Қоғамдық құрылым мен әлеуметтік қатынастар: институттар, даму сатылары және жіктелуі

ҚЫЗЫЛОРДА ҚАЛАСЫ ҚОРҚЫТ АТА АТЫНДАҒЫ ҚЫЗЫЛОРДА УНИВЕРСИТЕТІ ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ИНСТИТУТЫ ФИЗИКА-МАТЕМАТИКА КАФЕДРАСЫ

Студенттің аты-жөні:Құдайберген Диана

Оқу тобы:Ф-20-1

Пәні:ӘЛЕУМЕТТАНУ

Пән мұғалімі:Ботагөз Арыстанбекқызы

Қызылорда қаласы, 2021 жыл

Қоғамдық құрылым және әлеуметтік қатынастар.

2. 1. Қоғамдық құрылымдар

2. 2. Әлеуметтік инстиуттар

2. 3. Әлеуметтік даму және қоғамдық прогресс

2. 4. Қоғамдағы әлеуметтік қатынастар

Қоғамның құрылымы өте күрделі. Әлеуметтік құрылым дегеніміз, қоғамның ішкі құрамы, оның элементтерінің жиынтығы мен олардың арасындағы сан алуан байланыстар.

«Әлеуметтік институт» сөзін алғашқы рет қолданған Г. Спенсер болды. Әлеуметтік институттардың көмегімен адамдар арасындағы қарым-қатынас белгілі бір тәртіп пен стандарттарға келтіріліп, олардың мінез-құлқықтары мен іс-әрекеттері реттеліп отырады. Соның нәтижесінде тұтас қоғам өмірі дұрыс ұйымдастырылып, оның тұрақтылығы қамтамасыз етіледі.

Әлеуметтік институттар-қоғам мүшелерінің бірлесіп өмір сүрулерін ұйымдастыру мен реттеп отырудың тарихи қалыптасқан тұрақты формалары.

Қоғамның даму сатылары

Маркістік теория бойынша қоғамның даму сатыларын анықтауда негізгі өлшемге өндіріс құрал - жабдықтарына меншіктің түрі мен қоғамның талаптық құрылымы алынады. Марксизм қоғам дамуын 5 тарихи сатыға жіктейді. Оларды басқаша 5 қоғамдық-экономикалық формациялар деп атайды.

Әлеуметтік (әлеуметтік) қарым-қатынастар адамдар өзара қарым-қатынас жасағанда туындайтын өзара тәуелділіктің әр түрлі формалары болып табылады. Адамдар арасындағы қарым-қатынастар мен адамдар арасындағы қарым-қатынастардан ерекшеленетін әлеуметтік қарым-қатынастардың ерекшелігі - олар адамдарда тек нақты адамның мағынасын толығымен көрсетпейтін әлеуметтік «Мен» ғана көрінеді. Осылайша, әлеуметтік қатынастардың басты ерекшелігі - қоғам мүшелерінің әлеуметтік рөлі мен мәртебесін жүзеге асыруға мүмкіндік беретін адамдар арасындағы (адамдар топтары) тұрақты қарым-қатынастарын орнату. Әлеуметтік қатынастардың мысалдары отбасы мүшелерімен және әріптестерімен жұмыс істеуде, достармен және оқытушылармен қарым-қатынаста болуы мүмкін.

Әлеуметтік қатынастардың әр түрлі жіктелімдері бар, сондықтан олардың түрлері көп. Мұндай қатынастарды жіктеудің негізгі жолдарын қарастырып, олардың кейбір түрлеріне сипаттама беріңіз.

Әлеуметтік қатынастар келесі критерийлерге сәйкес жіктеледі:

билік көлемі бойынша (көлденең немесе тігінен қатынастар) ;

мүлікті иелену және иеліктен шығару (класс, сынып) ;

көрініс салаларында (экономикалық, діни, моральдық, саяси, эстетикалық, құқықтық, массасы, тұлғааралық, топтық) ;

реттеу (ресми және бейресми) ;

ішкі әлеуметтік-психологиялық құрылымға (когнитивтік, коммуникативті, конституциялық) қатысты.