаның ластануы табиғи
және антропогендік болып
бөлінеді.
Табиғи ластану күшті табиғи процестер салдарынан
(жанартау атқылауы, сел жүру, топан су басу, өрт, т.б.),
антропогендік ластану адамның шаруашылық іс-әрекетінің
салдарынан қалыптасады. Антропогендік ластануға
өндірістік, тұрмыстық қалдықтар мен әр түрлі улы
заттардың қоршаған ортаға белгілі мөлшерден тыс
шығарылуы, табиғи нысандарды орынсыз пайдалану
жатады. Семей сынақ алаңында болған ядролық
жарылыстар, Арал өңірінің экологиялық жағдайлары т.б.
қоршаған ортаға нұқсан келтірудің айқын мысалы болып
саналады.
Антропогенді ластаушыларды мынадай түрге бөледі:
1. Биологиялық - кездейсоқ, не адамзатіс-әрекеті
нәтижесінде ластануы;
2. Механикалық - қоршаған ортаның, тек механикалық
әсерлердің нәтижесінде ластануы:
3. Химиялық - қоршаған ортанын химиялық құрамының
өзгеріп, ұзақ жылдар бойы қалыптаеқан әр түрлі зат
мөлшерінің, қалыпты жағдайдан артып кетуі;
4. Физикалық ластану - Шу, дабыл
нәтижесінде;Электромагнитгі толқындардың шектен тыс
артуы;Радиоактивті ластану.
Биологиялық ластануға:
ауру туғызатын
микроорганизмдер,
вирустар, құрттар, т.б.
жатады. Олар ауада,
суда, топырақта,
жануарлар мен
адамның организмінде
кездеседі.
Жер бетіндегі шамамен 1 500 000 жануардың 50 000ға
жуығы паразиттік тіршілік етеді, соның ішінде
500-дей түрі адам организмінің паразиттері болып
саналады. Адам паразиттерінің көбісі – ауру
қоздыратын жәндіктер. Тіршілік етуіне қарай
паразиттер – уақытша және тұрақты болып бөлінеді.
Уақытша паразиттер организм денесінде қорек керек
болғанда ғана пайда болады. Оларға: сүліктер,
кенелер, масалар, бүргелер жатады. Ал тұрақты
паразиттер үшін организмдер қоректену объектісі
ғана емес, олардың өсіп-көбейетін тұрақты ортасы
болып саналады. Оларға: безгек плазмодиі,
аскаридалар, қышыма қоздырғыштары жатады.
Микробтардың ауру қоздыруына қажетті
бірден-бір шарт - адам организмінің әлсіреуі,
оның оған қарсы тұратын қауқарының
болмауы. Организмге түскен микробтар өсіпөну
үшін айрықша жағдай керек.
Эволюциялық өзгерістер арқасында
микробтар адам организмінде де белгілі бір
жерде өсіп-өнуге бейімделеді.
Мысалы, безгек қоздырғышы тек қанның
эритроцитінде өсе алады.
Биологиялық ластауыштарды жұқтырудың
негізгі көзі топырақ болып саналады.
Сіреспе, ботулизм және басқа да кейбір
жұқпалы аурулардың қоздырғыштары
үнемі топырақта тіршілік етеді. Мысалы,
жауын құрттары, балдырлар, бактериялар,
саңырауқұлақтар, қарапайымдылар, т.б.
Физикалық ластану.
Физикалық ластану — қоршаған ортаның температуралық-
энергетикалық, толқындық, радиациялық және басқа да физикалық
қасиеттерінің нормадан ауытқуларынан болатын
ластану.Физикалық ластаушылар - Бұл биосфераға техногендік
себептерден түсетін энергияның артық көздері. Мысалы, жылу
(атмосфераға қызған газдардың бөлінуі); жарық (жасанды
жарықтың әсерінен табиғи жарықтың нашарлауы); шуыл
(шуылдың мүмкін деңгейден артуы); электромагнитті (электр
желісі, радио, теледидар); радиоактивті (атмосфера радиоактивті
заттардың бөлінуі); озон бұзғыш (фреондардың атмосфераға
бөлінуі).Қала үшін жағымсыз факторлардың бірі физикалық
табиғаты әртүрлі дыбыс тербелісінен пайда болатын шуыл.
Әдетте төменгі жиіліктегі автокөліктердің шуылы жоғары
жиіліктегі шуылға қарағанда алысқа тарайды. Зерттеулер
көрсеткендей, тіпті қысқа уақытты шуыл организмнің барлық
жүйелеріне (әсіресе жүреқ- қан және жүйке жүйелеріне)
жағымсыз әсер етеді. Адам 30-40 дБ шуылда өзін қолайлы
сезінгенімен, 120 дБ-ден жоғары шуыл орғанизмге үлкен
ауыртпалық түсіреді.Өсімдіктер шуылдан қорғауда да үлкен
роль атқарады. Үй қабырғасының жартысына дейін өсіп
тұрған жүзім өсімдігі пәтердегі шуылды екі еседей
төмендетеді. Өсімдіктердің шуылдан қорғау қасиеті өсімдіктің
еніне (габитусына), қалың болуына, құрамына, биіктігіне
байланысты. Шуылдан арнайы (бетонды, металл, әйнекті
ағашты) қондырғылар жақсы қорғайды.
Химиялық ластаушылар
Химиялық ластаушылар - экожүйедегі концентрациясы
нормадан жоғары немесе басқа жақтан енген заттар. Ауаның
мейлінше ластануы өнеркәсіп қажеттілігі үшін отындарды
жағу, үйлерді жылыту, транспорттардың жұмысы кезінде,
тұрмыстық және өндірістік қалдықтарды жағу, қайта өңдеу
кезінде байқалады.Атмосфераны қатты ластайтын улы
заттарға: көміртегі қосылыстары (көмір қышқыл газы,
көміртегі тотығы, альдегидтер, қышқылдар), күкірт
қосылыстары (күкіртті ангидрид, күкірт қышқылы), азот
тотықтары (NO және N02) жатады.Екпе ағаштар газдар үшін
механикалық бөгет және атмосфераның химиялық
ластануына қорғаныш бола алады.
Күкірт оксидін жақсы жұтатын ағаштарға: терек, жөке, қайың ағаштарын
жатқызуға болады. Фенолдарды мамыргүл, аюбадам жақсы сіңіреді.
Сондықтан жерге түскен жапырақтарды өртемей, жерге көміп тастаған
дұрыс.Орман экожүйелері ядролық жарылыстардың зардаптарын
төмендетуде үлкен роль атқарады. Ағаштардың қылқандары мен
жапырақтары радиоактивті йодтың 50% жинақтай алады. Орманы жоқ жерде
радиоактивті тұнбалардың белсенділігі 32 есе жоғары болады.Қоршаған орта
өндірістік қалдықтар мен автокөлік түтіндерінен ластанғанда ауыл
шаруашылығы өнімдерінің сапасы төмендеп, сол арқылы адамдардың
денсаулығы зардап шегеді. Әсіресе минералды тынайтқыштар мен
зиянкестерге қолданатын аестицидтер жеміс-жидек арқылы адам организміне
нитрат ретінде түседі. Мерзімінен ерте піскен көкөністерде (қарбыз, Қауын,
картоп, пияз, сәбіз және т.б. нитраттар көп болады. Мысалы, мамыр
айларында піскен көкөністерде көбіне зиянды заттардың шекті мөлшері 2-3
есеге артып түседі. Сондықтан ерте піскен көкөністерді пайдаланғанда сақ
болған жөн.
Қорытынды:
Расында адам бақылауынан шығып кеткен техникалық
прогресс адамның өзіне қауіп төндіріп отыр. Ғылыми –
техникалық революцияның өрістеуі әсерінен қоршаған ортада
күрделі өзгерістер болуда. Осының салдарынан ластану
түрлері көбейіп, жер бетіндегі тіршілікке зиянын тигізуде.
Адам денсаулығына зиянын тигізетін жат әдеттерден аулақ
болғаны жөн.
Біз табиғаттың, қоршаған ортаның ластануына жол бермеуіміз
керек. Өзіңізді қандай көрсеңіз, өзгелерді де солай көріңіз.
Халық денсаулығы тек медицина қызметкерлерінің кәсіби
тірлігі ғана емес, бүкіл қоғамның тұтас денсаулық сақтауға
және нығайтуға арналған үйлескен іс-қимыл әрекеттерінің
жемісі екенін баршамыз да ұғынуға тиіспіз. Сонда ғана
қоршаған ортаны сақтай отырып, салауатты өмір салттарын
тұрақты қалыптастырсақ болашақтың жарқын кепілі болмақ.
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі:
Қазақ энциклопедиясы, VI-том
• Асқарова У. Б. Экология және қоршаған ортаны
қорғау А. 2004
• Молдахметов З.М., Газалиев А.М., Фазылов С.Д.
«Экология негіздері». Қарағанды, 2002
• Дарибаева А.О., Оразбаева Р.С. «Экология негіздері».
Астана, 2001
• Ә. Бейсенова , А. Самақова «Экология және табиғатты
тиімді пайдалану»Алматы, 2004
• Оспанова Г.С. Экология А. 2002 ж
Назарларыңы
зға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Қаптама және қоршаған ортаның жағдайы

Қоршаған ортаның физикалық, химиялық және биологиялық ластануы және олардың экологиялық генетикалық салдарлары

Қан құрамы

Табиғи ортаның сапасы мен халық денсаулығы

Гидросфераның ластануы

Пайдалы қазбаларды игеруде туындайтын мәселелер

Қышқылдық жаңбырлар

Топырақтың ауыр металдармен ластануы

Қалалық тіршілік ортаның ластануы

Қазақстан Республикасының өнер кәсібі жоғары дамыған аймағы

Пәндер