Мұнай ЖЭС құбырлары және газ құбырлары

Презентация қосу

Дүниежүзілік отын-
энергетика кешені. Көмір,
мұнай және газ өнеркәсібі.
Дүниежүзілік шаруашылық жүйесінің негізгі салаларының бірі — отын-энергетика
кешені. Бастапқы энергетика байлықтарын дүние жүзі бойынша өндіру және
тұтыну ұдайы өсіп келеді. Ол 1900 жыл 1 миллиард тонна шартты отыннан 1990
жыл 10 миллиард тоннаға дейін өсті, ал 2000 жыл 14 миллиард тоннаға жетті.

Соңғы 200 жыл ішінде дүниежүзілік отын-энергетика өнеркәсібі
өзінің дамуында басты екі кезеңнен өтті. 19 ғасырдың өн
бойында және 20 ғасырдың 1-жартысында көмір кезеңі болды,
яғни дүниежүзілік отын-энергетика балансының құрылымында
көмір отыны басым болды. Одан кейін мұнай-газ кезеңі келді.
Бұл — қатты отынмен салыстырғанда неғұрлым тиімді энергия
көзі. 20 ғасырдың 80-жылдары дүниежүзілік энергетика өз
дамуының 3-кезеңіне өтті, ол бірнеше ондаған жылдарға
созылмақ. Бұл уақыт ішінде, негізінен, сарқылатын минералдық
отын байлықтарын пайдаланудан гөрі қалпына келетін және
сарқылмайтын байлықтарға (Күн, жел, атом энергиясы, т.б.)
негізделген энергетикаға біртіндеп көшу жүзеге асуға тиіс.
Отын-энергетикалық кешеннің құрамы, құрылымы және
маңызы.

• Отын-энергетикалық кешен (ОЭК) отын өнеркәсібі мен электр қуатын біріктіреді.
• Міндеті
Халықты, шаруашылықтың барлык салаларын отынмен және энергия қуатымен қамтамасыз ету.
• отынды үнемдеп пайдалану.

отынды өндіру
мен оны
алғашқы
өңдеу

оларды
тұтынушыларға
электр қуаты
құбыр және
мен жылу
электр желісі
өндіру
арқылы
жеткізу (ЭЖЖ)
Отын-энергетика кешені
Отын Электр Тасымалда
өнеркәсібі энергиясы у
Мұнай
Мұнай ЖЭС құбырлары
және газ
құбырлары
Газ СЭС
Электр
энергиясын
Көмір АЭС жеткізу
желілері
Негізгі сипаттары

Отынның ірі ресурстары Өте тиімді отын түрі Органикалық отынды
мен энергия қуатына табиғи газ бен мұнайды атмосферада жағудың
Отынды өндіру ішкі
сүйенеді. Оның көлемі пайдаланудың үлесі нәтижесінде қоршаған
тұтынудан бірнеше есе
жөнінен дүние жүзінде кебейді. Бірақ негізгі ортаны ластайтын заттар
асып түседі.
жоғарғы орындардың энергия көзі көмір болып мен булы газдар көбірек
бірін алады. саналады. бөлінеді.
Мұнай өнеркәсібі

Мұнай өнеркәсібі— дүниежүзілік шаруашылықтың Екінші дүниежүзілік соғыстан
кейін қарқынды өркендеген саласы. Дүниежүзіндегі басты мұнай алаптары дамушы
елдер аумағында орналасқан. Әлемдік нарықта бағасының ұдайы өзгеріске
түсетіндігіне қарамастан, мұнай мен одан алынатын өнімдер стратегиялық маңызы
бар ресурс болып отыр. Мұнайды көп мөлшерде өндіріп, шетке шығаратын елдердің
халықаралық деңгейде айрықша орны бар, тіпті олардың геосаяси жағдайына мұнай
қоры елеулі түрде ықпал етеді деуге болады.
Мұнай өнеркәсібі — күшті
монополияланған саланың
бірі, дүниежүзі бойынша
мұнай саласында АҚШ пен
Батыс Еуропаның аса ірі
ұлтаралық компаниялары
жетекші орын алады. Бұған
қарсы тұру мақсатында
1960 жылы мұнай
экспорттайтын дамушы
елдер арнайы ұйым (ОПЕК)
құрды.

Ұйымның негізгі мақсаты — осы
ұйымға мүше елдердің мұнайды өндіру
және сыртқа сатумен байланысты
қызметін халықаралық деңгейде
үйлестіру. XX ғасырдың соңына қарай
дүниежүзінде өндірілген 3,5 млрд т
(газ конденсатымен қоса) мұнайдың
40%-ға жуығы ОПЕК елдеріне тиесілі
болды.
Ресей әлемдегі жетекші мұнай өндіретін
елдердің бірі
Жан басына шаққанда мұнай өндіруден
дүниежүзінде Кувейт 1-орын алады (2008 жылы
— 54,6 т). Қазақстан Республикасында 2008
жылы 70,7 млн т мұнай өндірілді; жан басына
Мұнай — аса маңызды экспорттық тауар, дүниежүзінде өндірілетін мұнайдың 45%-ға жуығы сыртқа сатылады.
Мұнайды өндіретін (Парсы шығанағы елдері, Латын Америкасы мен Африка елдері) және тұтынатын аудандардың
(Еуропа, АҚШ, Жапония) аумақтық алшақтығына байланысты мұнай тасымалы күрделі көлік жүйесіне айналып отыр.
Қазіргі заманғы ірі порттар мен жүк сыйымдылығы аса жоғары танкерлер, қуатты мұнай құбырлары осы мақсатқа
жұмылдырылған. Негізгі тасымал жолдары Парсы шығанағынан Батыс Еуропаға және Жапонияға, АҚШ-қа
бағытталған. Сонымен қатар Венесуэла мен Мексика мұнайы АҚШ порттарына жеткізіледі. Аса ірі мұнай құбырлары
Ресейдің мұнайлы аудандарын Еуропа елдерімен байланыстырады. Канада мұнайы АҚШ-қа құбыр арқылы
жеткізіледі. Теңіздегі қайраңдық (шельф) кен орындарында өндірілген мұнай құрлыққа суасты құбырлары арқылы
тасымалданады. Қазіргі кезде олар 500 м-ден төмен тереңдікте орналастырылған.
Мұнай өндіру мен тасымалдау қоршаған ортаға зиянды
әсерін тигізуде. 1977 жылы Оңтүстік Африка
жағалауында әрқайсысының жүк сыйымдылығы 330 мың
т болатын екі мұнай таситын танкер соқтығысып қирады.
1989 жылы Аляска жағалауында қайраңға тұрып қалған
"Вальдес" танкерінен суға 40 мың т мұнай ағып
жайылған. 2002 жылы күзде Испания жағалауларында
(Галиссия) болған мұнай апаты да қоршаған ортаға зор
зиян тигізді.
Мұнай өңдеу кәсіпорындары, әдетте, шикізат көзіне жақын жерде немесе аса ірі портты
қалаларда орналасады. Қазіргі кезде дүниежүзінде ірілі-ұсақты 700-ден
астам мұнай өңдейтін зауыттар жұмыс істейді. Олардың 30-ға жуығының қуаттылығы
жылына 15 млн т-дан асып түседі. Мұнай өнімдеріне қатысты экологиялық
талаптардың күшейтілуі бұл салада ғылым мен техниканың жетістіктерін
кеңінен қолдануға итермелейді. Мысалы, дүниежүзінде өндірілетін бензиннің жартысынан
астамының құрамында зиянды қорғасын жоқ, ал АҚШ пен Германияда,
Жапонияда тек осындай бензин ғана пайдаланылады.
1960 жылдардың ортасында осы аймактағы Маңғыстау алабы ашылды.
Ондағы Өзен және Жетібай, Қаражамбас, Қаламқас, Солтүстік Бозащы,
Кеңқияқ, Жаңажол, т.б. кен орындарындағы мұнайға барлау жасалды.

Кейінірек алып Қарашығанак, Теңіз мұнай кен орындары ашылды.

1980 жылдардың басында республикамызда үшінші алап - Оңтустік
Торғай ірі кен орны Құмкөл пайда болды.

1990 жылдардың басында ең үлкен мұнай кен орны Қашағанды ашты.

Мұнай қоры жағынан (4,8 млрд т) Қашаған дүние жүзінде бесінші
орында.
Мұнай мен газды ірі компаниялар өндіруде:

Қытай ұлттық
«Шеврон-Тексако» ҚӨБ консорциумы
мұнай компаниясы
(Теңіз) (Қарашығанақ)
(Жаңажол, Құмкөл).

«Қазмұнайгаз»Қазақстаннын, ең ірі ұлттық мұнай компаниясы. Осы компаниялардың жұмыс істеу
нәтижесінде мемлекетіміздегі мұнай өнеркәсібінің даму каркыны жылдан-жылға өсу үстінде.

1970 жылдары республикамыздағы барлық мұнайды үш облыс (Маңғыстау, Атырау, Ақтөбе) өндіретін,
казір 6 облыс өндіріп отыр.

Көш бастаушы Атырау облысы.
Өндіріс ауданынан тұтынушыға темір жол аркылы цистернада және Каспий теңізі арқылы танкермен
тасымалданады. Бірақ негізгі бөлігі құбыр арқылы тасымалданады. Мұнай тасымалдауда кұбырдың рөлі
тиімді болғандықтан жыл өткен сайын оның үлесі артуда.
Құбырдың мұнайды өткізу мүмкіншілігі жоғары. Диаметрі 83 см болатын құбыр жылына 10 млн тонна
өткізе алады. Сонымен бірге өрт шығу қаупі құбырларда сирек болады. Қазақстандағы магистральді мұнай
құбырының ұзындығы 7000 км-ден артық. Ең ірілері Атырау-Новороссийск, Атырау-Самара, Атасу-
Алашаңкоу және Омск-Павлодар-Шымкент.
• Мұнайды мұнай өңдейтін зауыттарда (МӨЗ) өңдейді. Мұнай өңдейтін зауыт көбінесе
тұтынушыға негізделген. Қазақстанда 3 ірі мұнай өңдейтін зауыт (Атырау, Павлодар,
Шымкент) және кішігірім отын жанар-жағармай зауыты Қарашығанақта жұмыс істейді.
Газ өнеркәсібі
Газ өнеркәсібі-бұл табиғи газ кен орындарын барлау мен
пайдалануды, газ құбырлары арқылы алыс газбен
жабдықтауды, көмір мен тақтатастардан жасанды газ
өндіруді, газды өңдеуді, оны әртүрлі салаларда және
коммуналдық шаруашылықтарда қолдануды қамтитын Әлемдік газ өнеркәсібінің елеулі даму
отын өнеркәсібінің саласы. себептері:

табиғи газдың барланған үлкен
қорларының болуы;

оны тасымалдаудың салыстырмалы
түрде арзандығы;

Газ — көмір мен мұнайға қарағанда
экологиялық жағынан анағұрлым
"таза" отын
Газ өндіру көлемі бойынша ең ірі елдер: Ресей, АҚШ, Канада, Ұлыбритания,
Алжир, Иран, Норвегия, Индонезия, Сауд Арабиясы, Нидерланды.
Табиғи газдың маңызды кен орындары Солтүстік Америка мен Батыс Еуропа,
Парсы шығанағы, Ресей жері мен Орта Азияда шоғырланған. Қазіргі кезде кептеген
елдер (Бруней, Малайзия, Норвегия және Ұлыбритания) табиғи газды
теңіздегі газ кәсіпшіліктерінен өндіреді, су астындағы газ жинау қондырғылары 500 м-
ден астам тереңдікте жұмыс істейді. Қазіргі кезде дамыған елдердің отын-энергетика
құрылымында газ үлесі көмірмен бірдей мөлшерде. 2006 жылы дүниежүзінде 3646 млрд
м табиғи газ өндірілді, оның 36%-ға жуығы Ресей мен АҚШ-тың үлесіне тиесілі

Қазақстанда 2008 жылы 32,9 млрд м табиғи газ өндірілді, яғни жан басына шаққанда

1474 м -ден келеді.
Жүз жылдан астам уақытқа созылған газ өнеркәсібінің тарихы екі үлкен кезеңге
бөлінеді

біріншісі 50-60 жылдарға дейін созылды. ХХ ғ. оған АҚШ-тың
артықшылығы тән болды, оның табиғи газды әлемдік өндірудегі
үлесі 1950 жылы 9/10-дан асты.

Содан кейін екінші кезең басталды - КСРО - да, оңтүстік-батыс
Азияда, Батыс Еуропада, Солтүстік Африкада және басқа
аймақтарда табиғи газды өндіру мен тұтынудың тез өсуі және газ
өнеркәсібінің жаңа аймақтарының пайда болу кезеңі.
Табиғи газды әлемдік өндірудің динамикасы
суретте көрсетілген, бұл оның үздіксіз
үдемелі өсуін көрсетеді: ХХ ғасырдың екінші
жартысында ол шамамен 12 есе өсті. 2010
жылға қарай ол шамамен 4 трлн м3 - ге, ал
ғасырдың ортасына қарай 7 трлн м3-ге дейін
артады.

Әлемдік өндірісті қазіргі әлем елдерінің үш тобы арасында бөлу мұнай
өндіруге қатысты ұқсас көрсеткіштерден айтарлықтай ерекшеленеді: онда
бірінші орын Батыстың дамыған елдеріне (37 %), екіншісі дамушы елдерге
(35 %) және үшіншісі өтпелі экономикасы бар елдерге (28%) тиесілі. Бұл
табиғи газ ресурстарының географиясымен ғана емес, дамушы елдерде
оны өндіру кейінірек басталғандығымен түсіндіріледі.
Газ өнеркәсібі – табиғи газ кен орындарына барлау жүргізуді,
мұнай, көмір мен тақтатастан жасанды газ өндіруді, өңдеуді,
газды тасымалдау және оны өнеркәсіп пен коммуналдық-
тұрмыстық шаруашылықта пайдалануды қамтитын отын
өнеркәсібінің бір саласы. Газ өнеркәсібі әсіресе, АҚШ-та,
Канадада, Мексикада ерте кезден дамыған. Англия, Франция,
Бельгия, т.б. елдер 18 ғасырдың соңында тас көмірден жасанды
газ өндіру ісін жолға қойды. Ресей мен Қазақстанда 20 ғасырдың
алғашқы жартысына дейін табиғи газ өндірілген жоқ, тек мұнай
кәсіпшіліктерінен аздаған газ алынып тұрды

Қазіргі кезде республикамызда 100-ге жуық газ қоры Газ - калориясы жоғары,
барланды. Бірақ оның 2/5 бөлігі Қарашығанақ кен тасымалдануы жеңіл, бағалы
орнының үлесінде. Келесі ірі кен орындарына - химиялық шикізат. Өндірісте
Қашаған, Теңіз, Жаңажол жатады. Газдың негізгі қоры пластмасса, химия талшықтарын,
көбінесе мұнай-газ кен орындарында мүнаймен бірге синтетикалық каучук, азот
кездеседі. Оңтүстігімізде Шу-Сарысу газ алабы тыңайткыштарын алуда
біртіндеп колға алынып, игеріле бастады. қолданылады. Газ өндіру (1920
жылында) жекелеген сала ретінде
Маңғыстау алабын игер- ген кезде
пайда болды. Оның серпіліп, кең
көлемде өндірілуі Қарашығанақ кен
орнын игеруімен байланысты болды.
Республикада табиғи газ 1960 жылы
«Өзен» (Маңғыстау облысы) кен
1973 жылы табиғи және ілеспе газ
орнында өндірілді. Қазақстанның газ
өңдеумен, газ конденсатын сұйылтатын
өнеркәсібі мұнай өңдеу өнеркәсібімен
және құрғақ газ, газ бензинін алумен
тығыз байланысты. «Маңғышлақмұнай»,
айналысатын Қазақ газ өңдеу зауыты
«Қазақгаз» кәсіпорындарын өнеркәсіптік
(Жаңаөзен қ.) іске қосылды.
мақсатқа пайдалану 1966 жылдан
басталды.

Қазір Қазақстанда 4 газ өңдеу зауыты
істейді Олар:

Қазақ газ өңдеу зауыты

Теңіз газ өңдеу зауыты

Жаңажол газ өңдеу зауыты

Қарашығанақ өңдеу кешені.
Көмір өнеркәсібі

Дүниежүзі бойынша көмір өндірісінің қарқыны бәсеңдегенімен, бұл байырғы шикізат түрі әлі де болса көптеген елдердің
отын-энергетика құрылымында елеулі орын алады. XX ғасырдың 50—60-жылдары мұнай өндірудің артуына байланысты
көмір өнеркәсібі күйзеліске ұшырап, көптеген шахталар жабылып қалған болатын. XX ғасырдың 70-жылдарынан бастап
мұнай бағасының өсуі көмірді ашық әдіспен өндіруге болатын ірі кен орындарының қайтадан өркендеуіне себепші болды.
Сонымен қатар көмір өндіру географиясында өзгерістер болды. Батыс Еуропа шахталары жабылып, Азия басты өндіру
аймағына (барлық көмірдің 45%-ын береді) айналды. Қазақстан көмір өндіретін жетекші 10 елдің қатарыыа енеді, мұнда
2007 жылы 103 млн т көмір өндірілді. Дүниежүзі бойынша өндірілетін көмірдің 12%-ы ғана экспортқа шығарылады. Көмір
экспортында Аустралия мен ОАР, АҚШ жетекші орын алса, импортында Батыс Еуропа елдері мен Жапония басымдылық
танытады.
Көмірдің әлемдік қоры жалпы геологиялық және алынатын болып бөлінеді. Біріншісі-
минералдардың толық немесе ішінара зерттелген мөлшері. Екіншісі-өнеркәсіптік игеруге
жататын көмір қорлары.

Жалпы геологиялық қорлар:

• Барлық көмір – 14 311 153 млн. т
• Қоңыр – 4 882 726 млн. т
• Тас – 9 428 427 млн. т

Алынатын қорлар:

• Барлық көмір - 982 714 млн. т
• Қоңыр – 464 510 млн. т
• Тас – 518 204 млн. т

Көмірдің көп бөлігі Азияда жатыр-әлемдік қорлардың шамамен 50%. Солтүстік және Оңтүстік
Америкада минералдардың 30% - ы шоғырланған. Әлемнің осы бөлігінде қорлар бойынша
көшбасшы ел-АҚШ. Кен орындарының шамамен 15% - ы Еуропада, ал 5% - дан азы Африка,
Австралия және Океанияда орналасқан.
Кестеде жиырма жетекші елде өндірілетін көмір қорының саны туралы
мәліметтер келтірілген. Олар ең үлкен экономикалық маңызы бар.
Бүгінгі таңда әлемде көмір өндіруде 10 көшбасшы бар (2019 жылғы
орташа көлем):
• Қытай - 3 692 млн. т
• Үндістан - 745 млн. т
• АҚШ долл. – 640 млн. т
• Индонезия – 585 млн. т
• Австралия-500 млн. т
• Ресей – 425 млн. т
• ОАР-264 млн. т
• Германия-132 млн. т
• Қазақстан – 117 млн. т
• Польша – 112 млн. т

Соңғы бірнеше онжылдықта әртүрлі елдердегі өндіріс көлемі айтарлықтай
өзгерді.
Динамиканы кестеден көруге болады (көмірдің массасы жылына миллион тоннаға
түседі)
Бүгінгі таңда Қытай көмір өндіруде көшбасшы болып табылады. Бұл ел сонымен қатар негізгі
минералды импорттаушы болып табылады. Тіпті алынған көлемдер елдің өсіп келе жатқан
қажеттіліктері үшін жеткіліксіз. Екінші орында Үндістан. Ол соңғы 4 жылда АҚШ-тың өндіріс
көлемі бойынша асып түсті. Америка Құрама Штаттары қазір қатты отынды тұтыну мен өндіруді
қысқартуда.Әлемдегі көмірдің шамамен 85% – ы-тас (кокстеу және энергетикалық). Ол ЖЭО - да
да, металлургияда да қолданылады. Өндірілетін қоңыр көмірдің мөлшері тек 15% құрайды. Бұл
секторда Германия көшбасшы болып қала береді, екінші орынды Ресей, үшінші және төртінші
орынды тиісінше Түркия мен АҚШ алады.
XXI ғасырда көмір өнеркәсібі Азияға көшті. Еуропада ЖЭО жабылады, көптеген елдер жасыл
энергетикаға көшеді. Өткен жылы ЕО – да көмір шығыны 18% - ға, ал АҚШ-та 12% - ға, бүкіл
әлемде 2,6% - ға азайды.Тұтынудың төмендеу үрдісіне қарамастан, қатты отын кейбір елдерде
экспорт үшін маңызды шикізат болып қала береді.

Бұл саладағы көшбасшылар: Ең көп көмірді осындай елдер
• Индонезия сатып алады (импорттайды):
• Австралия • Қытай
• Ресей • Үндістан
• АҚШ • Жапония
• Колумбия • Оңтүстік Корея
• Оңтүстік Африка • Тайвань
• Германия
Үндістан әкелінетін көмір мөлшерін
Қытай негізінен кокстелген көмірді
үштен бірге азайтып, оны жергілікті
импорттайды. Қазір елде атом және су
өнімдермен алмастырмақ. Бұл елде
электр станцияларының, жаңартылатын
пайдалы қазбалар негізінен электр
электр энергиясы көздерінің саны
энергиясын өндіруге жұмсалады.
айтарлықтай өсуде. Сонымен қатар,
Басқа импорттаушы елдерде көмір
металлургияның қажеттіліктері жоғары
металлургияда және аз дәрежеде
болып қала береді, сондықтан көмір Кокс
ЖЭС-те қолданылады (Тайваньдан
өндірісіне көбірек барады.
басқа).
2019 жылы қатты отынның негізгі
тұтынушылары:

Қытай

Үндістан

АҚШ

Ресей

Жапония

Германия
Көмір өндіру тарихы

Адамдар көмірдің жанғыш қасиеттерін қай жерде және қашан ашқаны белгісіз. Бұл материал қола
дәуірінде, 2000-3000 жыл бұрын отын ретінде қолданыла бастады. Ежелгі уақытта ежелгі Қытайда, Римде,
Грецияда, Британ аралдарында пештерді көмірмен қыздырғаны туралы мәліметтер бар.Біздің дәуірімізге
дейінгі IV-III ғасырда Қытайда пайдалы қазбаларды өнеркәсіптік өндіру басталды. Ол мыс балқыту, фарфор
жасау, үйлерді жылыту үшін пайдаланылды.
XVIII ғасырға дейін бұл ел жер қойнауынан алынатын көмір мөлшері бойынша көшбасшы болды.Еуропада
ағаш пен көмір ұзақ уақыт бойы болат балқыту және үйлерді жылыту үшін қолданылған. Шамамен X-XI
ғасырда Германияда, Францияда және Чехияда көмір өндіріле бастады. Кен орындарын игеруді реттейтін
алғашқы заңдар шығарылды.
XIV ғасырда Англияда ағаш бағасы өсе бастады, жергілікті темір ұсталары, сыра қайнатушылар мен
наубайшылар қазбалы көмірге ауыса бастады. Бұл қоғамда қарсылыққа тап болды. Материал таза емес деп
есептелді және патша оны пайдалануға тыйым салу туралы жарлық шығарды. Кейбір заң бұзушылар тіпті
өлім жазасына кесілді. Бірақ ормандардың саны біртіндеп азайып, жанармайға деген қажеттілік артты.
Ұлыбританияда көмірге деген теріс көзқарас ұзақ уақытқа созылса да, заңдарды жоюға тура келді.
Өнеркәсіптік революция және көмір өндіру

Өнеркәсіптік революция бу қозғалтқышын ойлап табумен тығыз байланысты.
Алдымен машиналарда отын немесе көмір қолданылды. Бірақ көп ұзамай
олар тиімділігі жоғары болғандықтан қазба материалына ауыстырылды.1589
жылы ағылшындар Проктер мен Петерсон алғаш рет көмірден кокс алды. 1681
жылы химик И.Бехерге көмірден Кокс, сондай-ақ көмір мен шымтезектен
шайыр алудың жаңа әдісіне патент берілді. 1709 жылы Абрагам Дерби алғаш
рет темірден коксты қолдана отырып балқытылды. Ал 1735 жылдан бастап
кокс Англияда домна пештерінде белсенді қолданылады. Осымен
металлургиядағы көмір дәуірі аяқталды.
XVIII-XIX ғасырлар бойы пайдалы қазбаларды пайдалануда
жаңа мүмкіндіктер ашыла бастады:

1792 жылы ағылшын в.Мэрдок көмірден газ алады, оны
жарықтандыру үшін пайдалануға болады.
1812 жылдан бастап газ жарығы Лондонда, 1816 жылдан бастап –
АҚШ – та, 1820 жылдан бастап – Францияда, 1835 жылдан бастап-
Ресейде қолданыла бастады.1815 жылы британдық химик Аккум
көмірден эссенциялар мен еріткіштер жасау үшін жеңіл майлар
алды, олар ағаш скипидарын алмастырды.
1825 жылы Фарадей көмір газынан бензол алды, бұл хош иісті
қосылыстарды зерттеуге және өнеркәсіптік пайдалануға негіз болды.
1842 жылы орыс химигі Н. Н. Зинин минералдан анилин алды.
Қосылыстың практикалық қолданылуы
1856 жылы ағылшын студенті В.Перкин анилин негізінде алғашқы
синтетикалық бояуды жасаған кезде басталды.
1882 жылы электр энергиясын өндіруге арналған алғашқы ЖЭС Нью-
Йорк пен Лондонда, 1883 жылы Санкт – Петербургте, 1884 жылы
Берлинде пайда болды.
Көмірді тұтынудың артуы оны өндіру әдістерін жетілдіруді талап етті. Ол
ашық және жабық әдістермен жүргізілді.
1902-1904
1854 жылы жылдар.
Кеніштер тізбекті 1884- Англияда
мен (бар) Германияда қырғыштар
шахталарда 1835 жылы патенттеді.1 электрлік мен таспалы
жұмыс істей АҚШ-та бу 865- бұрғылау конвейерле
алатын қозғалтқыш Германияда машинасы р
барлық ы бар ғы ойлап қолданыла
жаңа шынжыр пневматика табылды. бастайды,
құрылғылар табанды лық Сол жылы ал
мен алғашқы бір джекаммер АҚШ-та Германияда
машиналар шөмішті дің алғашқы – тербелетін
ойлап экскаватор өнертабысы драглайн конвейерле
табылды: жасалды. . жасалды. р.

1815 жылы 1852 жылы 1867 жылы 1894 жыл.
Англияда Ұлыбритани Германияда Германияда
шахталар яда дискілі көмір алғаш рет
үшін құбыр қабаттары шахталар
қауіпсіз шам машинасын, мен үшін электр
ойлап ал жыныстары көтергіші
табылды. н жою үшін қолданылад
зеңбіректің ы.
орнына
динамит
қолданыла
бастады.
Көмір өндіру көлемі XIX ғасырда үздіксіз өсуде. 1800-1900 жылдар аралығында олар 50 есе ұлғайып,
жыл сайын 750 млн.т құрады. Ол кезде пайдалы қазбалар отынның негізгі түрі болған. Ғасырдың
бірінші жартысында көмір өнеркәсібінің көшбасшылары Англия, Франция және Германия болды. Бұл
ретте Ұлыбританияда 90% қатты отын өндірілді. Ғасырдың соңында АҚШ бірінші орынға ие
болды.Жағдай ХХ ғасырдың 20-жылдарында өзгере бастады. Ішкі жану қозғалтқышы ойлап табылып,
көлікте көмір біртіндеп мұнаймен алмастырыла бастады. Энергетикадағы жағдай өзгерді. Алдымен
гидроэлектростанциялар пайда болды, содан кейін ЖЭС-те газ бен мазут қолданыла бастады, ал
ғасырдың екінші жартысында жетекші орындардың бірін атом энергетикасы алды.
ХХ ғасырда көмір өндіру тек 6 есе өсті. Саланың әлемдік көшбасшылары өзгерді. Бірінші орынға
Қытай шықты. АҚШ-та, Ресейде өндіріс өсті. Англия мен Францияда ол 2000 жылға қарай күрт
төмендеді. Бельгияда барлық шахталар жабылды. Соңғы жылдары Германия көмір өндірісін
қысқартып, тек ашық кесектерді қалдырды. Бірақ оны Үндістан, Австралия, Индонезия, Оңтүстік
Африка Республикасы өсіруде.

Тас және қоңыр көмірдің қоры тағы 300-500 жылға жетуі мүмкін. Олардың жерге
қарағанда әлдеқайда көп мұнай және газ. Бірақ бұл қазбадан энергия алу және алу
экологияға зиян тигізеді. ЖЭО — да қолданылатын қатты отын жаһандық жылынудың
негізгі факторларының бірі болып табылады. Сондықтан адамзат энергияның басқа
көздерін іздейді. Бұл 50-100 жылдан кейін адамдарға көмір қажет пе деген сұрақ
туындайды.

Ұқсас жұмыстар

Отын-энергетика кешені. Отын өнеркәсібі. Электр энергетикасы

Германияның көмір өндірісі электр энергиясы, мұнай және газ өнеркәсібі

Шарлы барабанды диірменнің шарларының диаметрі

Қазақстан Республикасының отынэнергетика кешенінің қазіргі дамуы

Магистральдық мұнай құбырларының сорғылары мен сорғы станциялары

Қазақстандағы мұнай, газ және көмір кен орындары

МҰНАЙ ӨҢДЕУДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ҚҰБЫРЛЫ ПЕШТЕР

Тереңдік сорғы, Манжетті сорғы

Орталық Диспетчерлік қызмет бөлімі

ҚҰБЫРЛЫ ПЕШТЕР

Пәндер