Ғұн мемлекетінің билеушісі ретінде жария - лады

Презентация қосу

Б.з.д. III ғасырда Орталық Азияда ғұн (хунну) мемлекеті
құрылды. Мөде Ғұн мем- лекетінің іргетасын нығайтқан
билеуші бол- ды. Ол бытыраңқы руларды біріктіріп, өзін
Ғұн мемлекетінің билеушісі ретінде жария- лады.
Ғұндардың жоғарғы билеушiсi қытай деректерінде шаньюй
деп аталған.

Мөде шаньюй ғұн мемлекетін б.з.д. 206– 174 жылдары
басқарды. Ол қатал тәртіп ор- натып, әскерді қайта
жасақтады. Мемлекет- тік аумақты әскери жүйемен оң, сол
және орталық қанаттарға бөлді. Оң және сол қанаттарының,
ру әскерлерінің басшылары шаньюйдің ұлдарынан немесе
туысқанда- рынан тағайындалды.
Ғұн руларын ақсақалдар басқарды. Ақ-
сақалдар жылына бір рет халық жина- лысын өткізіп
отырды. Онда жорық, са- лық, жер және т.б. мемлекеттік
мәселелер талқыланды. Халық саны өсті. Жол бойына
бекеттер салынып, жарлықтарды жеткі- зетін
шабармандар жұмысы ұйымдасты- рылды.
Жер туралы аңыз
• Ғұндардың көршілері дунхулар ғұндар- дың жерін тартып алуды
ойластырады. Осы мақсатпен екі рет елшілерін жіберіп, Мө-
денің арғымағы мен әйелін беруді талап етеді. Мөде:
«Арғымақ пен әйел – халқым- ның садағасы, алсын», – деп
бергізеді. Үшін- ші келгенде малға қолайсыз, бір қарыс жерді
беру талабын қояды. Мөде: «Екі талабын орындадым, арғымақ
та, әйел де өзімдікі болатын. Жер жақсы болса да, жаман болса
да – халықтың игілігі! Халыққа жерді тәңір берген. Жер болса,
халық та болады, онда мемлекет құруға болады. Жер – мемле-
кетіміздің негізі мен ырысы, оны қалай бе- реміз?» – деп қатты
ашуланады. Содан соң дунхуларға қарсы жорық
ұйымдастырып, оларды талқандап, жерін иеленді
Ғұндардың әскери құрылымында ша- ньюйден кейінгі жоғары лауазым түмен- басы
болды. Түменбасы шаньюйдің ұл- дарынан немесе жақын туысқандарынан тағайындалды.
Шаньюй 24 түменбасыны тағайындап, әрқайсысына басқаратын аумақ пен 10 мың әскер
бекітті. Түменбасылар өз аумағында мыңбасы, жүзбасы, онбасылар- ды тағайындады.
Түменбасыны орнынан алу немесе жазалау шешімін тек қана шаньюй қабылдады
Азаматтар әскери міндеттен бас тартса немесе жауға оқ атпаса, өлім
жаза- сына кесілді. Жауынгерлерден әскери жат- тығулармен
шұғылдану, жорыққа дайын тұру, қаруларды үнемі өзімен алып жүру
та- лап етілді. Жауынгерге шайқаста жауды өл- тірсе, түскен олжа,
жауды тұтқынға алса, сол тұтқын құлдыққа берілді.
Ғұндардың әскери өнері мен басқару жүйесі туралы ежелгі қытай
деректерінде көп айтылады.

Шаньюй әскеріне «ысқы- ратын жебесі» қай жаққа бағытталса, сол жаққа
атуға бұйырды. Мыңдаған ысқырған жебелер жаудың зәресін ұшырып,
олардың аттарын үркітті. Жебе ұштары темірден жа- салды. Аса ұшқыр,
ауыр сауыт бұзар жебе ұштары да қолданыста болған. Ғұн садақшы- лары
аса мергендігімен ерекшеленді

Ұқсас жұмыстар

Ғұн мемлекетінің сипаты

Ғұндар тарихы. Ғұн мемлекетінің қалыптасуы.

Ғұндар тарихы

Кейбір лингвисттер түркі халықтарының тамырын

Ғұндар тарихы. Ғұн мемлекетінің қалыптасуы туралы

Ғұндар. 6 сынып

Ғұндардың әскері

Ғұндардың тұрмысы мен шаруашылығы

Ғұндар

Қазақстанда мемлекеттердің пайда болуы және дамуы

Пәндер