Тіндердің гомеостазын қамтамасыз ететін механизмдер, жүйені қалыптастырушы факторлар

Презентация қосу

Астана медицина университеті КеАҚ
Гистология және цитология кафедрасы

БӨЖ
Тіндердің гомеостазын қамтамасыз ететін механизмдер, жүйені
қалыптастырушы факторлар.Тіндердің өзгергіштік шектері.

Орындаған: Ахме
Тексер
Жоспары:
I. Кіріспее
ІІ. Негізгі бөлім
1 Гистогенез
2 Тіндердің гамеостазын қамтамасыз етуші
механизмдер
3 Тіндік жүйені қалыптастырушы факторлар
4 Тіндердің өзгергіштік шектері
III. Қортынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Тін – шығу тегі, атқаратын қызметі, құрылысы бірдей жасушалар мен
жасуша емес, постжасушалық құрылымдардың жиынтығы. Тіндердің
аталған құрылымдық-функциялық элементтері бір-біріне өзара тәуелді және
өзара тығыз байланысқан. Тіндер жасушалардың қарапайым қосындысы
емес, тіндер – организмдегі тіндік жүйені құраушылар. Тіндердің
онтогенезде дамуы – гистогенез процессі деп аталады.
Жалпы адам ағзасындағы тіндер 4 топқа жіктеледі:
1.Дәнекер тіні;
2.Бұлшық ет тіні;
3.Эпителий тіні;
4.Нерв тіні.
Тін мен оны құрайтын жасушалардың тұрақтылығын тіндік гомеостаз
өамтамасыз етеді.Оны қамтамасыз етеуші арнайы факторлар бар. Сондай-ақ,
тіндердің тіндік жүйесінің құрылуы үшін де негізгі талаптар бар, сол
факторларға сүйене отырып ғана тіндік жүйе құралады.
Гистогенез

Гистогенез- тіндердің онтогенез барысында
қалыптасуы. Гистогенез эмбриондық кезеңде де,
постнаталдық кезеңде де жүзеге асады.
Эмбриондық гистогенез2 – тіндердің аз
дифференцияланған күйінен
1 маманданған 4типті
тіндердің эмбрион барысында пайда болуы.
Постнаталдық гистогенез – 3 ескірген тіндердің
табиғи жолмен жойылып, регенерация көмегімен
қайта қалпына кеуі. 5Гистогененз барысында жүретін
механизмдер:
Тіндердің
регенерациясы
Постэмбриондық/постнаталдық гистогенез барысында өмір сүруін
тоқтатқан жасушалардың қайта қалпына келуі – регенерация деп
аталады. Регенерация түрлері:
1.Жасушаның зақымдалу деңгейіне байланысты:
Физологиялық регенерация – жасушаның қалыпты тіршілік
барысында өмір сүруін тоқтатқан тіндердің қалпына келуі,
мысалы тері эпидермисі.
Репаративті регенрация – патологиялық процесс әсерінен
тіршілігін тоқтатқан жасушалардың қайта қалпына келуі,
мысалы жаралардан кейін терінің қалпына келуі.
2.Жасуша ішінде, жасушаның өзінде жүруіне байланысты:
Жасуша ішілік регенарция – жасуша ішіндегі органоидтардың
қатысуымен , жасушаның гипертрофиясы, яғни көлемінің
артуы арқылы қалпына келуі.
Жасушалық регенерация – жасушалық пролиферация арқылы,
камбиальды жасушалар көмегімен қайта қалпына келуі.
Реперативті регенерация(видео)
Тіндік гомеостаз

Тіндік гомеостаз – тіндердің құрылымдық-қызметтік
элементтерінің динамикалық тұрақтылығын сақтау.Тіндік
гомоестаз тінішілік және тінаралық әрекеттесулер арқлы
жүзеге асады. Тіндердің негізгі элементі – жасушаның бір-
бірлерімен адгезияық байланыста болуы арылы
гомеостаздың тұрақтылығы сақталады. Тіндік гомесотазды
қамтамасыз ететін факторлар – гуморальдық факторлар.
Яғни, метаболиттер, гормондар, кейлондар, цитокиндер.
Тіндік гомеостазды қамтамасыз етуші механизмдер
Цитокиндер
Цитокиндер – жасушаралық әрекеттесуды қамтамасыз ететін бенсендендірілген инммундық
жасушалардың ақуызы. Жасушалардың пролиферациясы мен дифференциялануыны реттейді.
Нақты тінге арнайыланбаған ,әртүрлі тіндердің жасушаларына әсер етеді. Олардың жасушаға
әсер етуі цитокиндер эстафетасы арқылы жүзеге асырылады, яғни, бір цитокин жасушаға әсер
етеді, одан басқа цитокиндер бөлініп шығады. Цитокиндерге жатады: интерферондар,
интерлейкиндер, ісік некроздаушы факторлар, хемокиндер және өсу факторлары.
Интерлейкиндер – Т-жасушаларымен және мононуклеарлық фагоциттерден бөлінетин
цитокиндер.
Өсу факторлары – жасушаларды ДНҚ синтездейтін ақуызды молекулалар жиынтығы. ОЛар
организмнің дұрыс дамуын және қорғаныш реакцияларын қамтамысыз етеді.
Ісік некроздаушы факторлар – кахексин мен лимфотоксин жатады. Кахексин ісік
жасушаларын некроздайды, лимфотоксин апоптоздайды.
Интерферондар – қанның ядросы бар жасушаларынан және шырышты қабаттардың
эпителиоциттернінен түзіледі. Оның альфа, бета, гамма интерферон деген түрлері болады.
Вирусқа, бактерияға қарсы әсер көрсетеді.
Цитокиндер
интерферон
интерлейкин

Ісік некроздаушы фактор
Кейлондар

Тінспецификалық факторлар – яғни, арнайы бір тін
жасушаларына ғана әсер етеді.

Нақтылы бір тіннің кемелденген жасушаларында өндіріледі.
Кемелденген жасушалар саны азайса, кейлондардың
синтезделуі де төмендейді.

Камбиальды жасушалардың бөлінуін тежейді. Кейлондар –
нақты дифференцияланып болған жасушалардың ары қарай
бөлінуін тежеп, тін жасушаларының гомоестазын сақтайды.
Гормондар

Эндокриндік бездерден бөлінеді

Тікелей қанға бөлінетін Гипофизден бөлінетін гормондар

биологиялық активті заттар.
Тіндік гомоестазды сақтайды

Тіндердің жасушаларына әсер етіп,
олардың өсуін, жұмыс атқару
қарқындылығын нормаға
келтіріп, тіндік гомоестазды
Серотонин гормонының
сақтайды.
тромбоциттен бөлініп жатқандағы
микроскопиялық көрінісі
Тіндік жүйені қалыптастырушы факторлар

1.Біркелкі жасушалар тобы бір тұтас тін
жүйесіне интеграциялануы, яғни бірігуі
қажет.
2. Бірлескен тіндерді арасында механикалық
байлнаыс ретінде жасушааралық
байланыстар(адгезия,десмосома,адгезивті
белбеу,нексус) болуы керек.

3.Бірлескен жасушлардың іс-әрекеті
кооперцияға, яғни ынтымақтасуы
керек.
Тіндердің өзгергіштік шегі

Тіндердің өзгергіштігі – тіндердің жас ерекшеліктеріне , қоршаған орта
факторлары әсерінен өздерінің қасиеттерін өзгерту мүмкіндігі.
Жас ерекшелігіне байланысты тіндердің өзгеруі – жасушалар
санының азаюымен, олардағы зат алмасу процесстерінің
төмендеуінен болады. Бұл кезде тіндердің құрамындағы жасушалар
мен жасуша емес құрылымдардың дистрофиялануына алып келеді.
Қоршаған орта фактор әсерінен тіндердің өзгеркі – экологиялық
фактор әсерінен болады. Бұл кезде жасушалардың митоздық
белсенділігі төмендейді, жасушалардың және оның элементтерінің
гипертрофиясына, гиперплазиясына алып келетін метоболткалық
процесстердің күшеюінен болады.
Метаплазия

Метаплазия - ұзақ уақытқа созылатын жағымсыз әсерлер кезінде бір тіннің
негізгі түрлерін сақтай отырып, сол тінге жататын типке ауысуы. Өзгергіштік
шегі генетикалық тұрғыдан бағдарламаланған, сондықтан олар тек бір ұрық
қабатынан пайда болған тіннің типінде ғана мүмкін болады. Патологиялық
процесс аяқталған соң, тін бастапқы морфологиялық күйіне ауыса алады.
Метаплазияның негізгі себептері – гормондардың реттелуінің бұзылуы,
авитаминоз, созылмалы қабынулар.
Мысалы, темекі шегу тыныс алу жолдарының кірпікшелі эпителийін
көпқабатты қабыршақталған эпителиймен алмастыруға әкеледі.
Тұмау кезінде бронхтардағы бірқабатты көпқатарлы кірпікшелі эпителий
бірқабатты бірқатарлы цилиндрлі эпителийге айналады.
Қорытынды

Тіндер – организмнің тіндік жүйесін құрайтын құрылымдар. Тіндердің
бірігіп мүшенің түзілуіне алып келеді. Жасушалар мен жасуша емес
құрылымдардың интеграциялануынан пайда болып, гистогенез барысында
эмбриондық кезеңнен бастап түзіліп, адамның туылғанынан кейінде даму
барысында болады. Ескірген жағдайда регенерациялануға бейім,
патологиялық процесстер әсерінен бір тіннің ішіндегі екінші типке өзгере
алады, метаплазияға бейім. Тіндердің тұрақтылығын тіндік гомеостаз
қамтамасыз етеді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Гистология: Оқу құралы төрт бөлімді/ Ж.О.Аяпова. Алматы
2. . Афанасьев Ю.И. и Юрина Н.А. Гистология, цитология и эмбриология – 6-е изд. – М.:
Медицина, 2013. 800С.
3. Гистология: Оқу құралы. Ажаев С.А. Төрт бөлімді. Кентау: Еркін и К – ХХI, 2004.
4. https://www.nkj.ru/archive/articles/23797/
5. https://thepresentation.ru/medetsina/regeneratsiya-tkaney-reparativnaya-i-fiziologicheskaya-
regeneratsiya
6. https://www.booksite.ru/fulltext/1/001/008/010/757.htm
7. http://stgmu.ru/userfiles/depts/biology_ecology/metodichki_i_uchebnye_posobiya/GOMEO
STAZ_biologicheskih_sistem.pdf
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Тіндердің жүйе қалыптастырушы факторлары

Стресс және гомеостаз

АПОПТОЗ НЕКРОЗ

Жүректің қанайналымы

Иммундық жауапқа қатысатын иммундық жасушалар

Бауыр және оның микроқұрылысы

Жауаптың жіті кезеңі

Стенобионттық және эврибионттық организмдер

ВИРУСҚА ҚАРСЫ ИММУНИТЕТ

НЕКРОЗ АПОПТОЗ

Пәндер