Экономикалық тиімді мемлекет

Презентация қосу

М.Х:Дулати атындағы Тараз Өңірлік
Университеті
“ҚР және шетелдегі экономиканы мемлекеттік
реттеудің ерекшеліктері”

Орындаған:Алдаберген Ұлбосын Ерғалиқызы
Мамандық: Информатика
Қабылдаған:Калдыгозова Меруерт Аширбаевна
ЖОСПАР

I КІРІСПЕ
II НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ҚР экономикасын мемлекеттік реттеу
2. Экономикалық тиімді мемлекет.(Америкалық тәжірибе)
3. Франциядағы экономиканы мемлекеттік реттеудің ерекшеліктері
III ҚОРЫТЫНДЫ
IV ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Экономиканы мемлкеттік реттеуде мемлекеттің рөлі оның
экономикалық процестерді реттей алатын қабілеті экономика мен саясатың
байланыстыратын экономикалық саясаттың жасалуына тәуелді болады.
Экономикалық саясат дегеніміз экономикалық реттеудің шоғырланған мағынасын
береді. Экономикалық заңдардың дамуын адамзат қоғамы саясатты қолдану
арқылы жүзеге асырады. Мемлекет қоғамның жемісі болып табылады және ол
ылғи да рететуді қажет етеді.
Қазақстан Рсепубликасының өз егемендігін алып, жаңадан анрықтық қатынастарға өтіп,
дамудың нарықтық жолына түсуіне байланысты елдегі мемлекеттік ретттеудің мақсаты мен
бағыттары өзгеріп, экономиканы мемлекеттік рететудің жаңа формалары мен әдістерін дамытудың
қажеттігі туындады. Атап айтқанда, бастапқы жылдары елдің тұрақтылығын қамтамасыз ету,
мемлекеттік меншікті жекешелендіру, әлеуметтік саланы қолдау, экономикалық өсуді қамтамасыз
ету болып табылатын.
Ал бүгінгі еліміздің аяғынан нық тұра бастаған кезеңде экономиканы мемлекеттік рететудің
жаңа формалары мен әдістерін жүргізудің маңыздылығы туындап отыр. Ол әсіресе Қазақстанның
алдағы жылдары әлемнің ең дамыған 50 елінің қатарына қосылуға ұмтылған бағдарламалар мен
Жолдаулардың негізінде болып отыр. Сол себепті, Қазақстан үшін экономиканы мемлекеттік
реттеу мен қолдаудың, дамытудың әдіс-шараларын ендігі жерде дамыған елдердің экономиканы
реттеу мен ұлттық экономика үшін маңызды болып отырған салалар мен даму жолдарын
мемлекеттік рететудің рөлі орасан зор болып табылады.
Бүгінгі таңда біздің мемлекетіміздің өткір проблемасы оның экономикалық жүйедегі рөлі
болып табылады. Сондай – ақ маңызды проблема-өз нарығын дамыту және экономиканы
кеңейту. Біздің өз өнеркәсібіміз дамымағандықтан, менің ойымша, бұл мәселені тереңірек
зерттеген жөн. Және оны қалай шешуге болады?Бұл мәселе маған елдің экономикалық
жағдайына қарап қатты әсер етті.Барлық экономикалық жүйелерде мемлекет экономиканы
реттейді. Қазіргі нарықтық экономикадағы мұндай реттеу әкімшілік-командалық жүйеге
қарағанда әлдеқайда аз көлемде жүзеге асырылады. Дегенмен, мұнда мемлекеттің
экономикалық рөлі зор.Қазақстан экономикасында орталықтандырылған жоспарлауға үлкен
көңіл бөлінуде. Біздің экономикамыз негізінен нарықтық жүйе болып табылады. Сонымен
бірге, онда мемлекеттің экономикалық функциялары өте маңызды рөл атқарады.Мемлекеттің
экономикалық рөлін сандық түрде көрсету оңай емес. Қазіргі уақытта ұлттық өнімнің
шамамен 4/5 бөлігі нарықтық жүйемен қамтамасыз етіледі, ал қалған бөлігі мемлекет
қамқорлығымен өндіріледі. Бірақ өндірісті қаржыландырумен қатар, мемлекет экономиканың
жеке секторында табысты қайта бөлуді мақсат етіп, әлеуметтік сақтандыру мен әлеуметтік
қамсыздандырудың бірқатар бағдарламаларын жүзеге асырады. Статистика көрсеткендей,
салықтар мен мемлекеттік шығыстардың жалпы көлемі – тауарлар мен қызметтерді сатып
алуға және әлеуметтік бағдарламаларға – ұлттық өнімнің шамамен 1/3 бөлігін құрайды.
Сонымен, қоршаған ортаны қорғауға, жұмысшылардың денсаулығы мен еңбегін қорғауға,
тұтынушыларды қауіпті өнімдерден қорғауға, бос жұмыс орындарына тең қол жетімділікті
қамтамасыз етуге және белгілі бір салалардағы баға тәжірибесін бақылауға арналған көптеген
реттеуші шаралар.Мемлекет іс жүзінде экономикалық қызметтің барлық салаларына
қатысады. Мемлекеттің басқарудағы рөлі сөзсіз үлкен және жан-жақты. Таза капитализм
моделінен айырмашылығы, біздің экономикамыз аралас капитализм ретінде жақсы
сипатталады. Нарықтық жүйе негізінде жеке сектордың жұмыс істеуін мемлекеттік сектор
әртүрлі тәсілдермен өзгертеді.
ҚР экономикасын мемлекеттік реттеу

Қазақстан жағдайында Үкіметтің рөлін
бағалау өте қиын. Жоспарлау жүйесінен
нарықтық экономика деп аталатын жүйеге
көшу тым күрделі және өткір болды. Шын
мәнінде, ешкім қандай саясатты жүзеге
асыруды білмеді және реформация
әрдайым сәтті эксперименттерден алыс
болды. Әрине, тәртіпті түсіну керек. Кез-
келген әрекетті міндеттер мен нәтижелер
тұрғысынан бағалау ұсынылады. Алайда,
нәтижелер өкінішті, асыл мақсаттарға ие
бола отырып, көптеген реформалар
экономикалық тұрғыдан негізсіз немесе
кеш болды.
Сонымен, Қазіргі Қазақстан жағдайында экономиканы басқарудағы мемлекеттің
рөлін жандандыру басты мәнге ие болады. Елдің одан әрі дамуы, оның ауыр
қоғамдық дағдарыстан шығу мүмкіндігі, әлеуметтік – экономикалық
реформалардың тағдыры, экономиканың серпінді және тиімді өсуін және
халықтың әл-ауқатының лайықты деңгейін қамтамасыз ететін экономикалық
жүйені құру перспективалары көп жағдайда осыған байланысты. Мемлекеттің
рөлі мен функцияларының Елеулі өзгерістерімен байланысты әлемдік дамудың
жалпы үрдістерін де, сондай-ақ еліміздің өзіндік ерекшеліктерін, оның дәстүрлері
мен қазіргі бастапқы жағдайларын да назарға алу маңызды.Қазақстанның ұлттық
экономикалық мүдделері, қазіргі трансформациялық кезеңнің күрделі
проблемалары, Әлеуметтік және экономикалық қауіпсіздік қатерлерінің
алдын алу міндеттері – мұның бәрі әзірленіп жатқан
әлеуметтік – экономикалық даму стратегиясының басым мәнін,
сондай-ақ реттеу экономикасын мемлекеттік басқару жүйесін
баптау және оны іске асыру қажеттілігін айқындап береді.
Жаңа әлеуметтік – экономикалық стратегияның мәні мен
реформалау тұжырымдамасының өзегі – өндірістің жаңа
технологиялық тәсілін және мемлекеттің елеулі реттеуші
рөлі жағдайында көп салалы, әлеуметтік бағдарланған,
серпінді нарықтық экономиканы қалыптастыру негізінде
халықтың өмір сүру сапасы мен мекендеу ортасының
қазіргі заманғы сипаттамалары бар постиндустриалды
типтегі қоғамның өз нұсқасына Қазақстанның біртіндеп,
кезең-кезеңмен көшуінде.
АҚШ-тағы орташа отбасының табысы 1999 жылы 47500 АҚШ долларын құрады
(2;1172). Канадада отбасының жылдық табысы 54583 канадалық долларды құрады,
бұл сатып алу қабілетінің тепе-теңдігіне сәйкес американдық долларға 43666
долларды құрайды. Екі елде де әйелдер толық уақытты жұмыс істейді, ерлерге
қарағанда 27% аз ақша табады. АҚШ-та жан басына шаққандағы табыс әртүрлі
ұлттық топтарда айтарлықтай өзгереді. Табыс 24400-ден өзгерді(шамамен 2000usd /
ай.) азиялықтар үшін 19000 және қара халық үшін 13000 АҚШ доллары.

АҚШ пен Канада білікті иммигранттарды тартады. АҚШ-тағы орташа өмір сүру
ұзақтығы-78 жас (ерлер) және 81 жас (әйелдер). Жапонияда ерлердің орташа өмір
сүру ұзақтығы – 77,6 жас, әйелдер-84,6 жас (Бұл құндылықтар әлемдегі ең жоғары).
Ел тез "қартаюда" және халықтың құрылымы әлемдегі ең көне елдердің біріне
айналуда.
АҚШ-тағы экономиканы мемлекеттік реттеу жүйесі көптеген байланыстардан тұрады:

• федералды үкіметтің реттеуші механизмі;
• мемлекеттік және жергілікті басқару механизмі;
• экономикалық реттеудің мемлекеттік құралдары (федералды бюджет, салық жүйесі,
ақша-кредит саясатының механизмі);
• экономиканың әртүрлі салаларының қызметін Әкімшілік-құқықтық реттеу аппараты.
• АҚШ экономикасын мемлекеттік реттеудің маңызды құралы-мемлекеттік
(федералды) бюджет. Үкімет бюджеттік және салықтық реттеуді, ең алдымен,
дағдарыс құбылыстарының ауырлығын тегістеу және экономикалық өсу қарқынын
қолдау үшін ынталандыру үшін қолданады.

АҚШ-тың мемлекеттік қаржы жүйесі мемлекеттік биліктің үш сатылы ұйымын
көрсетеді. Тиісінше, қаржылық құрылымның үш деңгейі бар: федералды бюджет,
мемлекеттік және жергілікті бюджеттер. Федералды шығындар ұлттық шығындардың
шамамен 60% құрайды. Мемлекеттік шығыстардың шамамен 40% - ы мемлекеттік
бюджеттер мен жергілікті үкіметтер арқылы жүзеге асырылады.

Қазіргі уақытта АҚШ-та ғылымның қазіргі деңгейіне негізделген экономика құру
мақсатында мемлекеттің экономикалық рөлі артып келеді. Ол үшін ғалымдарға,
инженерлерге қаржылық көмек көрсетіледі, жаңа технологиялар саласындағы
шығындар өсуде.
Үкімет елде техникалық білім мен жаңа техниканың таралуына жәрдемдеседі. АҚШ-та шамамен 350
мың болатын шағын кәсіпорындарға баса назар аударылады. АҚШ-тың көптеген ғалымдары жаңа
идеяларды іздеумен айналысатын ұйымдарға қолдау көрсеткен дұрыс деп санайды, өйткені бұл
технологиядағы жетістіктер, жаңа өнертабыстар мен ашылулар экономиканың өсуіне әкелуі мүмкін.

АҚШ-тағы салық жүйесін өзгерту жеке капиталды ҒЗТКЖ саласына ынталандыруға және
өнеркәсіптік кәсіпорындарды қайта жарақтандыруға бағытталған.

АҚШ-тың салық жүйесі тікелей және жанама салықтарды (акциздерді) қамтиды. Барлық
деңгейлерде: жеке табыс салығы, корпорациялардың пайдасына салынатын салық, әлеуметтік
сақтандыру қорларына салынатын салықтар мен жарналар, мұрагерлік және сыйға тартылатын
салықтар, Акциздер, кедендік баждар алынады. Штаттар мен жергілікті басқару органдары бөлшек
сауда салықтарын, жылжымалы және жылжымайтын мүлік салықтарын алады. Жеңілдікті салық
салу қолданылады.

АҚШ-та несие жүйесі дамыған. Оның негізгі мемлекеттік компоненті-АҚШ-тың Орталық Банкі
ретінде қызмет ететін Федералды резервтік жүйе. ФРЖ мемлекеттің несие-ақша саясатын жүзеге
асырады, несие және ақша айналымы саласы арқылы экономикаға әсер етеді.
Еңбек нарығы.
АҚШ-тағы еңбек нарығы өзінің жоғары ұтқырлығымен ерекшеленеді. Оған жоғары білімді және
жоғары ақы төленетін мамандар (ғалымдар, инженерлер, менеджерлер, бағдарламашылар),
сондай-ақ сауда, қоғамдық тамақтану және қала шаруашылығында қызмет көрсететін персонал
ретінде жұмыс істейтін білікті жұмыс күші үлкен сұранысқа ие. Бұл тенденция қызметкерлердің
жоғарыда аталған екі санаты арасындағы жалақы мен өмір сүру деңгейінің айырмашылығының
өсуіне байланысты.

Латын Америкасы мен Азия елдерінен заңсыз иммигранттар жұмыс істейтін қара еңбек нарығы
бар (соңғы есептеулер бойынша шамамен 11 миллион). АҚШ – тағы жұмыссыздық деңгейі
әлемдегі ең төменгі деңгейдің бірі-экономикалық белсенді халықтың шамамен 5,8-6%.

АҚШ-тағы еңбек нарығының тән белгілері әлемнің дамыған елдерінің ішіндегі ең жоғары жұмыс
уақыты, сондай-ақ әлемдегі ең жоғары Еңбек өнімділігі болып табылады.

АҚШ экономикасының құрылымы өзінің постиндустриалдылығымен ерекшеленеді. Ауыл
шаруашылығы саласында ЖІӨ-нің шамамен 2% - ы құрылады, ал өнеркәсіп ЖІӨ-нің 23% - ын
береді. Ал ЖІӨ-нің ең көп үлесі материалдық емес өндіріске тиесілі: қызмет көрсету саласы елдің
ЖІӨ-нің 75% - ын береді. Әлемнің дамыған елдерінің ішінде АҚШ өзінің индустриалды
дамуында іс жүзінде бәсекелестерге ие емес. ЖІӨ өндіру құрылымында АҚШ-қа қарағанда
қызмет көрсету саласы Нидерландыда (78%), Израильде (81%) және Гонконгта(83%) ғана
байқалады.
Франциядағы экономиканы мемлекеттік реттеудің ерекшелі

Батыс Еуропаның барлық елдерінің ішінде
Франциядағы экономиканы мемлекеттік реттеу ең дамыған. Оның
көрінуінің маңызды нысаны жоспарлау болып табылады.

Француз жоспарлау жүйесі нарықтық экономиканың
өзіндік өнімі болып табылады. Стратегиялық жоспарлар мен ағымдағы болжамдарды
қалыптастырумен тікелей премьер-министрге бағынатын жоспар бойынша бас
комиссариат айналысады.
Франциядағы экономиканы мемлекеттік реттеу бағаны бақылау, салық жүйесі, несиелік
және ақшалай реттеу, жалақыны бақылау, жеделдетілген амортизация саясаты және басқа
әдістер арқылы жүзеге асырылады.
Мемлекет бағаны басқаруды үш факторды ескере отырып жүзеге асырады: инфляция
динамикасы, нарықта бәсекелестіктің болуы немесе болмауы және тауарлар мен
қызметтердің әлеуметтік маңызы.
Мемлекет монополиялық сатушылар шығаратын немесе тұтынушылардың нұсқаларын
жеткілікті таңдауы болмаған кезде тауарлар мен қызметтердің бағаларын реттейді.
Франциядағы экономикалық дамуды мемлекеттік реттеу жүйесіндегі орталық орынды салық жүйесі
алады. Францияның салық жүйесі салықтарды орталық және жергілікті бюджеттерге түсімдерге қатаң
бөлуді қарастырады. Негізгі салықтарға мыналар жатады: жеке тұлғалардан алынатын прогрессивті
табыс салығы, пайдаға, қосылған құнға салынатын салық және акциздік сипаттағы салықтар (мұнай
өнімдеріне, темекіге және т. б.).)

Франция бойынша салық саясаты даму қарқынын, салалық құрылымның прогрессивтілігін, өңірлердің
экономикалық жағдайын, инфляция деңгейін, жұмыссыздықты және өзге де факторларды ескереді.

Францияда бәсекелестікті дамытуға ерекше мән беріледі. Мемлекеттің рөлі шағын кәсіпорындар
құруды ынталандыруда көрінеді.

Шағын кәсіпорындардың көпшілігі өз қызметінің инновациялық сипатына байланысты жоғары
тәуекел режимінде жұмыс істейді. Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, жаңадан құрылған шағын
кәсіпорындардың 90% - ы алғашқы бес жыл ішінде "күйіп кетеді". Сондықтан бизнестің шағын
нысандарын жедел дамыту үшін мемлекет тарапынан экономикалық көмек талап етіледі.

Франциядағы шағын бизнеске мемлекеттік жәрдемдесудің негізгі нысандары ұзақ мерзімді және қысқа
мерзімді қарыздар алуға көмек көрсету, салықтық жеңілдіктер беру, кепілдіктер жүйесін дамыту және
кредиттерді сақтандыру, коммерциялық ақпаратпен қамтамасыз ету, толық банкроттықтың алдын алу
бойынша заңнамалық кепілдіктер белгілеу, шағын кәсіпорындардың қызметін үйлестіру үшін
мамандар бөлу, басқарушы персоналдың біліктілігін арттыру болып табылады.
Франциядағы экономиканы мемлекеттік реттеу тәжірибесін талдау және жалпылау бұл
жерде қолданылатын кейбір экономикалық құралдарды біздің елде қолданған жөн деген
қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Бұл, ең алдымен, жоспарлау тәсілдері. Шағын
кәсіпорындардың дамуын ынталандыру, бағаны бақылау тетіктері.

Франция экономикасы, басқа индустриалды дамыған капиталистік елдер сияқты, еркін
кәсіпкерлік пен сауда принципіне негізделген.

Еркін баға белгілеу принципіне қарамастан, Франциядағы мемлекет кейбір тауарлар мен
қызметтердің бағаларын тікелей реттей алады: ауылшаруашылық өнімдері, газ, электр
энергиясы, көлік қызметтері.
Кейбір француз экономистерінің пікірінше, бағаның құлдырауының басты кемшілігі-
инвестициялау мен бюрократизацияның өсуі, сонымен қатар бағаны бақылау нарықты
икемсіз етеді.

Бағаны бақылау капиталдың басқа елдерге құйылуына әкелуі
мүмкін, мұнда инвестицияланған капиталдың бірлігіне көп
пайда алу мүмкіндігі бар.
Нарықтық экономикадағы баға белгілеуге кез-келген
әкімшілік араласу баға белгілеу заңдарының бұзылуына әкеледі.
Сонымен, бағаның құлдырауы, айналымдағы қайшылықтарды
біраз уақытқа жойып, өндіріс саласындағы қайшылықтарды
тудырады.
2015 жылға дейінгі экономикалық даму, ең алдымен, Батыс Еуропа аймағының жалпы даму
тенденцияларына сәйкес келеді. Атап айтқанда, осы кезеңдегі орташа жылдық өсу қарқыны
Францияда кем дегенде 2,4-2,6% аралығында өзгеруі керек. Францияның қажетті өсу қарқынын
қамтамасыз ету үшін экспорт пен ішкі сұраныс динамикасының ең болмағанда қазіргі көрсеткіштерін
(ең алдымен жеке тұтыну мен инвестициялар) сақтау қажет. Бұл ел алдына әлемдік сұранысқа
неғұрлым белсенді бейімделу міндетін қояды, онда озық ғылымды қажетсінетін өнімнің мәні
артатыны анық. Осы уақытта Франция артта қалды. Ұлттық экспортта машиналар мен жабдықтардың
үлесі шамамен 48% құрайды, бұл, мысалы, АҚШ немесе Германиядан айтарлықтай аз.
Неғұрлым барабар заманауи кезеңіне айналуы тиіс банк жүйесі, оның тағы тән болмауы арасында
тығыз байланыс финансистами және промышленниками, өзіне тән мысалы, Германия үшін.
Еңбек нарығын реттеу үлкен маңызға ие. Егер еңбек нарығы икемді бола бастаса, онда Франциядағы
жұмыссыздық АҚШ-тағы сияқты, яғни жұмыспен қамтуды арттыру арқылы, кем дегенде, қызмет
көрсету саласының жеке секторында шешіле бастайды. Бұл жеке тұтынудың жоғары деңгейінде
сақталуына және онымен байланысты барлық қаржылық және психологиялық компоненттердің оң
динамикасына ықпал етеді, бұл ішкі сұраныстың қажетті қарқынын қамтамасыз етеді.
ІІІ ҚОРЫТЫНДЫ

Шет елдердегі экономиканы мемлекеттік реттеу тәжірибесін
талдау экономиканың дамуы үшін Инвестициялық саясат маңызды
рөл атқарады деген қорытындыға әкеледі. Сондай-ақ шетелдік
тәжірибе азаматтардың әл-ауқаты (халықтың тұрмыс деңгейі мен
сапасы) экономикаға негізделгенін және оның дамуымен, еңбек
белсенділігінің өсуіне және жаңа технологиялар мен техниканы
енгізу есебінен мақсатты қызмет пен еңбек өнімділігін арттыру
есебінен оның тиімділігінің артуына негізделгенін көрнекі түрде
көрсетеді.Әлеуметтік-экономикалық дамудағы көшбасшы
елдердегі мемлекеттік реттеу тәжірибесі әлеуметтік бағдарланған
экономика жолына түскен басқа елдер үшін сөзсіз қызығушылық
тудырады.
IV ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Анохин Л. М. Теоретические подходы к анализу государственного регулирования
экономики // Известия Томского политехнического университета. - 2010. - № 6. - С.
113-116.
2. Вадейко Е. И. Государственное регулирование рыночной экономики // Вестник
Московского государственного университета леса - Лесной вестник. - 2010. - № 4. -
С. 20-25.
3. Мищенко В. В. Государственное регулирование и планирование национальной
экономики. Учебное пособие /Мищенко В. В. - М.: Инфра-М, 2003 - 265с.

4. Новосельцева Г.Б. Трансформация государственного регулирования в современных
условиях. – М.: Экономические науки, 2009.
5. Интернет желісі

Ұқсас жұмыстар

Экономиканы мемлекеттік реттеудің құралдары

Баға жане баға жасау жайлы

Экологиялық функция

Баға жасау методологиясы

Әлеуметтік қолдау арқылы әлеуметтік - экономикалық дамыту

Мемлекет және пайда болу теориялары

Қазақстан –әлем мойындаған ел

Қазақстанның ТМД, АҚШ, Еуропа елдерімен экономикалық байланыстары

Әлем елдері экономикасы

Экономикалық жүйе

Пәндер