Сүйек тінінің көмірсулары

Презентация қосу

Сүйек тінінің
көмірсулары
Орындаған: Аманбай Аида
Факультет:Жалпы медицина
Қабылдаған:Тулеева Г.Т.
Жоспар
Сүйек тінінің көмірсулары және
биологиялық ролі.
Көмірсулар метаболизмі.
Көмірсулар алмасуы.
Гликогеннің синтезделуі туралы
жалпы түсінік қалыптастыру.
Сүйек тінінің құрамының ерекшеліктері

› Жасушалардың саны өте аз.
› Коллагеннің мөлшері өте көп (органикалық заттардың 95%
құрайды).
› Коллагеннің талшықтары өте тығыз, жоғары дәрежедегі
тәртіппен орналасады.
› Коллагеннің құрамында оксипролин, лизин мен оксилизин көп,
оларға фосфаттар қосылып, кристаллизация орталығын
түзеді, ізінше гидроксилапатиттер түзіледі.
› Коллагеннің құрамында фосфаттың мөлшері көп, олар
серинмен байланысқан, осындай фосфаттарға Са2+ иондары
қосылып, кристаллизация орталығын түзеді, ізінше
гидроксилапатиттер түзіледі.
› Минералды тұздар (әсіресе Са-дің) өте көп.
Сүйек тінінің жасушалары

› Остеобласттар- коллаген, ГАГ, ферменттерді түзеді.
› Остеоциттер- остеобласттардан түзіледі, қызметі ұқсас.
› Остеокласстар- СТ-нің жасушааралық затын ыдыратады
(митохондриялар, лизосомалар көп).
Сүйек тіні көмірсулары
Сүйек тініндегі көмірсулар жасуша ішінде және
жасушадан тыс локализацияланған.
Жасушаішілік көмірсулар гликоген, ал
жасушадан тыс – гликозаминогликандар.
Гликоген және глюкоза негізінен энергетикалық
функцияны орындайды және глюкозаның
ыдырауы АТФ, минералдану үшін қолданылады.
Остеобласттар адам жасының ұлғаюымен сүйек
тініндегі гликогеннің құрамы бір грамм тіндерге
15-20 мг-ден 5-10 мг-ға дейін төмендейді. жас
жасушаларда гликолиз арқылы 60% АТФ, ал
ескілерінде - 85% қалыптасады. Остеоциттерде
гликоген жоқ (немесе іздер) және бәрі АТФ
гликолизге байланысты алынады.
Остеоцит
Остеоциттер -сүйек жасушалары. Бұлар санына
қарай сүйек ұлпасының дефинитивті клеткалары,
бөлінуге деген қасиетінен айрылған.
Остеоциттердің компакті үлкен ядро және әлcіз
базафильді цитаплазмасы бар. Органеллалары әлсіз
дамыған жасуша центриом жасушада табылмаған.
Сүйек клеткалары сүйек беткейлерінде немесе
лакуналарда
жатады және де остециттің контурын
қайталайды. Беткейлердің ұзындығы 22-55 мкм, ені
6-14 мкм дейін өзгеріп отырады. Сүйек беткейлерінің
каналдары ұлпалық сұйықтықпен толтырылған.
Остеоциттер мен қан арнасында зат алмасу ұлпалық
сұйықтық арқылы жүзеге асады.
Остеобласт
Бұлар жас жасушалар, сүйек ұлпасын құрайды.
Қалыптасқан сүйектер сүйекүстінің (надкостница) терең
қатпарларында және травмадан кейін регенерация
жүрген сүйек ұлпаларында кездеседі. Қалыптасып
жатқан сүйектің бүкіл беткейін үздіксіз қабатпен
қаптайды. Остеобласттар әр түрлі формада болады:
кубтәрізді, пирамидалық, бұрышты (углаватый). Оның
денесінің пішіні шамамен 15-20 мкм. Ядролары домалақ
немесе овальды формада, бір немесе бірнеше
ядрошықтан тұрады. Остеобласттардың
цитоплазмасында гранулалық эндоплазмалық тор,
митохондриялар және Гольджий жиынтығы жақсы
дамыған. Остеобласттар, остеоциттер сияқты
бөлінбейтін клеткаларға айналады.
Остеокласт
Бұл клеткалардың табиғаты гематогенді,
шеміршек пен сүйекті бұзу қабілеті бар. Олардың
диаметрі 90 мкм және одан үлкен дәрежеге дейін
жетеді. Оларда үш бірнеше ядро болады.
Цитоплазмасы әлсіз базафильді, кейде оксифильді
остеокласттар өзінің қоршаған ортасына СО2
бөледі, ал карбоангидраза ферменті
қышқылдардың (Н2 СО3) қалыптасуына
әкеледі. Ол сүйектің органикалық матрицасын
және кальций тұздарын ерітеді. Остеокласт
митохондрия мен лизосомаларға бай. Грануналық
эндоплазмалық тор нашар дамыған. Остеокласт
сүйек затымен жанасқан жерде лакуна түзіледі.
Сүйек тінінің
функциялары
құрылымдық-тірек
механикалық қорғау
көптеген макро-және
микроэлементтерге арналған депо
ішкі ортаның қышқылдық-негіздік
тепе-теңдігін сақтау.
Сүйек құрамындағы көмірсу
Сүйек протеогдикандарының простетикалық топтарының
құрамы әртүрлі кезеңдерде дамып өзгереді. Жас сүйекте
гиалуронат, жетілген сүйекте сульфат
гликозоаминогликандар (ГАГ) (хондроитин және
кератансульфаттар) көбірек. Полианионды сульфат
топтары Са2+ - ны белсенді түрде байланыстырады , оның
депосын жасайды. ГАГ-тың жойылуы Ca2 +
байланыстыруды азайту үшін, ал синтезді белсендіру Ca2
+ және сүйектің дамуының белгілі бір кезеңдері
минералдануға ықпал етеді.Гликозаминогликандардың
ішінде ең көбі хондроитин сульфат,олардың ішінде
хондроитин -4-сульфат және
кератансульфаттаркөптеу.Хондроитин сульфаттары (ХС)
және кератанульфаттар (КС) простетикалық топтар болып
табылады,жасушааралық матрицаның протеогликандары,
олардың КЛ1-мен байланысын қамтамасыз етеді.
Жас сүйек тінінде ГК мөлшері ХС-нан
басым болады, бірақ екі
гликозаминогликанның синтезі
протеогликандарды KL1-ге қосу және
дұрыс қалыптастыру үшін қажет
коллаген талшықтары. Осылайша,
гликозаминогликандардың байланысты
формалары KL1 талшықты құрылымын
тұрақтандыру және цементтеуді
қамтамасыз етеді. Еркін ГК полианион
қасиеттеріне байланысты катиондар
мен суды белсенді сіңіреді, сонымен
қатар су мен электролиттердің
алмасуын реттейді.
Көмірсулар алмасуы
Көмірсулардың аралық алмасуы ағзада көмірсулар түрлі
өзгерістерге ұшырайды, нәтижесінде энергия және
ыдыраудың соңғы өнімдері – сүт қышқылы, СО2 және Н2О
бөлінеді.
• Жасушадағы көмірсулардың өзгеру жолдары аэробты
және анаэробты тотығу жолдарымен жүреді.
• Анаэробты тотығу глюкоза ыдырауынан (гликолиз) да
гликогеннің ыдырауынан да (гликогенолиз) басталуы
мүмкін.
• Анаэробты гликолиз(гликогенолиз) үрдісін екі сатыға
бөлуге болады:
1. Дайындық кезеңі: глюкозадан екі молекула триоздың,
яғни фосфорлы эфирлердің түзілуі.
2. Гликолиттік тотығу-тотықсыздану реакциясы жүзеге
асады да, АТФ түзіледі.
Көмірсулар анаболизмі
Жасыл өсімдіктер, балдырлар, цианобактериялар су мен көмір қышқыл
газынан, күннің қуатының арқасында көмірсулар түзеді. Ол процесс
фотосинтез деп аталады.
6СО2 + 6Н2 О С6 Н12О6 + 6О2 фотосинтез
Фотосинтез :
Энергиясы төмен көміртек қосылысының тотыққан түрі күн сəулесінің
квант энергиясының əсерінен жоғары энергиялы көміртектің
тотықсызданған қосылысына айналады. Мұндай қосылыстарды адам мен
жануарлар (гетеротрофты ағзалар) көміртек жəне энергия көзі ретінде
пайдаланады.
Оттек молекуласы түзіледі, бұл процесс ауадағы бос оттектің жалғыз көзі.
Фотосинтездің екі фазасы болады: жарықта жүретін фаза жəне қараңғыда
жүретін фаза. Жарықта жүретін фаза үш процестен тұрады:
а) күн сəулесінің квант энергиясының əсерінен су молекуласының
ыдырауы: 224 n h v _ 2Н2 О 4Н+ + 4е + О2
ə) түзілген электрондар энергиясы өте жоғары, ол энергия АДФ-тың
фосфорилденіп АТФ-ке айналу реакциясына жұмсалады.
б) электрондар энергиясының бір жартысы НАДФ+ -ты
тотықсыздандыру реакциясына жұмсалады.
Қараңғыда жүретін процесс көмір қышқыл газының (СО2 ) көмірсуларға
айналуы:
12НАДФН·Н+ 6СО2 С6 Н12О6 18АТФ
Гликоген
Гликоген ((С6 Н10О5 )n )- полисахаридтердің глюкозаға оңай
айналатын қор ретінде жинақталған түрі. Гликогеннің
молекуласының өте бұтақталып келуі ферменттердің əсер етуіне
қолайлы жағдай жасайды, яғни бұтақталу неғұрлым көп болса,
соғұрлым глюкоза оңай бөлініп шығады. Міне, сондықтан барлық
молекуладағы глюкозаның 8-10% бір уақытта бөлініп шыға алады.
Бұлшық еттің жұмысы кезінде АТФ-тың қажеттілігі 100-ден 1000
есеге (1минут ішінде) артады. Сондықтан гликогеннің бұтақты
құрылысы өте ыңғайлы болады. Бұлшық еттегі гликогеннің
концентрациясы 1%-дық ерітіндіге тең болса, бауырда 5%-дық
ерітіндіге тең, дегенмен бұлшық еттің жалпы массасы, бауырдың
жалпы массасына қарағанда əлдеқайда көп болғандықтан, ондағы
гликогеннің абсолюттік салмағы бауырдағы гликогенге қарағанда
əлдеқайда көп болады. Гликогеннің түзілуі мен ыдырауы əртүрлі
метаболиттік жолдармен жүретін қарама-қарсы процесс. Осы екі
процестің арқасында қандағы глюкозаның мөлшері қалыпты бір
мөлшерде болады, артық глюкоза қор ретінде жинақталып,
бауырдағы гликогеннің синтезіне жұмсалады.
Гликогеногенез-гликоген
түзілуі
Эритроциттерден басқа барлық
жасушаларда гликоген түзіледі.
Əсіресе,
активті түрде сүйек бұлшық еті мен
бауырда жүреді.
Глюкозо – 1фосфат + УТФ УДФ – глюкоза + пирофосфат
УДФ – глюкоза + (С6 Н10О5 )n- УДФ + (С6 Н10О5 )n
гликоген
АТФ молекуласы бос глюкозаны фосфорилдеу
реакциясына жұмсалады, нəтижесінде глюкозо-6-
фосфат пайда болады. Бұл реакция - гликолиздегі
бірінші реакция. Фосфорилдеу реакциясын бұлшық
етте - гексокиназа, ал бауырда - глюкокиназа
ферменттері катализдейді.
Екінші реакция - глюкозо-6-фосфаттың глюкоза-1-
фосфатқа айналып, изомерленуі. Реакцияны
фосфоглюкомутаза ферменті катализдейді.
Пайда болған глюкоза-1-фосфат гликоген синтезіне
қа тысады, бірақ алдын ала ол УТФ-мен
реакцияласады да, УДФ-глюкоза түзеді, катализдейтін
фермент глюкоза-1-фосфа тури динт ранс фераза
(УДФГ-пирофосфорилазаның екінші аты). Бұл реак
цияны ашқан аргентин биохимигі Л. Лелуар Нобель
сый лығын алды.
Гликогеннің түзілуі. УДФ-глюкозадан глюкоза
қалдығы гликоген молекуласына ауысады.
Катализдейтін фермент гликогенсинтаза.
Гликогеннің ыдырауы
Гликолиз гликогеннен басталса,
процесс гликогенолиз деп аталады.
Глюкозаның қандағы
концентрациясының сəл болса да
төмендеуі немесе бұлшықеттердің
активті жұмыс істеуі бауырдағы
гликогеннің ыдырауына себеп болады.
Гликогеннің ыдырауына қатысатын
бірінші жəне ең маңызды фермент
гликогенфосфорилаза.

Ұқсас жұмыстар

Остеон қан тамырлары

Шеміршек тіні

Сүйек тіні

Балалық шақта бұлшықет тінінің құрылымы

Тірек-қимыл жүйесінің жасқа сай ерекшеліктері

СҮЙЕК ҰЛПАЛАРЫНЫҢ РЕГЕНЕРАЦИЯСЫ

Жүйке тінінің жасушаларынын биохимиялық сипаттамасы

Жүйке тінінің биохимиясы

Физиологиялық және жарақаттан кейінгі регенерациясы

Қанқалық тіндер жасқа байланысты өзгерістері

Пәндер