Қазақтың батыр қыздары

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Мұхаммед Хайдар Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
Гуманитарлық ғылымдар жоғары мектебі

Тақырыбы: Ұлы Отан соғысы жылдарындағы
қазақстандық Кеңес Одағы батырлары
6B01701 - "Қазақ тілі мен әдебиеті" мамандығы

Қабылдаған: т.ғ.к., доцент Джурсунбаев Бахытжан Абсаматович
Орындаған: Төлен Мөлдір Тлеужанқызы
Тобы: КЯ 20-1

Тараз, 2021 жыл
Жоспар:

І. Кіріспе бөлім.
Кеңес Одағының Батыры
ІІ. Негізгі бөлім.
1. Екі мәрте Кеңес Одағының Батыры атағын алғандар
2. Үш мәрте Кеңес Одағының Батыры атағын алған
3. Қазақтың батыр қыздары
ІІІ. Қорытынды бөлім.
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кеңес Одағының Батыры
Кеңес Одағының Батыры — Кеңес
Одағында 1934 – 1991 жылдары Отан үшін ерекше ерлік
көрсеткен адамдарға берілген ең жоғары атақ. КСРО ОАК-
нің 1934 жылғы 16 сәуірдегі қаулысы бойынша бекітілген.
Кеңес Одағының Батыры атағы КСРО Жоғарғы Кеңесінің
Президиумының Жарлығымен берілді.

Кеңес одағының батыры атағы берілгендерге Ленин ордені,
«Алтын Жұлдыз» медалі және КСРО Жоғарғы Кеңесі
Президиумының грамотасы тапсырылды.

Кеңес Одағының Батыры атағын 2-ші рет алғандар екінші
«Алтын Жұлдыз» медалімен марапатталып, оның туған
жеріне қоладан бюст қойылды. Кеңес одағының батыры
атағын үш рет алғандарға бюст Мәскеуде қойылды. Кеңес
Одағының Батыры атағын ең алғаш
алғандар мұзда қалған кемелердегі адамдарды құтқарушы
ұшқыштар болды.
Ұлы Отан соғысындағы ерліктері үшін
Кеңес Одағының Батыры атағын
алғандар:

1.Барлығы — 11600 адам;

2.Қазақстандықтар — 497, оның
ішінде қазақтар — 97;

3.Қазақ қыздары — 2.
Леонид
Игнатьевич Иван Фомич
Беда Павлов

Талғат
Жақыпбекұлы Сергей
Бигелдинов Данилович
Екі мәрте Кеңес Луганский
Одағының Батыры
атағын алғандар:
Талғат Жақыпбекұлы Бигелдинов
Талғат Бигелдинов – гвардияның аға лейтенанты,
гвардиялық авиациялық полк командирінің
орынбасары, ұшқыш-шабуылдаушы. 1940
жылдан бері Қызыл Әскер қатарында. 1942 жылы
Астрахань қаласындағы ұшқыштардың
авиациялық мектебін бітірген. 1943 жылдан бері
Ұлы Отан соғысына қатысқан. Ең алғаш рет
соғыс аспанына 1943 жылдың 17 ақпанында
көтеріліп, көп ұзамай жаудың шабуылдаушы
ұшағын жарып жіберді. Ал Харьковтегі шайқас
кезінде жау қолынан жарақат алып, емделген соң
қатарға қосылды.

Талғат Бигелдинов 1944 жылдың маусымында 155
рет әуе шабуылын жеңіспен аяқтап, жау
бекіністері мен аэродромдарын, жау әскері
жиылған топтарды талқандаған. Ол 1944 және
1945 жылдары соғыс аспанында көрсеткен ерлігі
үшін екі дүркін Кеңес Одағының батыры атанды.
Сондай-ақ, Талғат Бигелдинов 1945 жылдың 24
маусымында өткен Жеңіс парадында абыроймен
жүріп өтті.
Леонид Игнатьевич Беда
Беда Леонид Игнатьевич (16. 8.1920, Қостанай облысы Ұзынқол
ауданы Ново-Покровка с. - 26.12.1976 Минск, Белоруссия) - екінші
дүниежүзілік соғысқа қатысушы, авиация генерал-лейтенант
(1972), ұшқыш-шабуылдаушы. КСРО-ға еңбек сіңірген әскери
ұшқыш. Орыс. Орал пед. институтын (1940) бітірген. 1940 ж.
Кеңес әскері қатарына шақырылды.
Ол Сталинград, Донбасс, Таганрог, Кенигсберг қалаларын азат ету
шайқастарына қатысты. 75-гвардиялың авиациялық шабуылдаушы
полктің (4-Украина майданы, 8-әуе армиясы, 1 -гвардиялық
шабуылдаушы авиациялық дивизия) әскадрилья командирі 1944
жылдың сәуіріне дейін 109 рет әскери тапсырмамен жау әскері
шоғырланған жерлер мен бекіністерін шабуылдады.

Ерліктері үшін КСРО Жоғары Кеңесі Төралқасының
Жарлыгымен Кеңес Одағының Батыры атағы берілді (26.10.1944).
Сол полктің (З-Беларусь майданы, 1-әуе армиясы, 1-гвардиялық
шабуылдаушы авиациялық дивизия) командирінің орынбасары
бола жүріп, 105 әскери тапсырманы орындады. Осы ерліктері үшін
КСРО Жоғары Кеңесі Төралқасының Жарлығымен Бедаға екінші
рет Кеңес Одағының Батыры атағы берілді (29.6.1945). Соғыс
аяқталған соң Әскери-әуе және Бас штабтың әскери
академияларын бітірді. Ленин, 4 рет Қызыл Ту, Александр
Невский, l-дәрежелі Отан соғысы, «Қызыл Жұлдыз»
ордендерімен, медальдармен марапатталған. Әскери қызметтегі
міндетін орындау кезінде қаза тапты. Бедаға Қостанай к-нда
қоладан бюст орнатылған. Минск қаласында бір даңғылға, Гродо
облысы Лида қаласындағы көшеге, Харьковтағы мектепке Беда
есімі берілген.
Иван Фомич Павлов
Павлов Иван Фомич- (25.6. 1922, Қостанай
облысы, Меңдіқара ауданы – 12.10.1950) –
қазақстандық ұшқыш, майор (1948), 2 мәрте Кеңес
Одағының Батыры (4.2.1944 және 23.2.1945 жылдары).
1940 жылы Қызыл Армия қатарына алды.
1942 Чкалов әскері ұшқыштар мектебін бітірген.
1949 Фрунзе атындағы Әскери академияны бітірген
(1949).
Соғысқа 1942 жылы желтоқсаннан қатысты. Ұшқыш, аға
ұшқыш, звено командирі, авиаэскадрильяның командирі,
штурмандар авиаполкінің штурманы болды.

Калинин, Орталық, 1-Прибалтика
майдандарында 200-ден аса әуе
шабуылына қатысып, жеке өзі жаудың 3
ұшағын атып түсірді. Жауынгерлік
міндетін атқару үстінде қазаға
ұшырады. 2рет Ленин, 2мәрте Қызыл
Ту, Александр Невский, 2-дәрежелі
Отан соғысы ордендерімен және
медальдармен марапатталған. Павлов
мүсіні Қостанай қаласында орнатылған.
Сергей Данилович Луганский
Луганский Сергей Данилович
(1.10.1918, Алматы қаласы — 1977, сонда)
— қазақстандық ұшқыш, екі мәрте Кеңес
Одағының Батыры (2.9. 1943; 1.7.1944).
1938 ж. Орынбордағы ұшқыштар мектебін,
1949 ж. Мәскеудегі әскери-әуе академиясын
бітірген. 1939 — 40 ж. кеңес-фин соғысына
қатысты. 2-дүниежүзілік соғыс кезінде
Луганский 390 рет ұшу сапарына шығып,
жаудың 37 ұшағын атып түсірді. 2 рет әуе
таранын жасады.

Соғыстан кейінгі жылдары КСРО ҚК-нің
әскери әуе күштері саласында әр түрлі
жоғары басшылық қызметтерде болды.
Соғыс жылдарында көрсеткен ерліктері
үшін Ленин, Александр Невский, 2
мәрте Қызыл Ту, Қызыл Жұлдыз (2
рет) ордендерімен, көптеген медальдармен
марапатталған.
Үш мәрте Кеңес Одағының
Батыры атағын алған

Иван Никитович Кожедуб

Шымкентте орналасқан
Чугуев әскери авиация
училищесінің түлегі
Әлия Нұрмағамбетқызы Мәншүк Жиенғалиқызы
Молдағұлова Мәметова

Қазақтың мерген қызы. Ұлы
Отан соғысы кезінде 54-ші 100-қазақ ұлттық атқыштар
атқыштар дивизиясының бригадасының пулеметшісі
атқыштар құрамында ерлік
көрсеткен.

1935 жылы Әлия әскери- Алматы медицина
транспорттық академияға оқуға институтының студенті
түседі.

1944 жылдың 4 маусымында Қазақ қыздарының арасынан
қазақтың қайсар қызы Әлия тұңғыш болып Кеңес
Молдағұловаға Кеңес Одағының Одағының батыры атанды.
батыры атағы берілді.
1942 жылы әскер
қатарына
шақырылып, Ұлы
Отан соғысына Польша, Германия,
қатысты. Молдова, Украина, 1
Сағадат Белорус, Солтүстік
Нұрмағамбетов 1924 Кавказ
жылы Алматы майдандарына
облысы, Еңбек қатысып, Гитлердің
ауылында дүниеге канцелиярсын
келген. шабуылдаға
Сағадат атсалысқан.
Нұрмағамбетов

Сағадат
Сондай-ақ, Сағадат Нұрмағамбетовке
Нұрмағамбетов Кеңес Одағының
Тәуелсіз батыры атағынан
Қазақстанның бөлек, Армия
тұңғыш Қорғаныс генералы, Халық
министрі ретінде қаһарманы атақтары
тарихта қалған. берілген.
С.В. Гуденко Е.С. Чуйков
1938 – 1941 жылдары жапон және фин
соғысында көрсеткен ерліктері үшін
Кеңес Одағының Батыры атанды

В.К.Булавский Г.С. Пулькин

Ұлы Отан Одан кейінгі уақытта да
соғысы жылдарында 500- Кеңес Одағының Батыры
ге жуық қазақстандықтар атағын алған
Кеңес Одағының Батыры қазақстандықтар қатары
атанды. біршама өсті.
Бауыржан Момышұлы

Бауыржан Момышұлы (24 желтоқсан 1910 жыл - 10 маусым 1982 жыл) — Кеңес
одағының батыры, жазушы, Екінші дүниежүзілік соғыстың даңқты жауынгері, әскери
қолбасшы, стратег және тактик.

Батыс майданындағы 16 армияның 316 (1941 жылдың қарашасынан бастап 8-
гвардиялық Қызылту атқыштар дивизиясы 1073 атқыштар полкінің (1941 жылдың
қарашасынан 19 Гвардия полкі) және батальон командирі. Ұлы Отан
соғысына генерал-майор И.В. Панфилов басқарған әйгілі дивизиясының
құрамында 1941 жылдың қыркүйек айынан бастап қатысты. Батальон командирі
ретінде аға лейтенант Бауыржан Момышұлы Мәскеу үшін шайқаста 207 рет ұрысқа
қатысты.

1941 жылдың 16-18 қараша күндері вермахтың Мәскеу бағытында екінші мәрте жасаған
жорығы кезінде аға лейтенант Момышұлы басқарған батальон дивизиядан қашықта,
Матронино деревнясының жанында Волоколамск тасжолында асқан ерлікпен ұрыс
жүргізді. Білікті комбаттың басшылығы арқасында 3 күн бойы фашистер шабуылын
тойтарып, батальон үлкен шығынсыз, ұрысқа қабілетті жағдайда қоршаудан шығады
Жәнібек Ақатұлы Елеуісов(1925
жылы туған, Ресей, Алтай
Республикасы, Усть-
Кан ауданы,Тұрат ауылы) - 2-
дүниежүзілік соғысқа қатысушы,
қатардағы жауынгер,
пулеметшілер бөлімшесінің
командирі.

Елеуісов жаудың 5 әскерін
жойды.
Ол Десна, Днепр және Пр
18 жастағы қазақтар Жәнібек ипять өзендерінен өтудегі
арасындағы ең жас Ақатұлы жойқын ұрыстарда ерекше
батыр көзге түсті. Елеуісов
Елеуісов алғашқылардың бірі
болып плацдармды
құтқаруға жағдай жасады.

Осындай ерліктері үшін
Елеуісовке КСРО Жоғарғы Кеңесі
Төралқасының Жарлығымен
Кеңес Одағыныц Батыры атағы
берілді (16.10.1943).
Елеуісов 1946 жылы запасқа
шықты. Атырау облысы ДОСААФ
(Армия, авиация және флотқа
көмек көрсетудің ерікті қоғамы)
комитетінде спорттық-атқыштар
клубының бастығы болып қызмет
істеген.
Фотогалерея

Талғат
Жақыпбекұлы
Бигелдинов

Сергей
Данилович
Луганский

Бауыржан
Момышұлы
Қорытынды

Өткен азапты жолдың ауыр сабақтарын халық ешқашан да ұмытпайды. Оның ауыр
сабақтары біздің санамызға ұялап, қазіргі ұрпақтарды ерлікке, қырағылыққа
баулып, жарқын болашағымызды қорғауға әрдайым дайын тұруға шақырады. Ұлы
Отан соғысы Кеңес Одағы тұсындағы талай ақын-жыршылар шығармашылығына
арқау болды. Мұның ішінде ел мен жерде жүріп, жеңіске тілектес болған
қаламгерлер да, аласапыран майданда қан кешіп жүріп Отанын, халқын жырлаған
ақындар айтарлықтай болды. Мен енді эссемді қорытындылай келе, Сырбай
Мәуленовтің «Соғыстан қайтқан солдаттар» атты өлең жолдарымен тәмамдағым
келеді:
Жаутаңдап қарап дала тұр,
Көз жасын сүртіп жаңа бір.
Хабарсыз ұлын сұрауға,
Жолыңды тосып ана жүр.
Қанша үйдің ұрлап адамын,
Қанша үйде сөніп қалды оттар.
Көрдің бе ұлын ананың,
Соғыстан қайтқан солдаттар?
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. ҚозыбаевМ., Нұрпейіс К., Жүкешев Қ., -2009 ж.
2. Қазақстан тарихы «Очерктер» Алматы «Дәуір» баспасы
1994 ж.
3. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. Бес томдық.
1-5 томдар. Алматы: «Атамұра», 1996, 1998, 2002, 2010.
4. https://e-history.kz/
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Англияның әйел премьер - министрі

Отбасындағы қыз тәрбиесі

XXI ғасыр көшбасшысы, 8-9 сынып

Майдандағы әйелдер

Қазақ тілі пәнінен сұрақ

Рейхстагқа шабуыл жасап, жеңіске жеттік

ХХІ ғасыр көшбасшысы интеллектуалды ойыны

Кеңес өкіметі кезеңіндегі арулар бейнесі

ҚҰРМАНҒАЗЫ САҒЫРБАЙҰЛЫ

Ыбырай Алтынсарин туралы

Пәндер