Көру акті

Презентация қосу

Тақырыбы:
«Көру акті.Рефракция мен
аккомадация. Көру
қызметтерінің дамуының
негізгі кезеңдері»
Көру талдағышының негізгі мүшесі – көз алмасы. Ол бас сүйектің аддынғы жағындағы екі
ойықта – көз шарасында, орналасқан. Көру мүшесі оптикалық, фоторецепциялық жүйелерден және
қосымша қорғағыш аппараттан құралады.
Көз алмасы шар пішінді құрылым. Онын алдына қарай шығыңқы келген бөлігін көздің алдынғы
полюсі, ал артқы жағын – артқы полюсі деп атайды. Сырт жағынан көз алмасы үш қабықпен
қапталған. Ең сыртқы фибриозды қабық – ақ қабық, ортаңғы -тамырлы қабық, және ішкі – торлы
қабық.
Сыртқы қабықтың алдынғы бөлігін қасаң кабық деп атайды. Ол түссіз, мелдір, дөңгелек, дөңес,
сағат әйнегіне үқсас келеді. Қасаң қабық арқылы көздің ішіне жарық сәулесі сыңдырылып өткізіледі.
Осы фиброзды қабықтың артқы бөлігін ақ қабық деп атайды. Ақ қабық көз алмасының артқы жағынан
шыққан көру жүйкесінің сыртын қаптап, нерв қабын түзеді.
Ақ қабықты астарлай тамырлы қабық орналасады. Бұл қабатта көзді қоректендіретін кан
тамырлары орын тебеді. Тамырлы қабықтың қасаң қабықты астарлай орналасқан алдыңғы бөлігін
нурлы қабық деп атайды. Көздің түсі осы нұрлы қабықтағы бояғыштарға (пигменттерге) байланысты
болады. Нұрлы қабықтың ортасында қарашық деп аталатын тесік болады. Ол арқылы жарық сәулесі
көздің ішіне өтіп, торлы қабыққа жетеді. Нұрлы кабықта сақиналы және сәулелі бағытта орналасқан ет
талшыктары болады. Сақиналы еттер жиырылғанда көз қарашығы тарылады, сәулелі еттер
жиырылғанда – ол кеңейеді. Осының нәтижесінде көз алмасының ішіне өтетін жарық сәулесінің
шоғыры кебейіп, не азайып отырады да, көз жарық күшіне бейімделеді – көз адаптациясы жүреді.
Түнгі тіршілікке бейімделген жануарларда пигментті жасушалар мен фоторецепторлар арасында
ерекше кристалдан, немесе талшықтан құралған жарықты кері шағылыстыратын қабат болады.
Жарықтың кері шағылысуы нәтижесінде жарық түскенде түнгі жануарлар көзі жарқырап тұрады.
Осыдан фоторецепторларға тікелей түскен сәуле ғана емес, шағылысқан сәуле де әсер етіп, олардың
қараңғыда жарықты сезіну мүмкіндігі артады. Кейбір жануарлардың (сиыр, жылқы, мысық) қараңғыда
көзі жарқырап тұрады. Бұл көздің түбінде, тамырлы қабықтың алдында ерекше шағылдырғыш
жарғақтың (тапетум) болуына байланысты. Аталған жарғақ күміс кристалдар сіңген талшықтардан
құралады да, көзге түскен жарықты кері шағылыстырады.
Торлы қабықтың келесі қабаты таяқшалар мен сауытшалардан құралады. Сауытшалар күндізгі
көру аппараты, олар күшті жарқыраған жарықпен ғана тітіркенеді, ал таяқшалар түнгі көру аппараты,
олар әлсіз, қарауытқан сәулелердің әсерімен тітіркенеді. Таяқшалардың жалпы саны 130 млн.,
сауытшалар саны 9 млн. Үй құстарында (тауық, үйрек) сауытшалар көп болады. Торлы қабықтың
ортаңғы бөлімінде сауытшалар, ал шет жағында таяқшалар көбірек шоғырланады. Фоторецепторлар
екі буыннан – ішкі жөне сыртқы, – тұрады. Сыртқы, пигментті қабатқа жақын орналасқан буында
жарыққа сезімтал көру пигменті болады, ал ішкі буында жасушалардағы қуат алмасуын қамтамасыз
ететін ядро мен митохондриялар орналасады. Фоторецепторлар буындары бір-бірінен мембранамен
бөлінеді. Бұл мембрана арқылы 16-18 жіңішке жіпшелерден – фибриллалардан, құралған шоғыр өтеді.
Ішкі буыннан өсіңділер басталады. Олар арқылы қозу фоторецепторлардан олармен түйісетін қос
өрісті (биполярлы) жасушаларға беріледі.
Қос өрісті жасушалар туйінді (ганглиозды) жасушалармен жалғасады. Соңғы
жасушалар өсінділері көру жүйкесін құрайды. Әрбір қос өрісті жасушалар көптеген
таяқшалармен байланысады. Әр бір сауытша тек бір ғана қос өрісті жасушамен
байланысады, сигналды соған ғана береді. Демек, қатар жатқан таяқшалардан шыққан
сигналдар бір-бірімен тоғысса, қатар жатқан сауытшалар сигналдары жеке-жеке беріледі.
Көру талдағышының өткізгіш жолын көру жүйкесі құрайды. Бұл жүйке арқылы
импульстер латеральдық имек дене ядроларымен төрт төмпешіктің алдыңғы екі
төмпешігіне бағытталады. Ал соңғы құрылымдар нейрондарының аксонымен импульстер
үлкен ми жарты шарлары қыртысының шүйде бөлігіне орналасқан көру талдағышының
орталығына беріледі.
Жарық сезгіш жасушаларда қозу үрдісі фотохимиялық реакция нәтижесінде пайда
болады. Таяқшаларда жарыққа сезімтал родопсин, ал сауытшаларда – йодопсин деген
заттар болады. Родопсин мен йодопсин белок тектес жоғары молекулалы қосылыстар.
Жарық әсерімен родопсин ретинен (А дәрумендерінің альдегиді) және опсин белогына
ыдырайды да, өзінің қызыл түсін жоғалтып, алдымен сары түске айналады, артынан
түссізденіп кетеді. Қараңғыда ретинолдың (А дәрумендері) қатысуымен родопсинді қайта
синтездеу үрдісі жүреді. Ретинол жетіспеген жағдайда бұл реакция тежеліп, қараңқыға
бейімделу үрдісі бұзылады, ақшам соқырлық байқалады.
Көру рецепторлары аталған пигменттерінің фотохимиялық реакциялары
салдарынан қозады. Көру пигменттері ыдыраған кезде бөлінген иондар торлы
қабық рецепторларын тітіркендіріп, көру жүйесінде импульстер пайда болады.
Құрылымы жағынан йодопсин родопсинге жақын, ол ретинен мен фотопсин
белогының қосындысынан түрады. Фотопсин үш турлі болады, сондықтан
сауытшалар әр түрлі ұзындықтағы сәулелер толқынына (күлгін, жасыл, қызыл)
реакция беретін жасушалар болып жіктеледі. Осы үш түрлі сауытшалардың әр
түрлі комбинацияда қозуы нәтижесінде түрлі рең түйсігі пайда болады.
Егер көзге ұзын толқынды сәулелер әсер етсе, онда тек осы толқынды
қабылдайтын сауытшалар қозып, қызыл түс түйсігі пайда болады. Жарық
әсерінен сауытшалардың екінші түрі қозса – жасыл түс түйсігі, ал үшінші
сауытшалар қозса – күлгін түс түйсігі туындайды. Аралық түстер осы үш түрлі
сауытшалардың әр түрлі деңгейде қозуының нәтижесінде пайда болады. Мысалы
қызыл сары түс түйсігі қызыл сауытшалар күшті, жасыл сауытшалар жеткілікті
деңгейде, ал күлгін сауьггшалар әлсіз деңгейде тітіркенгенде пайда болады. Ал
осы үш түрлі сауытша бірдей деңгейде қозса – ақ түс қабылданады.
қ
ы ж
ы
мадр
қ
ық
ық
ы.
аыКтсаз
аб

ақ
бсемнеай
ал
ы

баы
асы
ті
лғ
нн
ңж
ы
бас3На.
ы
қ
ы
қ тлур
дыр
ш
ал іа
қ
ңғ
ық
ы бра
ө
б
ыы
т
еы
ж ңт қ
т
ығ
дә ә
ыз лнн
етр
тар
ас аа
ырақ
ттдн
ы
ағ .
ынС
қ
ы
оқ
ш т
ес ыбр
рө к-
т
а
лі р
қа
шт кз
т
ықаі
Көру анализаторының
сезгіш бөлімі көз
алмасында орналасқан.
Оларға торлы қабықтағы
таяқша және сауытша
пішінді фоторецепторлар
жатады.
Өткізгіш бөліміне к ө р у
жүйкесі жатады. Ол көз
алмасынан шығып, сопақша Көру анализаторының
миға барып бағытын қыртыс бөліміне ми
өзгертеді, содан соң оң қыртысының желке
көзден шыққан нерв сол жақ
ми қыртысының желке тұсында орналасқан
тұсындағы көру аймағына, оң және сол жақ
ал сол көзден шыққан көру көру орталықтары
нерві оң жақ ми
қыртысындағы көру жатады
аймағына қозуды тасиды
Көз алмасын
Жас бездері
Қабақ,кірпік
қозғалтатын
Қас
бұлшық еттер
Көздің қосымша
мүшелері
Т
Т
ұ
уа
қ
п
ы
а
м
й
қу
д
а Көру
а
л
функцияларының
Ж б
а
бұзылыстары
ү о
й
ре лғ
т
п а
ы
а н
н
й
д
а
б
ок б
аг
н
ла
м
л
ю
т е
иа
ьн
й
т
н
а
орку Көз аурулары
п о
к
т ао
и
н
м
и о
р
к
и
м
я
т аве
и
я ааз
м
т
КЛИНИКАЛЫҚ
РЕФРАКЦИЯ

●
ГИПЕРМЕТРОПИЯ (ДАЛЬНОВИДНОСТЬ)
я3
дәреже
де
Миопия 3- кездесе
дәреже )6 ді
диоптрия
дан
жоғары)

Миопия 2-
Миопия 1-
дәреже (3-
дәреже (3
диоптрия
диоптрия
ға дейін)
)
Аккомодация –– ағзалардың, ұлпалардың және оның жеке бөліктерінің өзгерген жағдайларға
бейімделуі. Мысалы: көздің әртүрлі қашықтықта орналастырылған заттарды көруге бейімделуі көз
бұршағының дөңестенушінің ұлғайып кішіреюі арқылы реттеледі – ал қараңғыда көруге бейімделуі
көз қарашығының диаметірінің үлкеюі арқылы орындалады. және оның жеке бөліктерінің өзгерген
жағдайларға бейімделуі. Мысалы: көздің әртүрлі қашықтықта орналастырылған заттарды көруге
бейімделуі көз бұршағының дөңестенушінің ұлғайып кішіреюі арқылы реттеледі – ал қараңғыда
көруге бейімделуі көз қарашығының диаметірінің үлкеюі арқылы орындалады.

Кірпікті бұлшық Бұршақтың қисық
еттің рефлекторлық Әлсіреу салдарынан болып өсуіне
қысқаруы негізделген
Көрудің туа біткен бұзылуының этиологиясы:

Патогендік агенттердің эмбрионалды даму кезеңіндегі әсері
(токсоплазмоз және басқа жұқплы, қабыну процестері, зат
алмасудың бұзылуы);

Тұқымқуалаушылықтың әсер етуі көздің аномалды дамуына
әкеліп соғады – а) микрофтальм – көз құрлымының дөрекі
өзгеруі, көрудің едәуір төмендеуі және бір немесе екі көз
көлемінің кішіреюі; б) анофтальм – туа біткен көзсіздік; в)
катаракта – шыны тәрізді көздің мөлдір денесінің бұлдырауы.

Көздің туа біткен аурулары - көздің тор қабығының пигментті
дистрофиясы (дегенерация), көру аймағының кішірейіп оның
толық жойылуы ерекшелігі және астигматизм – аномалды
рефракция, яғни көздің икемделу қасиетінің бұзылуы.

Туа біткен зарарсыз ми ісіктері.
Жүре пайда болған аномалдар туа біткендерге қарағанда аз таралған.
Бұл халыққа көрсетілген емді – профилактикалық көмектің
жақсарғанына және денсаулық ақтаудың жетістіктеріне байланысты.
Жүре пайда болған аномалдылықтың этиологиясы:

Бала көзінің ауыр зақымдануы, өкпе ауруы, мерез, трахома, шешек

Көз ауруларының әсерінен;

Көзге және миға қан құйылу, туу кезіндегі бас жарақаттары, көз және
мидың түрліше жарақаттарынсыз зақымдануы (бастың соғылуы немесе
жарақаты);

Көздің жарақаттануы;
Глаукома – көз ұлпаларының өзгеруі және көз іші қысымының
көтерілуімен байланысы ауыр дәрежелі ауру;
Көру нервісінің атрофиясы;

Орталық нерв жүйесінің ауруы (менингит, менингоэнцефалит);

Организмнің жалпы аурулардан кейін асқындауы, инфекция;

Алыстан және жақыннан көрмеушілік;
Нашар көретін балалар соқыр балаларға қарағанда көп топ
құрайды – бұл – 0,05–тен 0,4-ке дейінгі қарапайым түзету амалын
қолдануда жақсы көретін көзде өткір көретін балалар. Егер
нашар көретін баланың жарық сезгіштігі бұзылса, онда
қабылданатын реңнің жарықтық ерекшелігі төмендейді. Алыстан
немесе жақыннан көрудің бірден айқындалуынан, нашар көруші
кейбір заттың сыртқы ерекшелігіне қажет белгілердің нашар
бейнеленгенін көре алмайды. Оларда кеңістікке бейімделу жиі
байқалады. Нашар көретін балалар мінезінің түрлі
ерекшеліктерімен ашушаңдығымен, тұйықтығымен, мінезінің
кейбір жағымсыз белгілерімен ерекшеленеді. Бұл кемшіліктер
оқудағы, ойындағы, құрдастарымен араласу барысындағы
қиындықтар мен сәтсіздіктерді түсіндіреді. Көру жұмысы кезінде
мұндай балалар тез жолығады, оны дамыту мен қорғау
шараларының болмауы көрудің одан әрі нашарлауына әкеп соғады.
Көрудің жалығуы ақыл-ой және физикалық іскеліктің төмендеуіне
әкеледі.
Соқыр балалардың сөйлеу қызметі. Коррекциялық шаралардың арасында көрудің
қалдық көріністерін дамытуды стимуляциялау үлкен орын алады. Кемістік емес
сақталған функцияларды сақтауға қажетті көмек көрсету қажет.
Соқыр балалардың танып білу сферасы жағынан сипаттама. Сезінуі –
баяу, аз, жеткіліксіз. Көру көріністері бұзылған –баяу сөздерді есте сақтау. Талдауда,
синтездеуде, салыстыруда қиыншылықтар – теріс қорытындылар және
тұжырымдық – заттық тәжірибелік дағдының жеткіліксіздігі.
Соқыр балалардың эмоционалдық – жігерлі сферасы жағынан сипаттама.
Көңіл – күйдің төмен болуы, астеник аутизация тенденциясын– қарым -
қатынасқа қиыншылықтар, өз ішкі әлеміне гиперкомпенсаторлы (ену). Бұл
жағдайлардың қалыптасуын бала тәрбиесіндегі бағытты күшейтеді, бұл қатты
көңілбөлу, жеке тұлғалық, әлеуметтік дағдылардың тежелуіне ықпал етеді.
Маман-дәрігерлердің қарауынсыз нашар көрушінің жалпы мектепте оқуын
жалғастыра білуі, қалыптасқан үлгермеушілік, педагогикалық салақтыққа және
көрудің әрі қарай бұзылуына әкеп соғады. Мұндай жағдайдағы бала арнайы режимді
қажет етеді, жалғастырылған ақыл-ой және физикалық салмақтарды, жылдам
қозғалу және секіру, басты еңкейту және т.б.-ды қоспағанда. Арнайы маңызды
балалартобын көруі бұзылған балалар құрайды, оларға жеке көмек көрсетілген
жағдайда жалпы мектепте оқи алады.
Көрмей қалған балалар. Оларға ерте қалыптасқан көріп елестеудің сақталуы тән.
Неғұрлым кеш көрмей қалған бала және неғұрлым оның есінде бұрынғы көріп
елестетудің іздері сақталса, соғұрлым заттың бейнесі жеңіл құралады немесе
ауызша суреттің негізінде пайдаболады. Осындай баланың қалыпты ойлау қызметі
сақталған анализаторларға сүйенеді. Олардың көруі бастаушы анализатор болып
қалады. Бірақ, олардың көріп қабылдауы тек жартылай сақталған, сондықтан
толығымен құнды емес болады. Ол жоғары баяулығымен, шолудың тарлығымен,
дәлдіктің төмендеуімен ерекшеленеді. Соңында олардың көру қорының әсері
шектелген болып шығады, сандық көрсеткіші мөлшерден төмен, ал елестетулер
түрліше сапаға ие: олар азырақ анық және ашық, қалыпты көретіндерге қарағанда,
ал кейде бұрмаланған.
Орын толтыру, яғни компенсация процестері көбіне қалдық көрудің сақталуына
байланысты. Компенсаторлық мүмкіндіктердің дамуына естудің үлкен мәні бар.
Соқырға қажетті хабарларды дене сезімі де береді. Л.С. Выготский соқырларда
заттарды арақашықтықтан сезуге жағдай туғызатын алтыншы сезімінің
болатынын атап көрсеткен. Сөз соқырлық компенсацияның маңызды ролін атқарады.
Шартты белгілер жүйесін қолдану, Брайльдің бедерлі жүйесі бойынша соқырларды
оқыту мен жазуға үйретуге мүмкіндік береді. Бұл жүйе бедерлі – нүктелі әріпті
енгізеді, мұндағы әр әріп дөңес нүктеден тұрады. Бұл нүктелердің түрліше амалдары
белгілердің санын білуге мүмкіндік береді, алфавиттің барлық әріптерін, сандарын
т.б.-ды жеткілікті белгілеу үшін.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Кремний қышқылы және силикаттар

Ежелгі Мысыр, Қытай және т.б. елдерде әктас пен гипс өндірісі мен қолдануының дамуы. Италлия, Англия, Россияда гидравликалық байланыстырушы материалдардың дамуы мен қолдануы. Байланыстырушы заттардың заманауи күйі және болашақта дамуы. Глинозем өндірісінің жылу балансын есептеу

Ежелгі Мысыр, Қытай және т.б. елдерде әктас пен гипс өндірісі мен қолдануының дамуы

Асқазан ішек жолдарының функциясы бұзылуы

Есептік құжаттар құралы

Кермектілікті жою жолдары

Физикалық қасиеті

Кіріс құжаттары

Мемлекет және заң

Құқық нормаларының құрамы және мемлекеттерін мазмұндау тәртібі

Пәндер