Стресс туралы ілім

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
Қазақ Ұлттық Аграрлық университеті
СӨЖ
Тақырыбы:Клиникалық жұмыс жағдайында ұрыс-керіс және стресс пайда болуы

Орындаған:
Қабылдаған:
Стресс

Қатты күйзелу,абыржу,мөлшерден тыс ширақтылық
деген сияқты бірнеше мағынаны қамтитын жалпылама
сөзбен айтылған адам мен жануардың ерекше
күйі.Жеке ерекшеліктеріне,мінезіне,жоғарғы жүйке
әрекетінің типтеріен байланысты стресстің бірнеше
түрлері анықталады
Стресс туралы ілім
Ганс Сельемен негізі құралған қазіргі медицинаның ең басты бөлімдерінің
бірі.Ганс Селье 1926 жылы әр түрлі өзін нашар сезінумен зардап шегетін
аурулар туралы алғашқы бақылауын жазды.Бұндай аурулардың бәрінде тәбеттің
болмауы,бұлшық ет әлсіздігі,АҚҚ жоғарылауы,жетістікке талпынудың
жоғалуы сияқты өзгерістер байқалады.Ол оны дай ауру синдромы сияқты
белгіледі.Ол көптеген адамдар мен жануарлар ағзасында ауырған кезде біртекті
байқалатынын көрсетті:бүйрек үсті безінің қыртысындағы өзгеріс,лимфоидты
тіннің құлдырауы,асқазанның жаралануы.Ағза ішіндегі барлық мұндай
өзгерістердің жиынтығын сипаттау үшін ол күйзеліс түсінігін енгізді.Осыдан
кейін ол ұзақ жылдар бойы зерттеу медициналық және хирургия институтында
және кейіннен стресстің халықаралық иститутын болған.Монреальда жұмыс
істеді.1936жылы Г.Селье өзінің стресс туралы түсінігін құрастырған кішкене
статьясын жазды және бір мезгілде “Әр түрлі зақымдаушы себеппен
шақырылатын стресс” және “Жалпы бейімделу синдромы” және “Биологиялық
стресс синдромы” деген жаңа ұғымдарын енгізді.
Жедел стресте
қорғаныс
механизмдері
қысқа уақытты-
тек
тітіркенгіштік
әсер еткенде
қосылады.
Жедел

Стресс түрлері

Созылмалы

Созылмалы
стресте
организмге ұзақ
уақытта әсер
етеді.
Ұзақтайтын көтеріңкі көңіл күйде болуға
әкеледі,оның өзі организмге жақсы әсер
Жағымды етеді:иммунитет артады,аурулардың беті
стресс қайтады,адам мен жануар қуаныш
толысуын сезеді,өте жақсы көрінеді және
тамаша сезінеді.

Дағдылы қалыптан ұзақ уақытқа
Жағымсыз
шығарып тастайды және денсаулығына
стресс елеулі зиян келтіреді
Күйзеліске нелер түрткі болуы мүмкін?

Физикалық түрткілер: ыстық, суық, шу, от, жол қозғалысы,
зорлық – зомбылық, аурулар, жұмыс жағдайларының
нашарлығы және т.б.

Әлеуметтік түрткілер: қоғамдық, эконоикалық және
саясаттық; отбасылық; жұмыспен, мансаптылықпен
байланыстылар;
Отбасылық түрткілер: міндеттерді бөлу, қызғаншықтық,
құндылықтар жүйесіндегі өзгешелік, аурулар
Стресстің (күйзеліс) бірнеше сатылары болады.Олар:

Бірінші Екінші Үшінші (әлсіреу
(үрейлену сатысы) (қарсыласу сатысы) сатысы)
Қажу- шаршау жағдайының дамуымен бірге жүретін сезіну. Мөлшерден
артық әсердің нәтижесінде дамитын,уақытша жұмысқа қабілеттіліктің
төмендеуімен сипатталатын адамның физиологиялық жағдайы.
Қажу интеллектуалды еңбектің өнімі төмендеуімен,назардың
әлсіреуімен,ойлаудың кешеуілдеуімен сипатталады.
Физикалық
бұлшықет функциясының бұзылуымен: күштің,
жылдамдықтың, дәлдіктің, қозғалыстың
келісімділігі мен ырғақтылығы төмендеуімен
сипатталады.
Қажу

Психикалық
Бұл ойлау қажуының тұрақты психикалық күш түсумен,
үлкен жауапкершілік сезімімен ұштасқан кезінде
болады. Ересек балаларда психикалық өте қажу
шамадан тыс толқу және жауапкершіліктің әр тектілігі
кезінде болады.
Қажудың пайда болуы мен себептерін негізгі үш ұғыммен сипаттауға
болады:

Күш түсу:қажу бір немесе Жұмыс істеу қабілетінің Қайтымдылық: қажу
бернеше түрлі физикалық төмендеуі: қажу психикалық қайтымды, оның әсері
немесе психикалық күш жұмыс қабілетінің қысқаруына қайтымды сипатта
түсулер нәтижесі болып әкеледі. болады.
табылады.
Қауіп-қатер факторлары және оның ағзаға әсері

Қауіп-қатер факторларын сыртқы және ішкі деп бөлуге болады.
Біріншісіне физикалық активтілі төмен өмір салты, жоғары колориялы
қаныққан майлар мен холестеринге бай тағамдарды қолдану,
урбанизация.
Ішкі қауіп-қатер факторларына артериалды гипертензия, көмірсуларға
толеранттылықтың бұзылуы, өзіндік психологиялық тип жатады.
Артериалды гипертензия ЖИА даму мүмкіндігін 5-6 ретке жоғарлатады,
миокард инфарктісі кезінде өлімге жиі әкеледі.
Атеросклероздың өршуі өмір ұзақтығына әсер етеді.
Психологиялық факторлар әртүрлі аурулардың пайда болуына әсер етеді.
Қажу әр түрлі формада пайда болуы мүмкін. Қолданушының қажуының түрін және
осы қажудың өту интенсивтілігін дұрыс анықтау керек.
Қолданушының қажуының келесі түрлерін және себептерін ажыратады:

а) Көру қажуы дисплей алдында жұмыс істеу кезінде көру жүйесіне күш түсу
нәтижесінде болады.
б) Бұлшықеттік қажу бұлшықетке статикалық күш түсу кезінде болады.
в) Жалпы қажу ағзаға жалпы психикалық күш түсу және жұмыс жылдамдығына
байланысты болады.
г) Психикалық қажу рухани күш түсу нәтижесінде болады.
д) Созылмалы қажу қажудың бірнеше түрлерінің комбинирленген әсерінен болады.
е) Субъективті қажу сезімі компьютер алдындағы жұмыс кезінде ақпараттық
ағымның ұзақ әсерінен болады.
Қақтығыс, конфликт адамдар арасындағы қарым-қатынас психологиясының
негізгі бір компоненті болғандықтан сол ұнамсыз қатынастың келіп шығу
себептері, факторлары, жағдайлары, оның түрлері, технологиясы мен
механизмі, көріністері, дамуы немесе тежелуі, оларды болдырмау немесе
шешімін табу жолдары сияқты мәселелерге жан-жақты тоқталамыз.
Мамандық саламызға сай тұлғааралық қақтығыстар мәселесі терең де жан-
жақты қамтылады.
Басшылар мен оған бағынушылар арасындағы өзара қарым-қатынас
ғылымда да, практикада да өзекті мәселе. Мұнда басқарудың стилі,
басшының абыройы, сый-құрметі, ұжымда социал-психологиялық жағдай-
климат жасау мәселелері үлкен мәнге ие.
Басшы мен бағынушы
арасындағы қақтығыс себептері
2 түрге бөлінеді.

объектив субъектив
Объектив себептер:
Қатынастың субординациялық характері функциональды және
тұлғалық қатынас арасындағы қарама-қайшылық әрқашан да
қақтығыс тудырады;
«Адам-адам» жүйесіндегі қызмет те табиғатында қақтығыссыз
емес;
«Тікелей басшы-бағынушы» арасында әрқашан да қақтығыс бар;
Борыш, құқық пен міндет тең болуы қажет;
Басшының сезім және профессиональдық жағдайда
бейімделгенінің күрделілігі және т.б.
Субъектив себептер:
Басқарушыға тән себептер: дұрыс басқара алмау, мамандықтың
төмендігі, еңбек стимулын ұйымдастыра алмау т.б;
Тұлғалық себептер: қатынас жасау мәдениеті төмендігі, өз
міндетін шын ықыласпен орындамау, бастыққа жағымпаздану,
жеке психологиялық ерекшеліктері және бастық пен
бағынушылар келіспеушілігі (қарсы келу, эмоциялық
тұрақсыздық, күйіп-пісу, өзін жоғары ұстау, кейбір мінез-
құлыптарының ұнамсыздығы және т.б.);
Қақтығыстың тұлғалық себептері, олардың жеке психологиялық
ерекшеліктерімен байланысты (екі тұлға арасындағы) .
Ол себептер төмендегідей:
Өзгенің мінез-құлқын, қимыл-әрекетін төзімсіз деп бағалау;
Социал-психологиялық қабілет-мүмкіндіктерінің төмен деңгейде
болуы;
Психологиялық тұрақтылықтың жетіспеуі;
Басқаларды сыйлау, құрметтеу қабілетінің жетіспеуі (эмпатияның
нашар дамуы);
Өзін өзгеден жоғары деңгейде санау, есептеу, сынақ нәтижесінде
өзгелерді жоғары кемсіту, кекету, жоғары талаптар қою;
Темпераменттің холерик типі қасиеттерінің болуы және т.б.
Қақтығыстардың келіп шығуы және дамуы 4 топ факторлар мен
себептерге негізделеді. Олар:
Объективтік
ұйымдастыру-басқару
тұрмыстық-психологиялық
жеке тұлғалық
I) Қақтығыстың объективтік себептеріне адамдардың тұрмыстық
жағдайдағы өзара қимыл-әрекеттері, яғни олардың қызығу,
көзқарас, пікір, ұстанымдардың қақтығысуы жатады. Объектив
себептері қақтығыстық жағдайды тудырады. Ал субъектив
себептер қақтығыс мүшелерінің (оппонеттер) жеке
психологиялық ерекшеліктермен байланысты, яғни қақтығыс
тудыратын, сол қақтығыс арқылы объектив қайшылықтарды
шешуге бағытталған жеке психологиялық қасиеттерімен
ерекшелінеді. Әрқандай ситуация (жағдайда) оны қақтығыспен
және қақтығыссыз шешуге мүмкіндік болады.
II). Қақтығыстың ұйымдастыру – басқару себептеріне – ұжымдар,
ұйымдар және топтар құрылуымен, дамуымен және қызметімен
байланысты болған жағдайлар жатады. 4 түрлі себептерді көрсетуге
болады. Олар:
Құрылымдық-ұйымдастыру – яғни ұйымның құрылымының сол
еңбек түріне сай келмеуі.
Ұйымның құрылымының мақсат-міндеті талаптарға сай болуы
қажет. Кері жағдайда ондағы жеке тұлғалар (басшылар және топтар
арасындағы қақтығыс күшейе түседі. Жалпы өнім төмендейді.
Сондықтан да ұйымның құрылымын жасауда, жобалауда олқылыққа
жол бермеу қажет. Ұйымдағы тапсырма, міндеттер анық,
шеберлікпен ұйымдастырылмаса қақтығыс, қиыншылықтар молая
түседі.
Функциональдық-ұйымдастырушылық ұйымының сыртқы ортамен тиімді
функциональдық байланыстары төмендегенде, ұйым ішіндегі бөлімдер мен жеке
құрылымдар арасындағы байланыс бұзылғанда, жеке жұмысшылар арасындағы сыйластық,
түсінушілік төмендегенде қақтығыстарға себеп болады.
Жеке тұлғалық-функциональдық – лауазымдағы қызметке, басшылардың өз
мамандығына, адамдық, моральдық қасиеттерімен сай келмеу себебі: Мұндай ұжымда
бастық пен қызметкер, мамандар, жұмысшылар арасында қақтығыстық болуы сөзсіз.
Ситуациялық-басқарушылық – ұйым басшысы, оған бағынушылар тарапынан қате
шешім мен қаулылардың қабылдаыуына байланысты қақтығыстар себебі. Басшының
орынсыз шешімі оған мойынсынушылардың наразылығын тудырады.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАҚМЕТ

Ұқсас жұмыстар

ЖАЛПЫ ПСИХОЛОГИЯ ПӘНІ ЖАЙЛЫ

Стресстен арылу жолдары

Стресске тұрақтылық түсінігі

Стресстің кезеңдері

Стресс ұғымы

Стресс және гомеостаз

Пәндер