Ірі - қара телязиозын және жылқы спируратозын балау

Презентация қосу

Тақырыбы: Ірі-қара телязиозын және жылқы спируратозын балау

Орындаған:
Тексерген:.
.
Телязиоз - iрi қараның көзiнде паразиттiк тiршiлiк ететiн жұмыр құрттар
тудыратын гельминтоз.
Тек бұтағы: Spirurata
Тұқымдасы: Thelaziidae
Туысы: Thelazia
Түрлері: Thelazia rhodesi
Th. gulosa
Th. skjabini
Ноғала кеңiнен тараған аурулардың бiрi, ол сиыр сүтiн кемiтедi, бұзаудың өсу
қарқынын тежейдi, дерт асқынғанда малдың көзi көрмей қалады.
Аталған спирураталар iрi қарадан басқа зубр, қодастан табылған.
Th.rhodesi (Desmarest,1827),
Th. Gulosa (Raillietet Henry,1910), Th.skrjabini (Erschow,1928)
еркегiнiң тұрқы 0,7-1,1 мл,
еркегiнiң тұрқы 0,5-0,9 см, еркегiнiң тұрқы 0,5-0,9 см,
ұрғашысыныкi 1,7-2,1 см.
ұрғашысыныкi 0,5-1,6 см. ұрғашысыныкi 1,1-1,9мл.
• Сыртқы сырт қабығы
• Денесiнiң сырт қабығы жылтыр. • Сырт қабығы жылтыр.
(кутикуласы) көлденең
қалыптасқан ирек • Ауыз қуысы дамыған, тостаған • Ауыз қуысы тар.
сызықшалармен көмкерiлген. тəрiздi. • Спикулалары тең.
• Ауыз қуысы өте кiшкентай. • Спикулалары тең емес. • Көз шарасының (ұясының) iшкi
• Спикулалары тең емес, ұзынды- • Көз шарасының (ұясының) iшкi жағында тереңiрек
қысқалы жағында тереңiрек орналасқан жас безiнiң
• Мал көзiнiң iшкi қабығы орналасқан жас безiнiң түтiкшелерiмен көз жəне кеңсiрiк
түтiкшелерiмен көз жəне кеңсiрiк қуысын жалғастыратын жасағар
қалтарыс қуысында, кiшкене
қуысын жалғастыратын жасағар өзегiнде күнелтедi
үшiншi қабығының астында
өзегiнде күнелтедi
мекендейдi.
Musca autumnalis Lordiphosa andalusiaca Fannia canicularis

Өсiп-өнуi:
Телязиоз қоздырғыштары биогельминттер;
Аралық иесi: сиыр шыбындары
Ақтық иесі: ірі қара мал
• Шыбындар көздiң • Шыбын ірі қара мал
жасын жалап-сору көзiне қонған сəтте,
арқылы құрт балаңқұрттары
балаңқұрттармен жəндiк тұмсығынан
залалданады. шығып, көздiң
• Личинкалар шыбын кiлегей қабығы
денесiнде 0,5-1 қуысына немесе жас
айдың iшiнде өсiп безiнiң түтiкшелерi-
жетiледi. не енедi.
• Жұқпалы сатысына • Мұнда олар 1-1,5 ай
жеткен өткен соң жынысы
балаңқұрттар жетiлген ересек
шыбынның басына құртқа айналып
ауысып бiрнеше ай, ал кейде
тұмсықтарына бiр жылға дейiн өмiр
енедi. сүредi.
Эпизоотологиясы.

Телязия құрттары елiмiздiң Солтүстiк өлкесiнен басқа жерлердiң
бəрiне тараған.
Телязия құртын сиырдан жылдың қай маусымында болсын табыла
бередi, бiрақ ауру жаз айларында көп кездеседi. Себебi жазда
қоздырғыштардың аралық иелерi шыбындар өте көп.
Жануар дерттi көбiнесе өрiсте жұқтырады, алайда телязиоз iрi қараны
қорада ұстағанда да байқалуы ықтимал.
Ал, жазғытұрым паразит тасымалдаушы шыбындарға инвазияны
жұқтырудың негiзгi көзi ауруға душар болған сақа мал. Өйткенi қыста
нематодалар мал организмiнде сақталып қалады.
Телязиоз мал жасын талғамайды. Бұл гельминтозға iрi қараның кəрi-
жасы бiрдей шалдығады, бiрақ бұзаулардың ауруы неғұрлым жiтi
түрде өтедi.
Аурудың өрбуi жете зерттелмеген.

1. Телязиялардың механикалық əсерiнен көздiң iшкi кiлегей жəне мүйiзген
қабығы қабынып, алдымен сарысулы (шырышты) коньюнктивит,
кератит пайда болады.
2. Көп ұзамай ағзаға зардапты микрофлора енедi. Соның салдарынан
патологиялық процесс бiртiндеп iрiңдi қабынуға ауысады.
• Бүлiнген мүйiзген қабығы күңгiрттенiп, көзi қарауытады, қабынған
коньюнктивi iсiп кетедi, қабақ ауырған көздi бiржола жабады.
• Мүйiзген қабығының əр тұсынан жарақаттар (эрозиялар) шығады, көз
бұршағы (хрусталик) да өзгерiске iлiнедi.
• Көздiң жараланған тұстарын дəнекер ұлпалар басып
алады, оның арты асқынған ноғалаға апарып соғады.
• Қарашығы зақымдалып, жануар су қараңғы болып қалады
Сырт белгiлерi.
• Аурудың бастапқы кезiнде жануардың көзi қан кернеуiнен (гиперемия) қызарып кетедi,
одан жас сорғалайды, кiлегей қабықтары мен қабағы iсiнедi, көзi қарығады, яғни мал
жарыққа қарай алмай көзiн жыпылықтата бередi.
• Бара-бара көз iрiңдейдi, iрiң көздiң бұрышында, кiрпiктерде қабыршақтанып қатып
қалады.
• Қабақтың iсiнуi соншалықты, тiптi көздi басып тастайды.
• 1-1,5 апта өтiсiмен мүйiзген қабықтың тұмандатқан əр жерiне жарақаттар пайда болады.
• Одан əрi жануар көзiн аша алмай, жүрiп-тұруға жасқаншақтайды.
• Əдетте дерт 5-8 жұмаға созылады, соңында көз алмасы шегiрейiп, мал мүлде көрмей
қалады.
• Ноғаламен ауырған сиырдың сүтi кемидi,
• Салмағы азаяды,
• Қаны төмендеп, арықтайды.
Диагностикалау:
Телязиозға диагноз қою үшiн жануардың көзiн жуып шайып, шайындының
iшiнен ересек құртты не оның личинкаларын iздестiрiп табу шарт. Ол үшiн көзi
жасаурап қызарып тұрған iрi қараны бөлiп алады да, құрттың бар-жоғын
тексередi.
Əуелi түлiктiң басын мықты шарбаққа не бағанаға байлап бекiтедi. Асау
бұзаутайыншаларды екi танауынан қысып ұстап бекiтуге болады.
Малдың басын бiр жағына сəл қисайтып жəне төмен қаратып, оның үстiңгi
жəне астыңғы қабақтарын сол қолдың саусақтарымен көтерiп ашады,
Ал оң қолмен үшiншi қабақ тұсынан көз ұсына 2-3 пайыздық бор
қышқылының ерiтiндiсi немесе басқа антисептикке толы резина
бүрiккiш ұштығын кiргiзедi де, сұйықтың қатты ағынымен жуып-шайып, бар
нематодаларды айдап шығады.
Көмекшi адам түбi қара түстi ыдысты (əдетте фотографиялық ыдыс) көз
астында тосып тұру керек.
Көздi шайып болғаннан соң шайындыдан ақшыл түстi жыбырлап
жүрген Th.rhodesi құрттарын көремiз.
Ал телязияның қалған екi түрi “тереңде” қоныс
тебуiне байланысты бұл əдiспен табылмайды. Бiрақ
олардың балаңқұрттарын iздестiруге болады.
Жас безiнен бөлiнiп аққан сұйықты жинап алып, оны
үлкейткiш əйнекше (лупа) микроскоп көмегiмен
тексередi.
Өлген малдарды зерттегенде жоғарғы көз қабағын
өзiне қарай тартып, iшiнен жас ағарын тауып алып,
кiшкене, жiңiшке, сүйiр қайшымен оны ұзынынан
тiледi, тiлiк арасынан жұмыр құрттарды табуға
болады. Немесе қайшының көмегiнсiз-ақ жасағарды
қолмен сығыңқырағанда да гельминттер шыға келедi.
Кейде көздiң жас безiн қандауыр пышақпен тiлiп
ажыратып, бөлек алды да, жеке ыдысқа салып жаяды.
Көп кешiкпей гельминттер су бетiне қалқып, соңынан
тұнып ыдыстың түбiне түсiп жиылады.
бор қышқылы лизол ихтиол Қабынған көздiң iшiн йодтың
су ерiтiндiсiмен жуады.
Емi: Ол үшiн 2 л суға 1 г
Алдымен көзге түскен бөгде заттарды алып тастау қиыршықты иодты, 1,5-2 г
керек. йодты калийдi ерiтедi.
Қабынған көздiң iшiн 2-3 % бор қышқылы, лизолдың
3 %-эмульсиясы, 3% ихтиол эмульсиясымен жуады
Жоғарыда көрсетiлген дəрiлермен
дегельминтизацияны 3 рет 2-3 күн жүргiзедi.
Аталған əдiстермен тек Th.rhodesi құрттарын ғана жуып шаюға болады, ал
паразиттiң қалған екi түрiне антигельминтиктер ешқандай əсер етпейдi. Оларға
қарсы тиiмдi дəрмектердiң бiрi дитразинцитрат. Оны бiр тəулiк аралатып 0,015 г/
кг мөлшерiнде мойын ортасынан сəл жоғары терi астына немесе бiр қайтара көз
шарасына ұясына құяды.
Х.С.Сатыбалдин (1971) галванокаутер құралын жəне онымен емдеу тəсiлiн
өндiрiске енгiздi. Кiшкене үшiншi қабақ безiн жəне жас бездерiн аталған аспап
ұштығымен күйдiрудi ұсынады
Жылқы спируратозы

Драшейоз Габронематоз

Тек тармағы: Spirurata
Тұқымдасы: Spiruridae
Түрлері: Draschea megastoma,
Habronema microstoma,
H. muscae
Жылқыдан басқа бұл нематоздарға есек, қашыр шалдығады.
Ересек гельминттер жануардың асқазанында тiршiлiк етiп, оны жаралайды, ал
олардың балаңқұрттары малдың өкпесi мен терiсiн зақымдауы мүмкiн
Draschea
Habronema microstoma megastoma H. muscae
Қоздырғышы ұсақ құрттар,
• ұзындығы 0,7-ден 2,5 см-ге дейiн,
• енi 0,55 мм.
• Түсi ақ, ауыз тесiгi төрт ерiнмен көмкерiлген, ауыз қуысы цилиндр тəрiздi.
Еркектерiнiң құйрық буылтығы жоқ, бiрақ бүйiрлерiнде екi қанатшалары жəне екi
тең емес спикуласы бар. Əдетте сол жақ спикуласы ұзын-жiңiшке, ал оң жақ
спикуласы қысқа-жуандау келедi.
Драшейаның ауыз ерiндерi айқын көрiнiп тұрса, ал габронемалардiкi аса көп
бiлiнбейдi.
H. microstoma құртының бəтегi дененiң артқы үшiншi бөлiгiнде орналасса,
гельминттiң қалған екi түрiнiң жыныс тесiгiалдыңғы бөлiгiнде ашылады.
Құрт жұмыртқасы сопақша не жартылай цилиндр сияқты, қабығы тым жұқа,
тұрқы 0,087 мм, iшiнде қалыптасқан балаңқұрттары бар.
Musca domestica Stomoxys calcitrans

Өсiп-өнуi
Ақтық иелерi-жылқы тектес жануарлар.
Аралық иелерi- үй шыбындары /Musca domestica/ жəне қара
шыбындар /Stomoxys calcitrans/.
1. Жылқы асқазанындағы құрт ұрғашылары көптеген
жұмыртқалар салады, олар түлiктiң нəжiсiне қосылып,
сыртқы ортаға шығады.
2. Сыртқы ортада нəжiстегi жұмыртқалармен шыбын
балаңқұрттары қоректенедi. Шыбынның личинкалары
бастапқы кезде қауызшаның iшiнде болып, кейiн ересек
шыбынға айналады да, ал оның денесiндегi паразит
балаңқұрттары 0,5 айдан кейiн жұқтыру дəрежесiне жетедi.
3. Жылқы гельминтозға əртүрлi жолдармен шалдығады.
• Шыбын мал танауының маңына қонған шақта, паразит
балаңқұрттары шыбынның тұмсығынан шығып тез
қимылдап, малдың ауызына кiредi, одан əрi азық немесе
сумен бiрге асқазанға барып түседi де 1,5-2 айдан кейiн өсiп,
жынысы жетiлген ересек құртқа айналады.
• Ал кейбiр жағдайда тыныс жолы арқылы өкпеге түсiп,
“габронема түйiнiн” түзедi.
• Егер де шыбын терi жарақатына қонса, онда “терi
габронемозы немесе драшейозы” пайда болады. Оларды
кейде “жазғы ойық немесе ойылым жаралар” деп те атайды.
Терi жарасы мен өкпеге түскен балаңқұрттар əрi қарай
дамуын тоқтатады.
Эпизоотологиясы

Драшейоз жəне габронематоз Қазақстанның
барлық жерiне тараған, əсiресе Оңтүстiк өңiрлерiнде жиi ұшырайды.
Қолда ұстаған қорадағы малдың бұл дертпен барлық жастағысы ауырады.
Олар бұл кеселге тек жазда, шыбын ұшқан мезгiлде
шалдығады.
Аурудың өрбуi жəне өлекседегi өзгерiстер.
Ең қауiптi құрт драшейа, ол қарынның кiлегейлi қабығы iшiнен бiрнеше iсiктердi
тудырады, олардың көлемi жаңғақ, кейде тауық жұмыртқасындай
болады. Iсiктердiң iшi көптеген дəнекер қалқаншалар мен бөлектенген
түтiкше жолдардан құралғандары байқалады. Ондағы сарғышсұрғылт
қою заттар арасынан жүздеген гельминттер табылады. Iсiктердiң
төбесiнде үңгiрлi тесiктер көрiнiп тұрады. Кейде iсiктер iрiңдеп,
қарынның тесiлiп кету қаупiн туғызады, құрсақ қуысының сiрi қабығы
қабынып, процесс зардапты перитонитке апарып соғады.
Габронемалар асқазанның кiлегей қабығына бекiнiп, оны жарақаттап,
қабындырады. Кейде ойылымдар пайда болады, ас қорыту бездерi семiп
кетедi. Нəтижесiнде қарынның қызметi бұзылады, қозғалу-жиырылу, сөлшырын шығару
қабiлетi нашарлайды.
Терiге енген габронема балаңқұрттары жаз бойы жазылмайтын iсiнген
жараларды тудырады, артынан олар ойылымға айналады.
Ал өкпедегi “габронема түйiнiнiң” үлкендiгi орман жаңғағына дейiн жетедi, iшi iрiңмен
балаңқұрттарға толы.
Сырт белгiлерi.
Дертке шалдыққан жылқыда гастроэнтерит, кейде түйнеу
белгiлерi байқалады.
“Жазғы ойылымдар” мал денесiнiң əр жерiнен
жаз айларында пайда болады.
Диагностика
1. Драшейоз бен габронемотозға диагноз қою үшiн И.П.Горшков (1944) əдiсiн
пайдалануға болады. Мұның негiзi ларвоскопиялық Берман тəсiлiнен туындайды.
• 200-300 г. жылқы нəжiсiн дəкеге орап воронкаға салады. Немесе сынама нəжiстi
воронканың iшiне орнатқан темiр не пластмассадан жасалған тесiктерi тар арнайы
тор үстiне қояды. Шүмегiн темiр қысқашпен қысып тастайды.
• Воронкаға қанжылым су құйып, 6-24 сағат тұндырады.
• Белгiленген уақыт өткен соң шүмектi ашып, тұнбадан шыны түтiкке құйып алып
центрифугамен 2-3 минут айналдырады,
• шөгiндiден микроскоп арқылы паразиттi iздестiредi.
• “Терi габронемотозын” анықтау үшiн ойылымдардан қырынды алып зерттейдi.
• Өлексенi жарып зерттегенде қарыннан үңгiрлi тесiктерi бар iсiктер
байқалады, оларды саусақпен қысып, iшiнен драшейа құрттарын шығаруға
болады.
• Габронемалар ағзаның кiлегей қабығынан табылады, өкпедегi
“түйiндерден” балаңқұрттар iздестiрiледi.
Емi

Қолданылатын дəрiлер иодтық су ерiтiндiсi, төртхлорлы
көмiртегi жəне күкiрттi көмiртек.
Иодтың су ерiтiндiсiн 4 мл-дей мөлшерiнде жылқыға танау-өңешке
түтiк арқылы құяды. Бiрақ жануарды емдеу алдында терi астына 0,2-0,3 г морфи
жiбередi.
Төртхлорлы көмiртегiнi сақа малға 40-50 мл есебiнде
түтiк көмегiмен iшкiзедi.
Күкiрттi көмiртек - жағымсыз иiстi, түссiз сұйық. Бұл дəрмектi
желатин капсуласымен 6 мл көлемiнде үш дүркiн бередi.

“Терi габронемозын” оташылдық тəсiлдермен емдейдi.
Назарларыңызға рахмет!!!

Ұқсас жұмыстар

Жануарлар пироплазмидоздары

Ішектердің түйілуі

Патанатомиялық өзгерістері

Жылқы нутталиозы

Жануарлар ішкі аурулары клиникалық балаумен пәні

Сарып (некробактериоз)

ТОПАЛАҢ ОНЫ БАЛАУ ӘДІСТЕРІ

Қарасан қоздырушысы

Малды тіркеу

Листериоз жіктелуі

Пәндер